blaðið - 25.02.2006, Blaðsíða 30

30 I VIÐTAL
LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 2006 blaðiö
Utlitsdýrkun og sjáltseyöilegging
Alma Geirdal, sem er í forsvari fyrir Forma-samtökin, segir samfélagið alltof upptekið afútlitinu
Átröskunarsjúklingum hefur
farið ört fjölgandi um gjörvallan
heim og þar er ísland engin und-
antekning. Rannsóknir benda til
þess að sífellt fleiri þjáist af lystar-
stoli eða búlimíu á einhverju stigi
og að stúlkur séu sláandi ungar
þegar þær fyllast áhyggjum af
holdarfari sínu.
Alma Dröfn Geirdal hefur und-
anfarin misseri helgað sig baráttu í
þágu sjúklinga og átt veg og vanda
af hinum ýmsu fyrirlestrum og sam-
komumtengdumsjúkdómnum. Sjálf
háði hún harða baráttu við átröskun
og er því flestum hliðum sjúkdóms-
ins kunnug. Hún segir mikilvægt að
segja sjúkdómnum stríð á hendur
og vekja alla til umhugsunar um þá
alvöru sem hér um ræðir.
„Það verður bara að taka í taumana
og gera þjóðinni viðvart um hvernig
ástandið er orðið. Það hefur reyndar
verið ágætis umfjöllun um sjúkdóm-
inn undanfarið en kannski má fara
að breyta umræðunni og gera hana
markvissarisegir Alma og ítrekar
að staðan sé orðin mjög slæm.
„Hópurinn fer stækkandi og það
er alltof mikið af nýjum tilvikum.
Ég fékk til mín sex ný tilvik í síð-
ustu viku en það segir auðvitað bara
meira en þúsund orð.“
En hvað er að samfélaginu - afhverju
geristþetta svona ört?
„Samfélagið er náttúrulega svo of-
boðslega upptekið af þessu. Það fer
ekkert framhjá neinum að megrunar-
æðið er þvílíkt og það virðist enginn
vera maður með mönnum nema
vera í megrun eða átaki. Helst áttu
að borða bara grænmeti og drekka
te, ef þá eitthvað. Fólk er bara orðið
alltof upptekið af útlitinu," segir
hún en bætir við að ekki sé hægt að
skella skuldinni bara á tískuheim-
inn eða þau myndbönd sem prýða
sjónvarpsútsendingar.
„Þetta er ekki bara tískuheim-
inum að kenna og því hvernig hinar
ýmsu stjörnur eru í sjónvarpinu.
Þetta er mikið til vegna auglýsinga
og umfjöllunar í blöðum og öðru, en
það er endalaust verið að mæla með
hinum og þessum kúrum sem gera
eiga líkamann sem grennstan. Fyrir
átröskunarsjúklinga er það alveg
jafn mikið eitur og að auglýsa sígar-
ettur og alkóhól. Það er bannað og
því ætti að banna þessar auglýsingar,
sem ég vil kalla áreiti, lika. Ég sá ein-
mitt um daginn auglýsingu frá lyfja-
fyrirtæki hérna á íslandi þar sem
verið var að auglýsa sorbitol sem er
hægðalosandi lyf. Það geta allir sagt
sér hvernig skilaboð slíkt gefur.“
Stjörnurnar ekki heldur fullkomnar
Alma er einn af forsprökkum sam-
takanna Forma, en það eru hags-
munasamtök átröskunarsjúklinga í
bata. Hún og samstarfskona hennar,
Edda Ýr Einarsdóttir, hafa haldið
fyrirlestra um sjúkdóminn og tekið
heilu hópana í ráðgjöf.
„Nú erum við líka farnar að hafa
árlegan viðburð, ímynd, en það er
nokkurskonar dagur átröskunar
og öllum opinn, bæði sjúklingum
og aðstandendum. Við reynum að
byggja þetta upp þannig að fólk
laðist að samkomunni og í boði
eru fyrirlestrar, reynslusögur og
skemmtiatriði. Þetta er einn liður í
því að efla umræðuna og gera hana
viðameiri og sem betur fer höfum
við fengið góðan meðbyr hjá fólki,“
segir Alma og tekur fram að aðstand-
endur geti þurft jafn mikla hjálp og
sjúklingarnir.
„Aðstandendur vita oft ekki í
hvorn fótinn þeir eiga að stíga. Það
er erfitt að eiga við sjúkdóminn og
yfirleitt breytast einstaklingarnir til
muna. Þá er það í raun annað hvort
sjúkdómurinn eða einstaklingurinn
sem talar og þú veist jafnvel aldrei
við hvorn þú ert að tala. Þess vegna
er mjög mikilvægt að fólk sýni þol-
inmæði og veiti sjúklingnum enda-
lausa ást og umhyggju.“
Oft er talað um fyrirsætur, leik- og
söngkonur, ogaðrarfyrirmyndir sem
ýta þessu afstað hjáfólki. En getur
þetta ekki verið einhver kvilli sem
er að brjótast um í einstaklingnum
sjálfum, jafnvel gömul mein eða erf-
iðleikar úr œsku?
„Átröskun er huglægur sjúkdómur
og mjög tilfinningatengdur. Þetta er
ekki alltaf spurning um eitthvað eft-
irsóknarvert útlit eða mat, þó svo að
það sé það sem sjúklingar óttast á
yfirborðinu. Rannsóknir benda til
að áföll, einelti eða kynferðislegt of-
beldi geti haft hérna mikil áhrif. Ein-
elti er t.a.m orðið afar algeng orsök
átröskunar. Annars er erfitt að al-
hæfa um hvað veldur - þetta er mjög
mismunandi meðal sjúklinga."
