Bændablaðið - 26.05.2011, Síða 33

34 Bændablaðið | fimmtudagur 26. maí 2011
Nýlega var lokið við að vinna nýtt
kynbótamat og eiga nú allir gripir
sem skráðir eru í Huppu fyrir 1.
febrúar 2011 að hafa fengið skráð
og uppfært kynbótamat.
Nýja matið byggir á upplýsing-
um sem er að finna í gagnagrunni
HUPPU og þar er tekið tillit til ætt-
ernisupplýsinga og upplýsinga um
viðkomandi grip eftir því sem þær
safnast upp grunninum. Til þess
að hafa fullt gagn af þessum upp-
lýsingum um kynbótagildi gripa
sinna þurfa að liggja fyrir upp-
lýsingar fyrir um ætterni, og allar
afurðir. Til dæmis er kynbótamat
fyrir afurðum byggt á upplýsingum
um mjólkurmagn og prótein % og
þeir sem ekki senda inn mjólkursýni
hafa ekki fullt gagn af upplýsingum
um kynbótamat fyrir afurðum sinna
gripa. Kynbótaspár fyrir ungviði
byggja eingöngu á ætternisupp-
lýsingum og hið sama á við um kýr
ár fyrsta mjaltaskeiði hvað varðar
marga eiginleika.
Við útreikning á kynbótamatinu
er tekið tillit til hugsanlegra erfða-
framfara í stofninum. Þetta má ann-
arsvegar gera með því að leiðrétta
fyrir erfðaframförum við hverja
uppfærslu eða fara þá leið sem við
höfum hingað til viðhaft, að setja
ákveðinn árgang gripa sem viðmið-
unarárgang, eins konar núllstill-
ingu. Þessum viðmiðunarárgangi
hefur verið breytt á fimm ára fresti
og það talið nægjanlegt miðað við
árlega erfðaframför í stofnunum.
Við uppfærslu kynbótamatsins nú
var breytt um viðmiðunarárgang
og í stað ársins 2000, sem hefur
verið miðað við undanfarin ár,
verður nú miðað við árgang 2005.
Þar sem árleg erfðaframför er
mismikil eftir eiginleikum verða
áhrifin af þessari aðferð mjög
misáberandi fyrir hina ýmsu eigin-
leika. Þar sem mikil erfðaframför
hefur orðið eins og t.d í afurðaeigin-
leikunum verða áhrifin mjög mikil.
Þegar gögnin eru skoðuð kemur t.d.
í ljós að breytingin afurðaeinkunnina
er nær 7 eininum. Til frekari skýring-
ar er hér birt yfirlit yfir erfðaframför í
próteini sem Ágúst Sigurðsson hefur
tekið saman.
Niðurstöðurnar um kynbótamat
einstakra gripa sem nú eru í HUPPU
eru ekki fyllilega sambærilegar við
þær sem fyrir voru því nú er búið
að taka tillit til þeirra erfðaframfara
sem orðið hafa síðustu ár. Það er því
fullkomlega eðlilegt að kynbóta-
einkunnir eldri gripa hafi lækkað.
Í kjölfarið þarfa að yfirfara viðmið-
unarmörk varðandi nautsmæðurnar
og framhaldsnotkun nauta að lokinni
afkvæmarannsókn. Þetta verður gert
nú innan tíðar og þá verður nýr nauts-
mæðralisti settur inn í HUPPU.
Það er ánægjulegt að sjá að
kynbótastarfið er að skila árangri
og sýnir okkur að með árvekni og
góðu skipulagi er unnt að ná erfða-
framförum í okkar kúastofni sem er
mjög ásættanlegur. Þó vel sé að verki
staðið og almenn þátttaka í skýrslu-
haldi og sæðingum má enn betur
gera. Það er einkum hin mikla notkun
heimanauta á ákveðnum svæðum
sem er að tefja fyrir framförunum
og svo er mjög bagalegt að sjá hjarðir
standa utan við skýrsluhaldið og þar
með leggja ekki sitt að mörkum til
kynbótastarfsins þrátt fyrir að njóta
þess í hvívetna.
Nýtt Kynbótamat- nýr viðmiðunarárgangur
Fjóstíran
Líf og starf
Magnús B. Jónsson
Ráðunautur í nautgriparækt
Jóhann Nikulásson sendi
Samtökum ungra bænda nýverið
tónvinn í pistil á heimasíðu LK.
