Fréttablaðið - 10.02.2012, Blaðsíða 12

10. febrúar 2012 FÖSTUDAGUR12
Föstudagsviðtaliðföstuda
gur Alistair Grétarsson, starfsmaður UNICEF á Indlandi
Þ
etta eru mikil tíma-
mót og merkur
áfangi,“ segir Alist-
a i r Gréta rsson ,
starfsmaður UNI-
CEF, Barnahjálpar
Sameinuðu þjóðanna í Indlandi, en
nú er rúmt ár síðan síðasta stað-
festa tilfellið af lömunarveiki kom
upp í landinu.
Lömunarveiki er bráðsmitandi
veirusjúkdómur sem hefur lengi
hrjáð mannkynið, en einskorðast
nú nær alfarið við fátækustu land-
svæði heims.
„Þetta er afar mikilvægt því
lengi hefur verið talið erfiðast
að hefta útbreiðslu lömunar-
veiki á Indlandi af öllum löndum
og hér komu jafnan upp flest til-
felli á hverju ári allt fram til árs-
ins 2009,“ segir Alistair. Það ár
greindist nær helmingur allra til-
fella í heiminum á Indlandi, eða
741 af 1.604.
„Stóri áfanginn liggur líka í því
að nú er búið að byrgja fyrir það
að smit komi upp hér á Indlandi og
breiðist út til annarra landa. Sjúk-
dómurinn ferðast með fólki milli
landa og þegar stórt og fjölmennt
land eins og Indland er tekið út úr
jöfnunni á heimsvísu er það mik-
ill áfangi í að komast alla leið og
útrýma sjúkdómnum algerlega.“
Alistair segir það enn þá vera
lokatakmarkið og nú sjái loks fyrir
endann á baráttunni.
„Við erum nær því en nokkru
sinni fyrr, en einmitt þess vegna
hefur aldrei verið eins mikilvægt
að halda áfram að efla baráttuna.
Við erum á síðustu metrunum, en
þá er hlassið líka oft þyngst. Það
er síður en svo tími til að slaka á
þó við fögnum vissulega þessum
áfanga.“
Fátækustu svæðin erfiðust
Lömunarveiki herjaði á fólk um
allan heim, þar með talið Vestur-
lönd, en með tilkomu bóluefnis um
miðja síðustu öld var sjúkdómnum
úthýst frá öllum þróuðum löndum.
Í fyrra greindist lömunarveiki í
sautján löndum sem, fyrir utan
Kína, eru öll í hópi fátækustu
landa heims. Þar af eru fjögur lönd
þar sem sjúkdómurinn er talinn
landlægur, en fyrir utan Indland
eru Pakistan, Afganistan og Níg-
ería í þeim hópi. Staða Indlands
gæti þó breyst á næstu dögum ef
staðfest verður formlega að ekkert
tilfelli hafi komið upp þar í landi
frá því í janúar í fyrra.
„Nú á dögum hefst sjúkdómur-
inn við á þeim stöðum í heimin-
um þar sem ástandið og aðgengið
er verst og fátæktin mest,“ segir
Alistair.
„Fyrir utan löndin þar sem veik-
in er landlæg eru fleiri lönd þar
sem veikin kemur upp hvað eftir
annað. Veiran breiðist út með fólki
sem ferðast milli landa, og þess
vegna mun hættan alltaf vera til
staðar þangað til sjúkdómnum
hefur verið endanlega útrýmt.“
Fræðsla er lykillinn að árangri
Átakið til útrýmingar lömunar-
veiki hefur staðið í marga ára-
tugi, en það er á síðustu tveimur
árum sem mestur árangur hefur
náðst með bólusetningum barna
og aukinni fræðslu. Alistair segir
að margt liggi þar að baki, en ekki
síst ákveðni indverskra stjórn-
valda sem hafi varið miklum fjár-
munum síðustu ár og áratugi til
þess að útrýma lömunarveiki með
stuðningi Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar, UNICEF og fleiri aðila
eins og Rótarý-hreyfingarinnar.
„Það sem er einstakt við Ind-
land er stærðin og umfangið. Hér
eru 2,3 milljónir sjálfboðaliða sem
heimsækja 209 milljónir húsa að
minnsta kosti tvisvar á hverju ári
og bólusetja 170 milljónir barna
undir 5 ára aldri við lömunarveiki.
Þetta er því sambland af staðfestu
indverskra stjórnvalda og alþjóða-
stofnana, og vilja samfélagsins
sjálfs. Einnig hafa margir frægir
einstaklingar tekið þátt í að vekja
athygli á málefninu um allt land
þar sem farið er til að hitta börn
og bólusetja allt upp í sjö sinnum
á ári.“
Alistair segir að ónæmi
barnanna verði sterkara því oftar
sem þau séu bólusett, og mikil
áhersla sé lögð á að gefa börnum á
hættusvæðum oftar bóluefni sem
gefið er í munndropum.
Alistair segir mikið atriði að afla
verkefninu velvildar, bæði hjá for-
eldrum og framámönnum í sam-
félögunum. Því sé mikil vinna lögð
í að byggja upp þekkingu og skiln-
ing meðal almennings.
