Bændablaðið - 19.06.1987, Blaðsíða 8

BÆNDA
BLAÐIÐ
STEFNIR í UPPTÖKU NETA
Nú er ljóst að nýtt met var slegið í
fjölda laxa sem heimtust í hafbeit-
arstöðvar síðastliðið sumar. Um
25.000 laxar fengust og flestir komu
í stöðvar á suðvestúrhorni landsins.
Þetta leiddi til vaxandi framboðs á
laxi og verðlækkunar á honum í
kjölfarið. Áhrif þess á afkomu
netabænda var sú að þeir græddu
ekki á góðri veiði sinni, en hún nam
- í kjölfar mikils framboðs á laxi
ca. 19.000 löxum. Og horfurnar eru
ekki bjartar framundan hjá þeim.
Framboð á laxi mun aukast til
muna á næstu árum, bæði á haf-
beitarlaxi og laxi sem alinn hefur
verið í fulla matfiskstærð. Reyndar
er innlendi laxamarkaðurinn mett-
ur yfir sumartímann og er því stefnt
í aukinn útflutning. Hann nam
rúmum 43 lestum síðastliðið ár.
Netabændur aldrei
samkeppnisfærir
Þessi þróun leiðir til þess að neta-
bændur eru og verða aldrei sam-
keppnisfærir við eldis- og þá sér-
staklega hafbeitarstöðvar hvað
varðar gæði og þjónustu. Ég nefni
hafbeitarstöðvar sérstaklega, vegna
þess að það er greinarmunur á eldis-
BÆNDUR OG
SVEITARFÉLÖG
Tökum að okkur viðhald
fasteigna, nýsmíði og
breytingar.
Byggjum sumarbústaði
og sjáum um frágang
þeirra.
Höfum til sölu sumarbú-
staðalönd víða um landið
Höfum í okkar þjónustu
trésmiði, rafvirkja og
pípulagningarmenn.
Alhliða verktakastarf-
semi.
Veitum hagstæða
greiðsluskilmála.
VERKTAKAFYRIRTÆKIÐ STOÐ.
SKEMMUVEGI 34, KÓPAVOGI.
SÍMAR 41070 OG 40258.
Greinarhöfundur er Þröstur Elliðason, en hann er menntaður i fiskeldi.
Grein þessi birtist íSportveiðiblaðinu nú í vor og er endurprentuð hér með
leyfi ritstjóra þess blaðs. Efni hennar á erindi við íslenska bœndur.
STARLÍF
VERGHÆNGA
rfjjfr össur Skarþhéöinsson
og hafbeitarlaxi. Skiptar skoðanir
eru á því hvor laxinn sé betri, þó
ekkert verði fullyrt um það hér.
Hafbeitarlax þykir hafa stinnara og
rauðlitaðra hold, er nákvæmlega
eins og villti laxinn sem gengur í
árnar og því er réttara að bera þessa
tvo hópa saman. En það er aðferðin
við að fanga laxinn og meðhöndlun
eftir á sem sker úr um hvort við-
komandi lax er góð vara eða ekki.
Skulu hér færð rök fyrir þessu.
Netaveiddur lax er oftast með
netaförum og hreisturslos getur
orðið talsvert. Hafbeitarlax er í
flestum tilfellum fangaður i gildr-
um sem hann gengur sjálfviljugur í.
Þaðan er hann svo fluttur með háf-
um sem valda ekki hreisturslosi við
rétta meðhöndlun á sláturstað og
þaðan á markað, ýmist ferskur eða
frystur.
Það er auðvitað kappsmál að
fiskurinn haldist ferskur sem
lengst, hvort sem hann er nýslátrað-
ur eða kominn úr frystingu. Til að
svo megi verða verður að seinka
þeirri þróun sem á sér stað í dauð-
um fiski. Þar skiptir hitafar (kæl-
ing) miklu, ásamt efni sem heitir
glykogen sem finnst í holdi fisksins.
Þetta efni er einskonar „varasjóð-
ur“ fyrir þá orku þegar fiskurinn er
stressaður, t.d. að berjast um til að
losa sig úr einhverju, einsog til
dæmis neti. Við þann hamagang
hlýtur að ganga á birgðir glykogens
í holdinu og það leiðir til þess að
þegar fiskurinn er dauður varir
dauðastirðnun mun skemmri tíma
en ella.
