Bændablaðið - 19.06.1987, Blaðsíða 17

BÆNDA
BLAÐIÐ
Áður komu kaupfélögin þarna inn
í en þau geta það ekki lengur. Það
er rekstrarfjárvandi sem er að fara
alveg með þau núna“
Þeir sem áttu afgang
losnuðu við hagnaðinn
„Reksturinn á kaupfélögunum
var sá mesti sósíalismi sem um get-
ur. Meðan verðbólgan eyddi fjár-
magninu upp áttu þeir sem ein-
hvern afgang höfðu af sínum bú-
rekstri féð inni hjá kaupfélaginu og
það var hreint ekki lítið sem þannig
kom saman. Þessu fé miðlaði kaup-
félagið til þeirra sem voru að fjár-
festa til þess beinlínis að auka um-
setninguna í sláturhúsum og mjólk-
urbúum. Og lánin rýrnuðu og þeir
sem skulduðu, skulduðu alltaf
minna og minna. Hinir sem höfðu
lagt peningana inn héldu áfram að
eiga afgang af sínum rekstri og
hagnast en kaupfélögin sáu um að
losa þá jafnóðum við hagnaðinn.
Ef einhver kom sem vildi kaupa 5
kýr þá var sjálfsagt að kaupfélagið
borgaði þær því með því jók það
veltuna hjá mjólkurbúinu.
Svo breyttist þetta með hávaxta-
stefnunni og verðtryggingu og þá
hættu menn að eiga fé inni hjá
kaupfélögunum og þess voru mörg
dæmi að menn tóku allt sitt út og
lögðu inn á verðtryggða reikninga.
Kaupfélögin voru of sein að taka
við sér að auglýsa innlánsdeildina.
Það er þó til að einn og einn mað-
ur haldi áfram að eiga allt sitt inni
hjá kaupfélaginu en það er miklu
minna um það og vegna þess eiga
þau í ákaflega erfiðri stöðu með
rekstrarféj1 segir Guðmundur með-
an hann ber hey inn á garðana en
blaðamaður fylgir fast á eftir með
„...þeir sem hafa hœsta framlegð eftir hverja kú og því mest uppúr búskapnum, eru alls ekki þeir sem eru með
nythœstu kýrnar, heldur þeir sem eru svona í meðallagi. En skýrslurnar œsa upp vitleysuna og svo fá menn gullkálf
á borðið hjá sér,“ — Guðmundur Albertsson á Heggstöðum.
blokk í annarri hendi en penna í
hinni. Eftir gegningar göngum við
heim í bæ en í millitíðinni hefur
póstbíllinn komið með blöð og eitt
dreifibréf frá Kaupfélaginu í Borg-
arnesi.
í því eru bændur minntir á að
með því að afurðir eru nú stað-
greiddar verður Kaupfélagið að
fara fram á það sama af viðskipta-
vinum sínum. Rekstrarlán mun
kaupfélagið einungis veita til við-
bótar rekstrarláni banka og að sið-
ustu hvetur kaupfélagið viðskipta-
vini sína til að leggja sparifé sitt inn
á viðskiptareikninga þar sem nú
hefur verið gerð breyting á vöxtum.
Framvegis reiknast 12—18% vextir
af innlánum en 21% af útlánum.
„Þarna höfum við það svart á hvitu
sem ég hef verið að segja þérj' segir
bóndinn og næst snúum við okkur
að fóðurgjöf, — skyldi fóðurbætis-
notkun vera mikil á bænum.
...fínt að fá hrút allaleið úr
Þistilfirði
„Það er nú svo skrýtið með þessa
kjarnfóðurgjöf alla að fyrst eftir
1980 voru graskögglarnir dýrari en
fóðurbætirinn og þá voru menn
ákafir í að gefajiá og af öllum talið
betra fóður. Á síðasta ári urðu
kögglarnir miklu ódýrari og þá vill
helst enginn gefa þá en allir með
fóðurbæti. Það eru náttúrlega
margir með þessi fóðursíló sem eru
til mikilla þæginda. Kögglaverk-
smiðjurnar þyrftu að koma upp
búnaði til að flytja þau í lausa
köggla.
Sjálfur hef ég ekki gefið kúnum
neina fóðurblöndu í tvö ár, bara
grasköggla og smávegis fiskimjöl
og þær hafa allavega mjólkað upp í
kvótaj* segir bóndinn og hlær.
Heldur svo áfram í sarna tón að
fræða blaðamann á því að á bæn-
urn sé kominn sérstakur kúastofn
sem ekki þarf nein Iyf og kýrnar
mjólki allt árið. Eru ekki nema í
meðallagi nytháar og ekki mjög
dýrar á fóðrum heldur.
Annars er þetta með kúastofninn
aðallega til að stríða nágrönnunum
en þeim er sumum illa við að ég
nota ekki sæðingar, því að allir eiga
nú helst að gera eins, og trúa því
sem kennt er.