Þar sakar hann samtökin um að
stunda hræðsluáróður um nýlið-
unarmál í mjólkurframleiðslu
byggða á rökleysu. Samtök ungra
bænda voru stofnuð til að vinna
að hagsmunum ungs fólks í land-
búnað. Ef það er hræðsluáróður
að benda á þá staðreynd að full-
komið afskiptaleysi ríkir varðandi
nýliðunarmál í landbúnaði, sér-
staklega í mjólkurframleiðslu,
er sennilega fátt sem ekki er
hræðsluáróður. Geti Jóhann bent á
skjalfesta stefnu í nýliðunarmálum
varðandi mjólkurframleiðslu má
hann gjarnan senda okkur hana.
Nauðsynleg kynslóðaskipti geti
orðið
Í markmiðskafla gildandi samnings
um starfsskilyrði mjólkurframleiðsl-
unnar, lið 1.5 segir:
„Að greinin geti þróast þannig að
nauðsynleg kynslóðaskipti geti orðið
í hópi mjólkurframleiðenda og unnt
sé að endurnýja framleiðsluaðstöðu
með eðlilegum hætti“.
Ummæli Jóhanns er áhugavert að
skoða með hliðsjón af þessu og við
spyrjum:
Vill Jóhann aðeins nota þau
ákvæði og markmið samnings um
starfsskilyrði mjólkurframleiðsl-
unnar sem henta hans hugsjónum
hverju sinni? Er samningurinn ekki
heildarumgjörð utan um mjólkur-
framleiðsluna sem ber að vinna eftir,
þann tíma sem samningurinn gildir?
Horfa á hlutina út frá nýju
sjónarhorni
Við drögum ekki í efa að það hafi
verið erfitt að hefja rekstur í þá tíð
sem Jóhann hóf sinn búskap. Hann
lætur einnig í það skína að fyrst
hlutirnir voru svona í eina tíð þá
sé engin ástæða til að breyta því.
Það er gömul saga og ný að yngri
kynslóðir deila við þær eldri um
nauðsyn þess að horfa á hlutina út
frá nýju sjónarhorni. Að við eigum
að nýta reynslu fyrri kynslóða til
að gera hlutina betri. Þegar kemur
að umræðu um nýliðunarmál þarf
að skoða þau mál óháð því hvernig
fyrirkomulagið hefur verið fram að
þessu og ræða í staðinn hvernig
við viljum sjá nýliðun í landbúnaði
þróast á komandi árum.
Ósamræmi
Á það var bent í blaðagrein hér í
Bændablaðinu nýverið að meðal-
aldur kúabænda væri 52 ár í dag og
hefði hækkað jafnt og þétt síðustu
ár. Því til staðfestingar skal þess
getið að meðalaldur kúabænda var
47 ár fyrir 7 árum síðan. Það gefur
vísbendingu um þróun sem þarf að
veita meiri athygli og er í ósam-
ræmi við ummæli Baldurs Helga
Benjamínssonar, framkvæmda-
stjóra LK, við sjónvarpsstöðina N4
skömmu fyrir aðalfund samtakanna
í mars. Þar hélt hann því fram að
frá stofnun samtakanna hefði
meðalaldur bænda verið svipaður,
hækkað lítillega, en engin hætta
væri á að kúabændur myndu deyja
úr elli.
Endurnýjun sé lítil sem engin
Þessi ummæli framkvæmdastjór-
ans eru athyglisverð í ljósi þess að
meðalaldurinn hefur hækkað um
fimm ár á sjö ára tímabili. Sú þróun
bendir eindregið til þess endurnýjun
sé lítil sem engin og endurspeglast
í ummælum Jóhanns að nýliðunar-
vandinn í dag sé sá að enginn vilji
fara út úr greininni. En af hverju vill
enginn fara út úr greininni? Getur
það verið vegna þess að hagsmunir
þeirra sem eru að hætta og þeirra
sem vilja taka við fara ekki lengur
saman?
