Orðlaus - 01.08.2005, Blaðsíða 16

I
ÞEGAR ÉG VERD STÓR....
Þegar ég var lítil þá ætlaði ég
að verða hárgreiðslukona þegar
ég yrði stór. Það val var kannski
bundið því að mamma var eina
fullorðna konan sem ég þekkti og
hún var hárgreiðslukona og því lá
beinast við að gera það sem "all-
ar" fullorðnar konur gerðu. Síð-
an varð ég eldri og komst í kynni
við undraheim sjónvarpsins. Ég
sá mynd sem bar heitið Indíana
Djóns, og var þar með harðákveð-
in í að verða fornleifafræðingur.
Seinna meir komst ég svo að því að
fornleifafræðingar gera minnst af
því sem Indíana Djóns gerði. Forn-
leifafræðingar eyða mestum tíma
sínum á hnjánum í mold og moka
tveggja metra djúpar holur með
bursta og þolinmæðinni einni sam-
an. Þar með var sá draumur búinn
og ég neyddist til að finna mér nýj-
an starfsferli, þá 10 ára gömul. Ég
ákvað því að gerast arkitekt. Ég
hófst handa við að teikna allskon-
ar löguð hús og kofa og fannst ég
standa mig meðprýði. Pabbi minn
fræddi mig svo einn daginn um
nokkuð sem kallaðist hlutföll og
verkfræðingar, og sagði mér að út
frá þeirra sjónarmiði og hlutfalls-
lega séð myndi enginn vilja byggja
hjartalaga hús sem stæði á dem-
anti og sneri alltaf í átt að sólu.
Ég ákvað að arkitektúrinn væri
ekki nógu þakklát grein fyrir sköp-
unargáfu mína og gaf hann upp
á bátinn. Nokkrum árum seinna
viku allar fyrirætlanir um hvað ég
ætlaði að verða þegar ég yrði stór
fyrir unglingsárunum og við tóku
pælingar um sæta stráka og ým-
is konar partýstand. Nú 13 árum
seinna er ég orðin tiltölulega stór,
alveg 26 ára, og veit ekki enn hvað
ég vil verða þegar ég verð stór ...
sem ég er orðin. Tilvistarkreppan
er hafin. Ég er farin að fá eina á
ári núna.
Allir í kringum mig eru orðnir stór-
ir. Orðnir læknar eða fréttamenn
eða hárgreiðslukonur, ég meira að
segja veit um einn fornleifafræð-
ing sem elskar að liggja í drullunni í
Skálholti og skoða hvern stein sem
hann finnur. Ég hinsvegar verð at-
vinnulaus eftir mánuð og veit ekk-
ert hvað ég á að gera við lífið mitt.
Mig langar svo að finna ástríðuna
í lífinu, helst núna, ekki þegar ég
er orðin sextug. Mig langar ekki
að vera ein af þessum manneskj-
um sem skrifaðar eru blaðagreinar
um því ég lauk námi sjötug, nógu
tímanlega til að fara á ellilífeyri.
Ég hef alltaf öfundað fólk sem veit
nákvæmlega hvað það vill gera í
lífinu og hefur vitað það alla ævi.
Fólk sem kom á fleygiferð út úr
mömmu sinni í fangið á læknin-
um, leit á lækninn og hugsaði - þú
ert sniðugur mig langar að verða
einsog þú - ... og svo ... 26 árum
seinna er það læknar.
Ég er nú þekkt fyrir að vera dálít-
il dramadrottning og er kannski
að gera úlfalda úr mýflugu. En
lífskreppur eru til þess að vera
dramatískur. Hinsvegar hefur
þessi nýtilkomna kreppa leitt af
sér nýja uppgötvun hjá mér. Þó ég
hafi alltaf öfundað fólk sem hefur
markmið í lífinu sem það stefnir
að alla ævi þá er ég bara ekki viss
um að ég sé þessi manneskja sem
lifir sínu lífi þannig að stefnan er
bara sett á einn stað. Ég yrði ekki
ánægð þannig, þá gæti ég jafnvel
16
Amerískt rapptunga
Þó að oft séu til sérstök slang-
uryrði þá snýst ebonics oftast
um brenglað málfar ("He reads
Wordless" verður "He be readin
Wordless"). Sumir rapparar hafa
líka haft þann háttinn á að bæta
við eigin endingum sem oftar
en ekki eru frekar merkingarlitl-
ar. Árið 1982 gaf funk tónlistar-
Nigga breytir hann í Nizzle, G í
jizzle og síðan house í hizzle. Það
er ekki flóknara en það. Þannig að
þessi texti á íslensku væri: Auðvit-
að negri, stóri Snoop Dogg aftur
í húsinu, stjórinn, negri. Óneitan-
lega hljómar þetta betur með þess-
um merkingarsnauðu izzle-um.
maðurinn Frankie Smith út lagið
Doubledutch Bus þar sem hann
notaði fyrst "-izzle" endinguna
sem rapparar á borð við Snoop
Dogg hafa gert vinsæla:
"Fa shizzle my nizzle, the big Sno-
opy D-O-double-jizzle Back up in
the hizzle, Da Boss, Nigga"
Þarna breytir Snoop Dogg slangur-
yrðinu Fo'sho (For Sure) í Fa Shizzle,
Rapparinn Jay-Z notaði aðra
mynd sama slangurs í smellinum H
to the Izzo.