Sitt sýnist hverjum hvað varðar eft-
irsóknarvert útlit. Eru ákveðnar
ímyndir semfólk scekist í að líkjast?
„Það eru alltaf einhverjar ímyndir
en svo þarf náttúrulega bara að
skoða þær. Þessar stjörnur allar eru
til dæmis allt stúlkur sem vakna
úldnar á morgnana og glíma við
sömu hugsanir og við. Þær eru
ekkert alltaf svona flottar eins og
á rauða dreglinum - það er bara
þeirra starf og þess vegna sjáum við
þær yfirleitt rosa glæsilegar. Hver
getur ekki strílað sig upp og gert sig
glæsilegan? Við erum bara alltaf að
fá einhverja falska mynd af þessu
fólki og endalaust verið að leggja
áherslu á manneskjuna útfrá líkam-
anum, sem er oft bara bull. Það er
búið að breyta og laga alveg í gríð
og erg og því erfitt að taka mikið
mark á þessu. Málið er samt bara
að við erum að samþykkja þetta
- samfélagið tekur á móti þessu þó
svo að það gefi ungum stúlkum
ranghugmyndir."
Þarft að vera mjög
slæmurtilaðfáhjálp
Alma segist hafa kynnst mörgum
sjúklingum sem komnir eru afar
langt auk þess að hafa sjálf barist
við sjúkdóminn til langs tíma. Líf
hennar hefur tekið stakkaskiptum
eftir að hún losnaði úr fjötrum sjúk-
dómsins og dagleg líðan er mun
betri.
„ Ég var algjörlega hætt að vera
einstaklingurinn sem ég var og fór
að gera hluti sem ég hafði aldrei
gert áður. Maður fór oftar en tíu
sinnum í ræktina í viku og það sner-
ist gjörsamlega allt um þetta. Ég
veiktist mjög fljótt eftir meðgöngu
á stráknum mínum og fullkomnun-
aráráttan var þvílík, mér fannst ég
þurfa að standa mig í öllu,“ segir
Álma en hún tekur þó fram að hún
hafi ekki alltaf verið viðurkennd
sem sjúklingur.
„Greiningarskilgreiningin
erualltof gróf og þú þarft að vera
komin alveg á ystu nöf til þess að
vera greindur. Það var oft sagt við
mig að ég væri veik en kannski ekki
nógu slæm til þess að fá viðunandi
hjálp. Þetta er náttúrulega mjög
slæmt mál.“
Geturðu sagt okkur frá einhverjum
slœmum tilfellum sem þú hefur
kynnst?
„Eitt tilvik er ofarlega í huga
mínum núna - stelpa sem leitaði
hjálpar hjá okkur en hún hafði farið
fimm sinnum i hjartastopp eina helg-
ina. Hún var útskrifuð degi eftir inn-
lögnina, þegar hún var rétt komin
með rænu á ný. Það að sjúklingur
sem þessi sé útskrifaður segir okkur
bara hvernig heilbrigðiskerfið er.“
Nú er verið að koma áfót nýrri deild
fyrir átröskunarsjúklinga. Er það
ekki skrefí áttina?
„Þessi nýja deild er auðvitað skref
í áttina, en samt er þetta bara dropi
í hafið. Þetta er ágætis þróun en við
megum ekki gleyma því að það tók
fjögur ár að koma henni upp og ég
er síður en svo til í að bíða í önnur
fjögur eftir næsta skrefi. Mér finnst
öll meðferðarúrræði hérna alveg
til háborinnar skammar. Plássin
eru ekki næg og þetta er alls ekki
viðunandi."
6 ára stúlkur hafa sumar
áhyggjur af líkamanum
Aldur þeirra sem velta fyrir sér þyngd-
inni færist sífellt neðar og þess eru
dæmi að 5 og 6 ára börn velti fyrir
sér líkama sinum og því sem þau
borða. Alma segist ekki geta útskýrt
þetta þó svo að hana gruni að ung-
dómurinn í dag sé uppteknari af því
að vera flottur en áður.
„Þegar maður var sjálfur ungur
snerust hlutirnir bara um að vera
úti að leika og hitta krakkana. 1 dag
virðast stelpur vera svo uppteknar
af því að vera pæjur sem fyrst og út-
litið er hjá sumum númer eitt, tvö og
þrjú. Ég hef verið með tíu ára krakka
í fræðslu og þar eru einkennin áber-
andi, sem er alveg skelfilegt."
En er svona ofboðslega fallegt að
vera horaðurþegar öllu er á botninn
hvolft?
„Nei, ég er sko fljót að svara því
- það er alls ekki svo. Vigtin er ekki
aðalatriðið og að mínu mati ekki
hægt að mæla kjörþyngdina, enda
bein fólks og vöðvabúskapur mis-
þung. Sjúklingar reyndar gera sér
alveg grein fyrir því að það er ekki
endilega flott að vera horaður. Þeir
halda bara að hamingjan komi í kjöl-
far ákveðins kílóafjölda. Svo þegar
þessum kílóafjölda er náð kemst
fólk bara að því að það er ekkert
hamingjusamara.“
Hvað á að segja við ungt fólk sem ber
þess merki aðþjást af sjúkdómnum?
„Fólk á í raun ekki að segja neitt
varðandi þyngdi viðkomandi. Það
er bara hvatning fyrir þessa ein-
staklinga að heyra hvað þeir séu
nú orðnir grannir. Sjúklingurinn
þarf bara endalausa þolinmæði og
mikla ást frá sínum nánustu. Það er
það sem skiptir máli - ekki athuga-
semdir um útlitið.“
halldora@bladid.net