En það sést þegar skoðaðar eru
samanburðartöflur búreikninga að
þeir sem mest hafa uppúr búskapn-
um, — hæsta framlegð eftir hverja
kú, eru alls ekki þeir sem eru með
nythæstu kýrnar, heldur þessir sem
eru svona í meðallagi. Þetta hefur
verið þannig í skýrslunum núna
mörg ár í röð en menn hafa bara alls
ekki viljað sjá þetta. Þessu verður
ekki mótmælt en töflurnar eru
merktar sem trúnaðarmál og því
hvergi birtar. Það eru líka þessir
með nythæstu kýrnar og stærstu
búin sem skapa mesta vandann með
umframframleiðslu mjólkur. Með
því að við tækjum okkur hina til
fyrirmyndar sem eru með frekar lít-
il bú og nytina í meðallagi en há-
marksframlegð af hverri skepnu
getum við losnað við umfram-
mjólkina án þess að menn skerði
tekjur okkar svo nokkru nemi. En
svonalagað er erfitt að fá menn til
að framkvæma.
Eitt sem æsir upp vitleysuna eru
skýrslurnar. Það er ekki lítið mál að
geta sýnt fram á mikla mjólk á
skýrslum og hafa svo gullkálf sem
viðurkenningu á borðinu hjá sér..!‘
Hvað með féð, — fær það ein-
hvern fóðurbæti...?
„Já ég gef því lítilsháttar karfa-
mjöl allan veturinn og bæti svo við
graskögglum þegar líður að vori.
Hér áður var alltaf beitt. Síðan
menn fóru að hafa nóg hey er ekki
staðið í því lengur. Ég fór með féð
til beitar í blíðunni núna í janúar,
það gerði ekki annað en ráfa um og
lagðist svo allt uppi á mosaholti og
beið eftir að verða sótt og látið innj'
segir Guðmundur en jörðin Heggs-
staðir er fjallajörð sem þótti áður
ekki slæm beitarjörð.
En hvað er langt síðan vetrarbeit
var stunduð frá bænum?
„Það eru svona 10—12 ár síðan
látið var út hvern dag sem veður
leyfði. Þær eru að deyja út síðustu
ærnar sem beitt var eitthvað að
ráði. Veturinn 1979—80 þá Iifði féð
á beit og fóðurbæti. Ef féð er
hungrað þá bítur það hvað sem er,
svoleiðis beit fer illa með lyngland,
og skóg sérstaklega ef vorið og
sumarið er kalt. Beitarbúskapur er
alls ekki einfaldur síst á fjallajörð-
um þar sem hættur eru í landi og
allra veðra von. Ef menn fylgjast
ekki vel með fénu verður þetta af-
fallabúskapur. Beitar búskapur er
ekki fyrir lata menn, en í honum er
visst frelsi sem ég sé eftir.“
Þú ert hættur að láta sæða kýrn-
ar, en féð, lætur þú sæða það.
„Ég hef látið sæða það núna í
nokkur ár, en féð á allt ættir að
rekja til sæðinga. Ég held að það sé
rangt að vera alltaf að skipta uni
hrúta, enda margir sæðingahrútar
vafasamir til kynbóta. Það ætti að
láta þá bændur sem eiga bestrækt-
aða féð velja úr sínu fé hrúta á sæð-
ingarstöðvarnar, frekar en sérfræð-
ingana sem trúa meir á tölvurnar en
gamla og góða fjármennsku. Hún
er í því fólgin að sjá bara hvaða
kindur eru eðlisgóðar og hverjar
ekki. Með sæðingunum sækja allir
í það að fá bara hrúta sem allra
lengst að, — þykir voðalega fínt
hérna að sæða með hrút norðan úr
Þistilfirði. En ef að það er hrútur af
næsta bæ þá veit bóndinn hvernig
fé er nú þar...“
Fáir sem hafa náð fótfestu
hin seinni ár
Hvað með framtíðina í búskapn-
um. Nú ert þú í jarðanefnd og hefur
fylgst með því hvernig þeim hefur
gengið sem hafa byrjað undanfarin
ár...
„Þeir sem hafa keypt jarðir und-
anfarin ár hafa flestir gefist upp og
þetta eru mest aðkomumenn. Það
eru fáir nýir sem hafa náð fótfestu
hérna hin seinni ár og það er náttúr-
lega ekki nógu gott. Bæði er þetta
mjög erfitt og svo fara menn út í
þetta sem litið eiga. Ef menn eiga
fyrir því að kaupa jarðirnar og búið
þá eiga þeir að geta rekið þetta eins
og hver okkar sem fyrir eru. En það
er líka til að menn fari í búskap af
því að þeir halda að þeir þurfi þá lít-
ið að vinna en það er misskilning-
urí‘
Heldurðu að þetta myndi breyt-
ast eitthvað ef sett væru lög um
starfsréttindi bænda?
„Ég veit það ekki. Það væri þá
helst að þessu mætti beita til að
stoppa menn sem ætluðu í búskap,
en fyrirsjáanlegt væri að yrðu bæði
sjálfum sér og öðrum til vandræða,
eins og fyrir hefur komið, en slikt er
alltaf mikill vandi að ákveðaj* sagði
Guðmundur Albertsson bóndi og
oddviti á Heggsstöðum í Kolbeins-
staðahreppi. 'b-