Kerfisbreytingar erfiðar
Á aðalfundi ungra bænda fyrr í vetur
var samþykkt ályktun þess efnis að
hluti þess greiðslumarks sem til sölu
sé renni til nýliða. Allar breytingar
á greiðslumarkskerfinu verða í eðli
sínu, þeim sem fyrir eru í kerfinu erf-
iðar. Kerfið veitir mönnum aðgang
að markaðinum og ósjálfrátt lítur
hver kúabóndi á greiðslumark sitt
sem sína verðmætustu „eign“,
sem er í raun aðeins mælikvarði
á niðurgreiðslur frá ríkinu innan
hvers samnings um starfskilyrði
mjólkurframleiðslunnar. Ávinningur
greiðslumarkskerfa er ætíð mestur
fyrir fyrstu kynslóðina, þegar að
endurnýjun kemur þarf að kaupa
sig inní kerfið með tilheyrandi fjár-
festingarkostnaði. Sá kostnaður
skilar sér í hærri framleiðslukostn-
aði samhliða því að viðhalda þarf
kerfinu svo fjárfestingin borgi sig.
Þá spyrjum við Jóhann, er eðlilegt
að bankar láni endalaust út á hærri
höfuðstól til þess eins að viðhalda
þeirri óhagkvæmni sem framsal á
greiðslumarki orsakar?
Grátbrosleg hræðsla LK
Hræðsla Aðalfundar LK við jarða-
lögin virðist vera alveg einstök og
jafnvel grátbrosleg. Hún var svo
mikil að aðalfundur LK ályktaði
gegn frumvarpi áður en það kom
fram og áður en fulltrúar á aðalfund-
inum vissu hvað stóð í því og dæma
slík vinnubrögð sig alveg sjálf.
Jarðaverð á Íslandi er skemmtilegt
umræðuefni og margar skoðanir á
málinu. Við spyrjum hvort ekki sé
eðlilegt að verð á landbúnaðarlandi
taki mið af verðmæti þess til land-
búnaðarnota? Sú hefur ekki verið
raunin undanfarin ár.
Nú um stundir er kannski ekki
sjáanlegur skortur á landbúnaðar-
landi, almennt séð, en staðreyndin
er sú að verulega er farið að þrengja
að stórum búum í einstaka sveitum
þar sem mikil ásókn hefur verið í
land m.a sem byggingarlóðir og til
annarra frístundanota. Við þurfum
að vera framsýn hvað þetta varðar
en ekki festast í gildru sérhagsmuna.
Landbúnaðarland þarf að vernda
fyrir komandi kynslóðir svo tryggt
sé að þær geti framleitt fæðu fyrir
þjóðina. Þróun í framboði á mat-
vælum í heiminum styður það að við
þurfum að fara gætilega í því að taka
landbúnaðarland til annarra nota
sem eru óafturkræf. Samtök ungra
bænda hafa fagnað tillögum sem
miða að því að vernda landbúnaðar-
land og stuðla að því að það sé nýtt
til matvælaframleiðslu. Hinn meinti
„áróðursglæpur“ ungra bænda er því
að benda á að við þurfum að hugsa
til framtíðar og vera á varðbergi.
Slík umræða virðist ekki eiga uppá
pallborðið í dag.
Breytingar nauðsynlegar
Forsvarsmenn kúabænda þurfa að
átta sig á því að ýmsar breytingar
á starfsumhverfi greinarinnar eru
nauðsynlegar til að tryggja henni
eðlilegan framgang líkt og mark-
miðskafli samnings um starfskilyrði
mjólkurframleiðslunnar segir til um.
Hins vegar veltum við því fyrir
okkur hvort forsvarsmönnum LK,
finnist sú þróun sem orðið hefur á
undanförnum árum sé eðlileg. Er
æskilegt að kúbændum hafi fækkað
stórlega, meðalaldur hækkað og
mjólkurframleiðslan haldið áfram
að þjappast saman á minni svæði. Ef
svo er hver er framtíðarsýn þeirra á
mjólkurframleiðsluna í landinu? Ef
það er stefna forystumanna LK að
búum haldi áfram að fækka, fram-
leiðslan þjappist enn frekar á minna
landssvæði og það verði einungis
á færi stóreignarmanna að hefja
mjólkurframleiðslu, þá er forystan
komin á hálan ís.
Helgi Haukur Hauksson,
Straumi, Fljótsdalshéraði,
Eyjólfur Ingvi Bjarnason,
Ásgarði, Hvammssveit,
Þórir Níelsson,
Torfum, Eyjafjarðarsveit.
Höfundar eru stjórnarmenn í
Samtökum ungra bænda.
Raddir ungra bænda
Dramb er falli næst