blaðið - 31.05.2005, Blaðsíða 8

8 neyten
þriðjudagur, 31. maí 2005 I blaðið
Merkingar
snorri@vbl.is
í frumskógi matvöruversl-
ananna er mikið gert til
þess að ná athygli neytand-
ans. í öllum þeim hafsjó af
matvörum sem okkur býðst
þarf seljandinn að gera sitt
ítrasta til að hans vara
standi upp úr og verði val-
in í staðinn fyrir einhverja
af hinum átta tegundunum
af smjörlíki, og vörumerk-
ing er beinasta leiðin til
þess. Því er nákvæmninni
stundum fórnað til þess að
ná merkingu sem vekur
athygli. Nefna má dæmi
um tegundir fullyrðinga
á vörum eins og „Kartöflu-
flögur - 33% minni fita!“
Þetta hljómar mjög vel
- en minni fita en hvað?
Sama tegund af kartöflu-
flögum? Önnur tegund af
kartöfluflögum? Næst-fitu-
minnstu kartöfluflögurnar
í búðinni? Fitumestu flögumar í búð-
inni? Þetta kemur hvergi fram. Þessi
merking virðist því misvísandi og til
þess gerð að blekkja neytandann til
Við ættum
að grand-
skoða
innihald
matvöru,
bera það
saman við
ráðlagða
dag-
skammta
og taka
ígrundaðar
ákvarðanir
að kaupa vöruna á óljós-
um forsendum.
Staðreyndir teknar
úr samhengi
Drykkur sem fæst í versl-
unum er merktur „99%
fitulaus". Þessi merking
virðist við fyrstu sýn já-
kvæð. Nokkrum spurn-
ingum er þó ósvarað: Er
það óvenjulegt að drykk-
ur af þessari tegund sé
99% fitulaus? Er þetta
að nokkru leyti ólíkt sam-
keppnisdrykkjum? Hefur
fita minnkað eða aukist
í drykkjum af þessari
tegund? Hér má sjá sam-
hengislausri staðreynd
slegið upp. Auk þess
hefur áhersla á fituleysi
beina heilsuvísun en því
er haganlega sleppt að
minnast á sykurinnihald
drykkjarins.
Heilsumerkingar
í samfélagi sem þeytir íbúum sínum
á sífellt meiri hraða í hringi, og legg-
ur þar fyrir utan mikla áherslu á að
Fataviðgerðir
Meira að segja mestu
uppáhaldsflíkur og trygg-
ustu þjónar - gallabux-
urnar sem hafa dugað
síðan í menntaskóla,
flottasta skyrta í heimi
og peysan sem hefur
ferðast með þér um þijár
heimsálfur - geta bilað
eða skemmst. Hvað er
þá til bragðs að taka?
Blaðið bar málið undir
sérfræðinga, sem bentu
á nokkrar þumalputta-
reglur. Saumspretta eða
smárifur nálægt saumi
eru nærri alltaf viðgerð-
arhæfar en öðru máli
Saum-
spretta eða
smárifur
nálægt
saumi eru
nærri alltaf
viðgerðar-
hæfar
gegnir þegar sjálft efnið
rifnar, sérstaklega á stór-
um flötum eða ef um langar
rifur er að ræða. Fataversl-
anir eru einnig með sauma-
stofur á sínum snærum
þannig að oft getur reynst
hagstæðara að fara með
flíkina aftur í verslunina
en að reyna að finna sauma-
stofu upp á eigin spýtur. Þó
má benda á að það er sj aldn-
ast hagkvæmt að láta gera
við flík ef kostnaður við við-
gerðina fer yfir helming af
verði flíkurinnar - nema
hún hafi þeim mun meira
tilfinningalegt gildi.
matvælum
Clleefe
I rCHeile
þeir haldi holdafari sínu í skefjum,
eru heilsumerkingar sérlega vara-
samar. Við ættum að grandskoða inni-
hald matvöru, bera það saman við
ráðlagða dagskammta og taka ígrund-
aðar ákvarðanir - en við höfum ekki
tíma. Þess vegna eru varasamar að-
laðandi heilsumerkingar sem bjóða
okkur að grípa, en ekki gagnrýna.
Reglur og rýni
Ekki eru til sameiginlegar reglugerð-
ir innan Evrópska efnahagssvæðis-
ins um merkingu á matvælum en
unnið er að samstillingu á því sviði.
Þar verður meðal annars bannað að
merkja vöru sem „x% fitulaus". Þó
verður leyfilegt að merkja vöru sem
„fituskerta" ef hún inniheldur 25%
minni fitu en sambærilegar vörur.
Það er ljóst að merkingar geta ver-
ið varasamar fyrir nejdendur þar
sem þær geta verið misvísandi og tO
þess gerðar að stýra kaupum þegar á
hólminn er komið. Fyrir þá sem það
geta er mjög gott að fara ofan í saum-
ana á næringargildi matvörunnar og
gera rannsóknir upp á eigin spýtur.
Auðveldasta leiðin til þess að vinna
gegn áhrifum merkinga er þó einfald-
lega sú að ákveða hvað á að kaupa áð-
ur en lagt er í verslunarferð.
Gæludýr á nýjum grundvelli
Margir hugs-
uðir hafa eytt
töluverðum
tíma í að
velta fyrir sér
tilgangi gælu-
dýra. Hund-
urinn er besti
vinur manns-
ins, kötturinn
er spurning
sem á ekki að
svara, fuglinn
Það má
segja að
þessimark-
aður hafi
breyst með
tilkomu
netsins
er birtingarmynd fyrir frelsi - en úr-
val gæludýra á fslandi takmarkast
síst við þessar algengustu tegundir.
Það má segja að þessi markaður hafi
breyst með tilkomu netsins, þar sem
gæludýrabúðir reka nú öflug spjall-
borð þar sem gæludýr eru sýnd, skoð-
uð og stundum seld. Tveir af glæsi-
legri vefjum landsins eru reknir af
Dýraríkinu annars vegar (www.dyra-
riki.is) og Furðufuglar og fylgifisk-
ar hins vegar (www.tjorvar.is). Þar
er hægt að finna svör við alls kyns
spurningum og hitta að máli skoðana-
bræður og -systur um dýrarækt. Fisk-
ar, kettir, hundar, fuglar, skordýr,
froskdýr og plöntur eru til umræðu
og má segja að netveijar og gæludý-
raunnendur láti ekkert málefni mál-
leysingjans kyrrt liggja. Blaðið mælir
með spjallborðum um gæludýrarækt
fyrir áhugasama.
Leitað að gæludýrafréttum á netinu.