„Það er ekki sjálfsagt að fólk
vilji láta bólusetja börnin sín. Í
ýmsum samfélögum hefur verið
viðvarandi trú að bóluefnið sé hluti
af samsæri Vesturlanda, gefið til
að gera börnin ófrjó. Á afskekktum
svæðum eru svo almennt ríkjandi
efasemdir í garð utanaðkomandi
fólks.“
Þar kemur einmitt til kasta UNI-
CEF sem sendir sjálfboðaliða út
um allt Indlandi til að uppfræða
fólk og fá það til að trúa á verk-
efnið.
„Sjálfboðaliðar á okkar vegum
ganga á milli heimila þar sem þeir
hitta fólk með reglulegu millibili
og ræða við það, ekki aðeins um
bólusetningar, heldur líka almennt
um hreinlæti, heilbrigðismál og
mikilvægi brjóstagjafar. Það getur
hins vegar haft áhrif á bólusetn-
ingarnar því að ef börnin veikjast,
til dæmis ef þau fá niðurgang, er
hætta á að bólusetningin spillist.“
Takmarkið innan seilingar
Tilfellum um lömunarveiki hefur
fækkað á heimsvísu síðustu árin
þar sem um 2.000 tilfelli greindust
árið 2006 en 647 í fyrra. Alistair
segir því mikilvægt að missa ekki
dampinn.
„Við munum halda okkar striki
og halda áfram að bólusetja þessa
stóru hópa barna. Stærsta hættan
sem steðjar nú að er í hópi farand-
verkafólks sem er sífellt á ferðinni
og því er erfitt að hitta börnin þess
með reglulegu millibili til að gefa
þeim bóluefni. Svo er líka hætta á
að fullorðnir beri veikina með sér
því að fólk getur borið sjúkdóminn
án þess að sýna einkenni.“
Annað mikilvægt atriði, segir
Alistair sé að hafa viðbragðsteymi
tilbúið til að grípa inn í ef upp
kemur tilfelli. Þá þurfi að bólusetja
hundruð þúsunda barna umsvifa-
laust.
„Það er hins vegar merkilegt að
líta á verkefnið í stærra samhengi
því að okkur hefur aðeins tekist
að útrýma einum sjúkdómi í sögu
mannkynsins og það er bólusótt.
En ef okkur tekst það sama með
lömunarveiki á næstu árum verður
það sannarlega sögulegt afrek.“
Stórt skref í átt að fullnaðarsigri
Alistair Grétarsson hefur undanfarin ár starfað fyrir UNICEF á Indlandi þar sem lyft hefur verið grettistaki í baráttunni gegn
lömunarveiki. Rúmt ár er frá síðasta staðfesta tilfelli, en í samtali við Þorgils Jónsson segir Alistair að alls ekki megi slá slöku við.
MIKILVÆGUR ÁFANGI Alistair Grétarsson segir mikil tímamót felast í því að ekki hafi komið upp tilfelli af lömunarveiki á Indlandi í
rúmlega ár. Það sé mikilvægt skref í að útrýma sjúkdómnum á heimsvísu.
Á BATAVEGI Hin tveggja ára Rukhsar frá Vestur-Bengal er síðasta indverska barnið
sem greinst hefur með lömunarveiki, en það var í janúar í fyrra. Hún lamaðist vegna
sjúkdómsins en er á batavegi eftir mikla endurhæfingu. Hún mun þó alltaf eiga mjög
erfitt með gang. MYND/UNICEF
Lömunarveiki, sem einnig
nefnist mænuveiki eða
mænusótt, er bráðsmitandi
veirusjúkdómur sem ræðst
á taugakerfi manna og getur
valdið varanlegri lömun á
skömmum tíma. Engin lækning
er við sjúkdómnum sjálfum en
hægt er að hefta útbreiðslu
hans með bólusetningu.
Lömunarveiki var landlæg um
öll Vesturlönd allt fram á miðja
20. öld þegar bóluefni komu
fyrst fram á sjónarsviðið.
Sjúkdómurinn berst manna
á milli með snertingu. Veiran
berst inn um munn, fjölgar
sér í þörmum fólks og skilar
sér aftur út með hægðum. Því
er hreinlæti afar mikilvægt í
baráttunni gegn útbreiðslu.
Flestir sem bera veiruna
eru einkennalausir og geta því
dreift veirunni áfram án þess
að vita af því. Sýking getur haft
varanleg áhrif, til dæmis lömun,
vöðvarýrnun, ofþreytu og verki
í vöðvum og liðum.
Hvað er lömunarveiki?
BÖRNIN BÓLUSETT 170 milljónir indverskra barna eru ár hvert
bólusett við lömunarveiki, flest oftar en einu sinni á ári, til að efla
ónæmi þeirra fyrir veirunni. NORDICPHOTOS/AFP
Síðustu ár hafa stjórnvöld á Indlandi, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, unnið þrekvirki í að
hefta útbreiðslu lömunarveiki í landinu. Nú er rúmt ár liðið frá síðasta staðfesta tilfelli, en það
kom upp 13. janúar í fyrra. Á næstu dögum verður það væntanlega staðfest endanlega að
lömunarveiki sé ekki að finna á Indlandi og verður landið þá tekið af lista þeirra landa þar sem
lömunarveiki er landlæg.
Grettistaki lyft í baráttunni við lömunarveiki á Indlandi
1985: 150.000 tilfelli
1991: 6.028 tilfelli
2009: 741 tilfelli
2010: 42 tilfelli
2011: 1 tilfelli
Tilfelli lömunarveiki á Indlandi
Í fyrra voru um 900 milljón bólusetningarskammtar gefnir indverskum börnum.