Bændablaðið - 25.02.2010, Page 7

7 Bændablaðið | fimmtudagur 25. febrúar 2010
Þröstur Reynisson brást drengi-
lega við áskorun minni frá
síð asta þætti. Að vísu greinir
okk ur ögn á hvað drykkjarföng
varðar á þorrablótum. Kýs hann
að hefja vatnsdrykkju til frekari
vegsemda á slíkum samkomum:

Best er að drekka blávatn tært á
blóti Þorra
blandað mosa fjalla vorra.

Um þorramatinn yrkir Þröstur
einnig. Fýsir mig að vita, hvort
fleiri lesendur Bændablaðsins
kannist við eftirköst þau sem
Þröstur glímir við:

Slakur er ég við sláturgerð,
slátur þó borða kátur.
Afleitt samt finnst að af því verð
afskaplega saurlátur.

Gersemisvísur sendi mér Þór-
ar inn Ingimundarson, fæddur
á Efri-Gröf í Flóa, nú búsettur
á Selfossi. Vísurnar, ófeðraðar,
voru ortar þegar verið var að
reisa Stein grímsstöð við Sogið
árið 1960. Búið var að steypa
upp stöðvarhúsið, en vegna þrá-
látra þvagláta byggingarstarfs-
manna í og við stöðvarhúsið, var
sett upp skilti til varnar þessum
ósið. Ekki leið langur tími þar til
búið var að skrifa vísu á skiltið:
Nú er lífið dapurt drengur
dreymir mig um horfnar tíðir.
Má nú hvergi míga lengur
menn því gerast blöðrusíðir.

Svo leið dagur eða tveir. Þá var
komin önnur vísa á skiltið:
Menn sem þekkja málin hér
munu telja sannað,
að kúka megi hvar sem er
því hvergi sé það bannað.

Rósberg G. Snædal, einhver
rím fimasti hagyrðingur lands-
ins, skildi eftir sig gnótt af góð-
um vísum. Einhverju sinni sem
oftar, var Rósberg staddur á
Stafns rétt í Svartárdal. Fleygur
gekk þar manna milli. Rósberg
yrkir:

Miðla ég tári á mannfundi
manni náradregnum.
Þessi árans andskoti
ætlar að klára úr fleygnum.

Rétt eins og á fyrri hluta Þorra
þessa árs, gerði blíðu slíka á
árinu 1964, að gróður lifnaði og
tré tóku við sér. Þá orti Rósberg:

Þorri hló í þetta sinn
þýddi mó og grundir.
Skyldi Góugróðurinn
grafast snjóum undir?

Vildargestir vítt um bæ
vonir flestra yngja.
Eins og best í byrjun maí
birkiþrestir syngja.

En svo gerði vetur að eftir þíðu-
kafla á Þorra:

Blakta á hæðum héluð strá,
hemar flæði og tjarnir.
Vilja mæða veikum á
vetrarnæðingarnir.

Þungan alda fellir fald
fjöllin tjalda klæði björtu.
Enn hið kalda krumluhald
kynnir valdið- skelfir hjörtu.

Sumri töpuð virðast völd,
vetrar sköpuð byrði.
Heyri ég nöpur nístingsköld
Norðra köpuryrði.