Betri þjónusta
hafbeitarstöðva
Heyrst hefur að netalax hafi ekki
verið blóðgaður sem skyldi í gegn-
um tíðina, en e.t.v. er þar orðin
breyting á. Hafbeitarstöðvar leggja,
aukna áherslu á að blóðga Iax rétt.
Fyrst er hann deyfður með kolsýru-
gasi til að minnka stress og auð-
velda meðhöndlun. Þá er að blóðga
laxinn með því að skera á tálkna-
blöðin og láta hann svo pumpa úr
sér blóðinu í vatni í sérstöku blæði-
keri þar til hann tæmist af blóði.
Nokkrar hafbeitarstöðvar eru
staðsettar í nágrenni stærsta mark-
aðssvæðisins, Reykjavík, og geta
því veitt góða og skjóta þjónustu á
nýveiddum laxi mestallt sumarið
(eða frystum á öðrum tímum). Þess
eru dæmi að hafbeitarlax hafi ekki
verið sú gæðavara sem hann ætti að
vera, en því var um að kenna að
fiskeldi er ung atvinnugrein og
stöðvar höfðu ekki náð réttum tök-
um á meðhöndlun laxins á öllum
stigum. En með fenginni reynslu og
aukinni samkeppni hafa stöðvarnar
komið því í viðunandi ástand.
„Netalax er annars flokks hrá-
efniý sagði formælandi eins stærsta
fyrirtækis sem hefur með reykingu
og gröfun á Iaxi að gera hérlendis á
fundi í mars s.l. sem bar yfirskrift-
ina „Framtíð í fiskeldi“. Svo mörg
voru þau orð og spurning hvað
skeður næst. Stefnir ef til vill í upp-
töku neta í kjölfar mikils framboðs
á laxi. Og hvað gera bændur þá?’
Fleiri og dýrari veiðileyfi
Sportveiðimönnum er ljós sá
tekjumissir sem verður af upptöku
netalagna og ættu þeir varla að vera
á móti því að greiða skaðabætur í
formi hærra verðs á veiðileyfum
eða fjölgun stanga í ám fyrir ofan
netasvæðin, enda mundi það þýða
umtalsverða aukningu af laxi þar.
Gæti það farið eftir aðstæðum við
hverja á fyrir sig hvor kosturinn
yrði valinn, óbreyttur stangafjöldi
og hærra verð eða fjöigun stanga
þar sem aðstæður leyfa. Eða með-
alvegur af hvorutveggja. Einnig
ættu sumir netabændur að geta selt
einhver veiðileyfi fyrir landi sínu,
því alltaf er von að stangveiðimenn
hitti á lax á göngu. Jafnvel mætti
taka til athugunar að búa þar til
staði sem lax myndi staldra við í
skemmri eða lengri tíma, t.d. við
brot, grjót í botni og fl. Þessar hug-
myndir gilda fyrst og fremst fyrir
Hvítárnar báðar og Ölfusá. En
hvað með Þjórsá þar sem umtals-
verð netaveiði er stunduð, sumir
segja að nokkur þúsund laxar veið-
ist þar árlega í net. Þar hefur verið
óveiðandi með stöng vegna þess hve
mórauð hún er vegna aurburðar. En
þar er ef til vill að verða breyting á.
Vitað er að lónin í jökulánum verka
sem setgildrur fyrir aur og því betur
sem viðstaða vatns í lónunum er
lengri.
Rannsóknir hafa komist að þeirri
niðurstöðu að með þeim lónum sem
nú þegar eru í Túngnaá og Þjórsá að
viðbættu Sultartangalóninu ætti
aurburður í Þjórsá á láglendi að
verða minni en í Ölfusá. Áhrif þess
á lífríkið í ánni er líka jákvætt og
mundi styrkja laxastofninn sem
fyrir er. Þetta skapar geysilega
mikla möguleika í stangveiði sem
bændur þar gætu nýtt sér.
Ef sú þróun verður sem hér hefur
verið lýst yrðu það mikil gleðitíð-
indi fyrir stangveiðimenn þegar sí-
vaxandi þörf er fyrir rýmra borð í
sportbeiðinni. Að lokum er ekki að
efa um hið mikla þjóðfélagslega
gildi stangveiði, sem ekki verði met-
ið til fjár.