"H to the izz-O, V to the izz-A
Fo'shizzle my nizzle used to drib-
ble down in VA"
Jay-Z er þarna að stafa annað
listamannanafn sitt; Hova (eins og
í Vottar Jehvóva) en notar "izz"-
viðbótina fyrir hljóm og flæði.
Löngu fyrir tíma sms talsmáta ungra stúlkna og einstaks orða-
forða Gillzeneggers voru blökkumenn vestanhafs búnir að
hanna sitt eigið tungumál. Tungumálið, oft kallað Ebonics - kom-
ið af orðunum ebony og phonics - hefur síðan 1996 verið flokk-
að sem erlent tungumál í skólum Oakland í Kaliforníu og nú á
dögunum gerðu önnur umdæmi ríkisins hið sama. Nemendunum
er þá kennd enska rétt eins og spænskum og öðrum erlendum
nemendum, þ.e. sem erlent tungumál. Ebonics eða Svört enska
hefur líklega dreifst svona gífurlega um Bandaríkin og gjörvallan
heiminn að miklu leyti vegna rappara, en eðli málsins samkvæmt
nota þeir þessa mállísku einstaklega mikið.
En ekki eru öll slanguryrði sem
heyrast í rapplögum jafn einföld
og þessi. Rapparinn Big L, sem
myrtur var 1999, gaf á sínum tíma
út lagið Ebonics þar sem hann þýð-
ir slangur yfir á almenna ensku.
“Cars is whips and sneakers is
kicks
Money is chips, movies is flicks
Also, cribs is homes, jacks is pay
phones
Cocaine is nose candy, cigarettes
is bones
A radio is a box, a razor blade is
a ox
Fat diamonds is rocks and jakes
is cop"
Þó að fá lög innihaldi jafn ítarlega
útlistun slangurs (og jafn mikið af
því) þá er í rauninni erfittaðfinna
lag eftir bandarískan rappara sem
inniheldur engin slanguryrði. Það
á við neðanjarðar, sjálfstæða rap-
para jafnt sem þá allra frægustu.
"Be easy nigga, I layyour ass out
Be-lieve me nigga, thats whut
l'm about, gangsta
You could find a nigga sittin on
chrome
Hit the clutch, hit the gear, hit
the gas and l’m gone"
50 cent með sitt hefðbundna
grobb í laginu If I Can't af plötunni
Get Rich
Or Die Trying. Bein íslensk þýðing
úr ensku og ebonics væri eitthvað
á þessa leið:
Vertu rólegur negri, ég geng frá
þér
trúðu mér negri, það er það sem
ég er um, glæpamaður
þú gætir fundið mig á glæsibif-
reið með krómfelgum
stigið á kúplinguna, setti gir, gef-
ið inn bensin og ég er farinn
blindast fyrir einhverju öðru, ein-
hverju frábæru. Kannski er mark-
miðið mitt í lífinu og mín stefna
sú að vera ánægð í því sem ég tek
mér fyrir hendur, hafa augun opin
og prófa sem flest. Hinngóðkunni
maður Halldór Laxness sagði eitt
sinn að alltfari einhvern veginn þó
menn efist um það á stundum. Því
er óþarfi að hrærast í útkomunni,
hlutirnir fara alltaf einhvern veg-
inn. Það er hægara sagt en gert
að hengja sig ekki í útkomuna því
útkoman er oftast það sem maður
óttast mest, það er að hún geti far-
ið á annan veg en við vildum. En
það er rangt að fara í gegnum lífið
húkt á einni útkomu. Ævi okkar á
ekki að snúast um að finna tilgang
lífsins heldurfrekar að hafa tilfinn-
ingu fyrir lífinu ... lifa því í staðinn
fyrir að spá hvernig við ættum að
lifa því.
Þannig ég ætla bara að hætta að
barma mér og fara að lifa lífinu.
Tilvistarkreppu lokið.
Jóhanna
ORÐABÓKIN:
Badunkadunk -Vel útlátinnaft-
urendi.
Bent - Brengluð sýn á veruleika
td. "You got me bent, I ain't like
that."
Að vera undir áhrifum kannabis
og/eða áfengis "Bent got bent
last night at that party."
Bootydoo - Þegar maginn stend-
ur lengra út en rassinn td. "Girl,
see those hiphophoes at Opus,
they all have bootydoo."
Buttaface - Vel vaxinn en ófríð
kona, dregið af setningunni
"Everything look good, but her
face"
Crackalackin' - Það sem er í
gangi. "Heymaing, what'scrack-
alackin'?"
High-five - H.I.V. veiran "Ho-
mey got the high-five from the
skanch queen."
Að sjálfsögðu skipist slangrið mik-
ið eftir landshlutum en uppistaðan
í bandarískri rapptungu er ebonics
og götuslangur. Bandaríkjamenn
af afrískum uppruna eru eini þjóð-
flokkurinn í landinu sem hefur ekki
fengið tækifæri til þess að tala sína
eigin tungu. Ebonics er þeirra leið
til þess og þótt tungan verði æ al-
gengari meðal annarra kynþátta
þá er hún þó merk arfleið þel-
dökkra Bandaríkjamanna.