Meira af Rósberg í næsta þætti.
Umsjón:
Árni Jónsson
kotabyggd1@simnet.is
Í umræðunni
MÆLT AF
MUNNI FRAM
Búnaðarþing verður sett sunnu-
daginn 28. febrúar næstkom-
andi á Hótel Sögu. Eins og nærri
getur eru þung mál á dagskrá
þingsins nú, í ljósi grafalvarlegr-
ar efnahagsstöðu auk þess sem
að sótt hefur verið um aðild að
Evrópusambandinu. Gríðarmikil
endurnýjun hefur orðið í röðum
þingfulltrúa en átján nýir full-
trúar munu koma inn í ár.
Bændablaðið ræddi við Harald
Benediktsson formann Bænda sam-
takanna um þingið og þau mál-
efni sem munu verða fyrirferðar-
mest þar. „Aftur kemur vor í dal
er yfirskrift þingsins. Við stillum
starfinu þannig upp að það verður
mikil umræða um ESB og svo að
sjálfsögðu um skulda- og lánamál
og aðgerðir vegna rekstrarvanda
búanna. Ef við horfum inn á við
verða væntanlega rædd sjónarmið
um fyrirkomulag ráðgjafarþjón-
ustu, með eða án búnaðarlagasamn-
ings, það er í raun og veru sitt hvor
umræðan sem þarf að fara í. Ef ekki
kemur til nýr búnaðarlagasamn-
ingur þá þarf að grípa til róttækra
aðgera og þrátt fyrir að gerður
verði búnaðarlagasamningur þá
þarf að fara að stíga ákveðin skref
í að mæta nýjum áskorunum. Ég tel
að það verði ágæt samstaða um að
standa sameiginlega að hagsmuna-
baráttu fyrir bændur.“
– Af því að þú nefnir búnaðar-
lagasamninginn, finnst þér þá vera
vilji fyrir því hjá stjórnvöldum að
hann verði endurnýjaður eða finnst
þér ekki vera áhugi á því?
„Ég efast ekki um að vilji er til
að semja og halda áfram þessu starfi
en aftur á móti fáum við engan botn
í málið. Í mjög langan tíma hefur
mjög skýr afstaða okkar bænda
legið fyrir, hvað við viljum gera.“
– Er ekki vont að koma inn á
búnaðarþing aftur með þetta mál
óklárað?
„Við höfum lagt áherslu á það
við ráðherrann, síðast bara rétt um
áramótin að það mætti alls ekki
gerast að til búnaðarþings kæmi
ekki annað hvort tilbúinn samn-
ingur eða þá skýr vilji stjórn-
valda um framhaldið á honum.
Búnaðarþingið núna verður bara
að fá að vita hvert á að stefna því
við erum þá að tala um að leggja
verkefnum og að ríkisvaldið taki
við einhverjum af þeim verkefnum
sem Bændasamtökunum er falið að
sinna í búnaðarlagasamningi.“
Búnaðarþing þarf að ákveða
framhaldið í ESB málum
Sérstakur starfshópur um
Evrópusambandsmál mun starfa á
Búnaðarþingi en það er nýlunda.
Haraldur segir viðbúið að þau
mál verði hvað fyriferðarmest á
þinginu enda sé því stillt upp með
þeim hætti. „Þetta Búnaðarþing
verður að segja til um hvernig
það vill beita sínum samtökum í
starfinu sem er framundan. Hvað
leggja beri áherslu á eða tilmæli um
ófrávíkjanlega skilmála sem rík-
isstjórnin verður að taka afstöðu til.
Búnaðarþing þarf að ræða þetta og
eftir atvikum undirbyggja þá kröfu-
gerð af hendi bænda, ákveða hvern-
ig Bændasamtökin eiga að vinna að
framgangi málsins og jafnvel hvort
við eigum yfirhöfuð að taka þátt í
starfshópunum.“
– Finnst þér Búnaðarþing
þá vera í annarri stöðu nú í ár
en fyrir ári síðan þegar þing-
ið afgreiddi þessi mál með því að
Bændasamtökin væru á móti aðild
og ættu að beita sér alfarið gegn
henni? Áttu von á að menn taki þá
afstöðu núna að skoða verði hvort
að móta þurfi markmið sem ekki sé
hægt að hvika frá í samningum?
„Í fyrsta lagi á ég von á því að
þingið hafi ekki breytt um afstöðu til
ESB og Bændasamtökin eigi áfram
að berjast gegn henni. En við erum
í aðildarferli og það felur í sér að
ríkisstjórnin eigi að móta samnings-
afstöðu handa samninganefndinni.“
– Hver er þín afstaða? Geta
bændur leyft sér að sitja hjá í
starfs hópum, samningagerð og
öðru slíku á grunni eindreginnar
and stöðu sinnar?
„Já, við getum vel setið hjá. Við
höfum yfirgripsmikla þekkingu á
því sem ESB er, hvað getur beðið
okkar. Við getum ítrekað og haldið
á lofti þeim ítrustu varúðarkröfum
sem við þurfum að gera. Við eigum
að mínu mati ekki að koma nálægt
því að fara að semja eða ímynda
okkur að einhverjar aðrar þolanleg-
ar leiðir séu til.“
– Finnst þér bændur ánægð-
ir með það starf sem unnið hefur
verið fram að þessu?
„Ég held að það sé ekki óánægja
meðal bænda með það hvað hafi
verið gert og við höfum haldið
áfram gríðarlega miklu kynning-
arstarfi um okkar hagsmuni og
sjónarmið. Það sem ég skynjaði
hins vegar hjá bændum á fund-
um í haust var að þeim fannst við
hafa gengið of langt með að setjast
inn í þessa samningahópa og mér
finnst að við eigum að ræða það
á þinginu af mikilli alvöru undir
hvaða formerkjum fulltrúar okkar í
samninganefndunum eiga að vinna
og eins hvort þeir eiga yfirhöfuð að
vera þar innanborðs.“
Verðum að gæta hagsmuna
landbúnaðarins í heild sinni
Eins og áður segir er mikil endur-
nýjun á Búnaðarþingi í ár. Haraldur
segist ánægður með að hópurinn
skuli endurnýjast. „Það er ekki
sjálfgefið að fólk vilji taka að sér
svona félagsstörf. Ég get ekki
annað séð á þessum fulltrúalista
en að þetta sé allt reynslumikið
fólk úr félagsstarfi sem veit alveg
hvaða verkefni þarf að fást við. Ég
er að sitja mitt tíunda þing sjálfur
og það sem mér finnst mikilvæg-
ast nú er að fulltrúar eigi að vera
uppteknari af því þegar þeir setj-
ast á Búnaðarþing að þeir eigi að
gæta hagsmuna landbúnaðar í heild
sinni, ekki að þeir eigi að gæta
hagsmuna ákveðinna búgreina eða
landsvæða. Verkefni þeirra er mjög
skýrt, heildstæð hagsmunagæsla
eða mótun fyrir atvinnuveginn í
heild sinni og þegar að menn vinna
með þeim hætti á Búnaðarþingi
getur þingið aldrei verið annað en
gott og sterkt. En þegar menn huga
fyrst og fremst að því að gæta hags-
muni ákveðinna hópa eða sjón-
armiða þá er ekki von að vel fari.“
– Er samstaða meðal bænda þá
að styrkjast?
„Já, mér finnst það. Ég finn
mikinn mun á hreyfingunni allri,
hversu þétt hún er. Og það eru mun
minni flokkadrættir og togstreita í
félagshreyfingu bænda en var hér
fyrir all nokkrum árum. Ég finn
það bara að á nokkrum árum hefur
myndast miklu meiri samheldni í
hópi þeirra sem koma að málefnum
bænda heldur en ég upplifði þegar
ég byrjaði að taka þátt í þessu.“
Bændur verða að ráða ferðinni
Talsvert hefur verið rætt um þörf
á endurskoðun ráðgjafarþjón-
ustu fyrir bændur á undanförnum
misserum. Á það skýringar sínar
í miklum niðurskurði á framlög-
um hins opinbera og hafa verið
ræddar leiðir til að hagræða og
nýta betur þá fjármuni sem fást til
starfsins. Haraldur segir að þær
ákvarðanir þurfi að taka heima
í héraði. „Ráðgjafarþjónustunni
er stýrt heima í héruðum að lang-
mestu leyti og það er mikill vilji
til að halda því sjálfstjórnarvaldi.
Hvatinn að breytingum verður
því að koma í meira mæli þaðan.
Það er hins vegar alveg skýrt hver
vilji Bændasamtakanna er í þess-
um efnum. Við erum tilbúin í rót-
tæka uppstokkun, það mun ekki
standa á því og ég á ekki von á að
Búnaðarþing, sem í sjálfu sér mótar
þá stefnu BÍ, bregði fæti fyrir það.“
– Hafa bændur efni á því að
halda úti ráðgjafaþjónustu á því
stigi sem hún hefur verið á undan-
förnum árum? Hún er dýr. Getum
við búið við óbreytt sjálfstjórn-
arvald heima í héruðum með þeim
kostnaði sem til fellur?
„Það væri nú ef til vill fyrst
hættulegt ef við tækjum ráðgjafa-
þjónustuna frá bændunum. Þeir
verða alltaf að ráða ferðinni og
ég held að það sé mjög mikilvægt
að við gerum okkur grein fyrir
því hvort við viljum reka öfluga
og faglega ráðgjafarþjónustu sem
er öllum bændum um allt land
aðgengileg.“
– Aftur komum við kannski að
því hversu erfitt það er að marka
einhverja framtíðarstefnu fyrir
greinina í heild sinni án þess að
vita hvað tekur við eftir ár eða svo
vegna þess að búnaðarlagasaming-
urinn er í uppnámi?
„Já, við erum algjörlega í lausu
lofti. Þetta á líka við um ESB
aðild. Menn vita ekki hvort af
henni verður eða ekki. Við getum
farið ár aftur í tímann eða svo. Þá
höfðum við miklar áhyggjur af
framtíð búvörusamninga en á því
var tekið. Bændur tóku á sig skerð-
ingar en fengu í staðinn lengri
samninga með ákvæðum sem verð-
ur að byggja á, samþykktu það í
almennri atkvæðagreiðslu afger-
andi. Þingið samþykkti samning-
inn einnig afgerandi. Þannig að
óvissu til skamms tíma hefur mikið
til verið létt af okkur. En óvissan
um framtíð landbúnaðarins er öll
heimatilbúinn með þessari ESB
aðild. Eftir að afgreiðsla Alþingis
lá fyrir um aðildarumsókn var
ljóst að bændur eru ekki að fara í
neina uppbyggingu á sínum búum,
ekki bara út af lánamarkaði eða
efnahagsástandi heldur líka vegna
verulega óvissrar framtíðar.“
Ekkert gert fyrir stærstan hóp
bænda varðandi skuldavandann
Fjárhagsstaða margra búa er mjög
erfið um þessar mundir. Haraldur
gagnrýnir langdregna umræðu
stjórnvalda og fjármálastofnana
í þeim efnum og segist telja ljóst
að ef ekki verði gripið til róttækra
aðgerða geti illa farið. „Við höfum
kannski ekki mikið lengur í okkar
höndum til aðgerða eða inngripa.
Þannig að umræða Búnaðarþings
og stefnumið hljóta að snúast fyrst
og fremst um viðhorf til lækk-
unar höfuðstóls lána eins og stjórn
Bændasamtakanna hefur þegar
lagt áherslu á. Við höfum tiltekinn
hóp bænda sem er í mjög erfiðum
málum. Það er verið að reyna að
taka á þeim flestum. Svo höfum við
annan hóp sem almennar aðgerð-
ir sem þegar hafa verið boðaðar
munu hjálpa en lang stærstur hóp-
urinn hjá bændum eru bú sem eru
eignalega sterk en eru í rekstrarerf-
iðleikum, þar sem lán og aðföng
hafa hækkað mjög mikið. Fyrir
þennan hóp á ekkert að gera og
þetta er hópurinn sem við höfum
lagt áherslu á að verði að fara í
almennar niðurfærslur á skuldum
hjá. Bú sem lendir í vandræðum
vegna afborgana lána sem hafa
hækkað mjög mikið, með stökk-
breyttan höfuðstól en er eignalega
sterkt er ekki skilgreint sem vanda-
mál í dag en er stórfellt vandamál
fyrir bændurna sem búa á þessum
búum.“
– Hver er staða Búnaðar þings-
mála frá því í fyrra?
„Bara í heild sinni mjög góð.
Framvinduskýrslan er vitnisburð-
ur um að haldið hafi verið vel á
málum. En það ber þess merki að
allt þjóðfélagið hefur verið í stóru
stoppi vegna erfiðra úrlausnarefna
og ytri aðstæðna en það er eitt og
eitt mál sem hefur vakið athygli,
sem við höfum komist lengra með
en oft áður eins og t.d. mál sem
hafa snúið að heilbrigðismálum.
Það er viðurkennt núna í heilbrigð-
isráðuneytinu að það vanti stórar
fjárhæðir til að jafna ferðakostnað.
Svar heilbrigðisráðherra er mjög
skýrt og vilji núverandi heilbrigð-
isráðherra er til að fylgja því máli
eftir. Þar sjáum við að búnaðarþing
hefur hreyft við mjög erfiðu máli.
Það er ýmislegt skýrt varðandi
póstþjónustuna ef maður nefnir
þessa grunnþætti en það verður að
segjast eins og er varðandi stóru
málin, landbúnaðartengdu að þá
hefur verið stórt stopp frá því í maí
2008.“
– Það eru ytri aðstæður sem
valda því að það gengur erfiðlega
að fá úrlausn ýmissa þessarra
mála. En hafa Bændasamtökin
sjálf ekki jafnframt þurft að
eyða mjög miklum tíma í t.a.m.
Evrópusambandsmálin? Hefur slík
vinna tekið tíma frá öðrum verk-
efnum sem samtökin hefðu þurft að
reka á sama tíma?
„Já, megin áhersla í okkar
starfi, sem ekki er mjög sýni-
leg er samt vegna fjárhagsmál-
efna bænda, Varðandi starf við
Evrópusambandsmál hefur það
líka verið tímafrekt. Það er þó svo
með mál Búnaðarþings að fram-
fylgni mála endar ekki þó annað
Búnaðaring gangi í garð og eðli
margra þessara mála er að þau eru
langhlaup sem á endanum skila
einhverri niðurstöðu. Nú er til
dæmis að koma út ágæt skýrsla
um ræktunarland sem er eftirfylgni
búnaðrþingsályktunar frá þinginu
2008. Bændur kröfðu forystu
sína um öfluga málefnabaráttu í
Evrópusambandsmálunum og ég
held að við getum sagt með ágætri
samvisku að við höfum sinnt því
mjög vel.“ fr
Óvissa um framtíð landbúnaðarins er heimatilbúin
Bændur í lausu lofti vegna ESB umsóknar og aðgerðaleysis stjórnvalda. Mikil samstaða er í röðum
bænda að mati formanns Bændasamtakanna
Haraldur Benediktsson ásamt forseta Íslands við setningu Búnaðarþings.