Fréttablaðið - 11.02.2012, Blaðsíða 24

11. febrúar 2012 LAUGARDAGUR24
B
rjóstastækkanir hafa verið
vinsælar meðal kvenna í
hinum vestræna heimi í
hálfa öld. Á hverju ári láta
hátt í þúsund íslenskar konur
stækka á sér brjóstin í fegr-
unarskyni og svo virðist sem fjöldinn hafi
farið hækkandi á síðustu árum. Ekki þarf
að hafa orð á því mikla umstangi sem
hefur orðið á síðustu vikum í kringum
PIP-sílikonmálið svokallaða, en nú bíða
hundruð kvenna eftir að gallaðir brjósta-
púðar verði fjarlægðir úr líkama þeirra á
kostnað ríkisins.
Knútur Björnsson framkvæmdi fyrstu
brjóstastækkunina í fegrunarskyni hér
á landi. Það var á Landspítalanum árið
1967. Hann lét af störfum sem lýtalæknir
fyrir tólf árum, en fylgist enn náið með
umræðunni í samfélaginu og þá sér í lagi
því sem hefur átt sér stað í kringum PIP-
brjóstapúðana.
Knútur er fæddur árið 1930 og fékk
almennt lækningaleyfi á Íslandi árið 1962.
Snemma á ferlinum ákvað hann að gerast
lýtalæknir og fluttist til Malmö í Svíþjóð
þremur árum síðar til að hefja nám við
lýtalækningadeild ríkissjúkrahússins í
borginni.
Brjóstastækkunaraðgerðirnar sem
gerðar voru á spítalanum voru töluvert
tilraunakenndari á þessum árum en þær
eru í dag, að sögn Knúts.
„Þetta var öðruvísi þegar ég var að
byrja. Þá tókum við stóran bita úr rass-
kinninni á konunum, þar sem rassinn
mætir lærinu, og settum í brjóstin. Við
gerðum þannig aðgerðir á þó nokkrum
konum. Það leit vel út til að byrja með, en
fór hins vegar í hálfgerða vitleysu og velt-
ist eitthvað til. Brjóstin aflöguðust og urðu
skrýtin í laginu þegar frá leið, svo við
þurftum að taka allt út. Þá reyndum við
að nota Ivalone-svamp. Það var sérstakur
svampur sem við fengum sendan í kubbum
og snyrtum til þar til manni fannst hann
líta út eins og brjóstafylling. Úr urðu voða
fín brjóst til að byrja með, en svo fór að
verða bölvað vesen í kringum þetta. Það
komu göt og það fór að vessa út úr þessu,
svo við ákváðum að hætta að nota svamp-
ana,“ segir Knútur.
Hann segir að þetta hafi allt reynst
frekar mislukkað þegar frá leið og það
hafi ekki verið fyrr en sílikonið kom á
markaðinn að ástandið lagaðist. Prófess-
orinn hóf að setja það í konur í lok ársins
1965. „Ég byrjaði sjálfur að gera brjósta-
stækkanir um leið og ég kom aftur heim.“
Knútur fluttist á ný til Íslands í júlí árið
1967 og hóf störf á Landspítalanum. „Ég er
fyrsti lýtalæknirinn á Íslandi sem stækk-
aði brjóst kvenna með púðum. Það var
ég sem kom með þetta til landsins. Og ég
gætti þess að vera alltaf með hreint sílikon
í púðunum.“
Þessar fyrstu brjóstastækkanir á
Íslandi gengu þó ekki slysalaust fyrir
sig. Knútur útskýrði alltaf vel fyrir þeim
konum sem óskuðu eftir stærri brjóstum
að líkaminn gæti hafnað púðunum. Á þess-
um árum var hlutfall þeirra kvenna sem
lentu í vandræðum vegna þessa allt að 35
prósent. Það var þó komið niður í þrjú til
fjögur prósent þegar Knútur hætti störf-
um árið 2000.
„Mér finnst það ekki hafa komið nægi-
lega vel fram að það getur alltaf gerst að
líkaminn hafni aðskotahlutum sem í hann
eru settir,“ segir Knútur. „Í slíkum til-
vikum getur myndast bandvefshjúpur í
kringum púðana og þegar frá líður getur
brjóstið orðið hart. Þá getur vefurinn jafn-
vel sprengt púðann. En gæði púðanna fóru
hratt batnandi svo að höfnunin varð mun
óalgengari.“
Knútur hefur ekki tölu á því hversu
margar brjóstastækkanir hann hefur
framkvæmt á ferli sínum. „Svakalega
margar. Þær eru mörg, mörg hundruð. Ég
gerði svo mikið af þessu að ég lenti í öllum
fjandanum, alls konar erfiðleikum og ves-
eni þegar líkamar kvennanna höfnuðu
púðunum. Maður þurfti að taka þá út og
setja inn nýja, alls konar vesen. En mjög
oft gekk þetta virkilega vel,“ segir hann.
Um 150 konur voru á biðlista eftir
brjóstastækkunaraðgerð hjá Knúti á
Landspítalanum þegar ný reglugerð um
greiðslur fyrir sjúkratryggða vegna lýta-
lækninga tók gildi. Það var 1. mars árið
1991 og þar sagði að sjúkratrygging-
ar greiddu einungis kostnað vegna lýta-
skurðlækninga, en ekki fegrunarskurð-
lækninga.
„Brjóstastækkanir urðu vinsælar um
leið og ég kom til Íslands. Auðvitað borg-
uðu Sjúkratryggingar með þessu svo
konurnar þurftu bara að kaupa púðana,
aðgerðin sjálf var ókeypis. Í þá daga gat
maður gert alls konar lýtalækningar á
Landspítalanum; andlitslyftingu, eyrna-
aðgerð, augnlokaaðgerð, brjóstastækkun,
fitusog, þetta var allt undir tryggingun-
Hálf öld frá fyrstu
brjóstastækkun
Fyrir daga sílikonpúðanna prófuðu lýtalæknar sig áfram í
brjóstastækkunum með rassfitu og svömpum. Fyrsta brjósta-
stækkunin var gerð á Íslandi af Knúti Björnssyni lýtalækni á
Landspítalanum árið 1967. Sunna Valgerðardóttir skoðaði sögu
stækkaðra, og sumir segja fegraðra, brjósta.
KOM MEÐ BRJÓSTASTÆKKANIR TIL LANDSINS Knútur Björnsson var fyrsti lýtalæknir landsins til að stækka
brjóst á konu í fegrunarskyni. Aðgerðirnar urðu vinsælar í lok sjöunda áratugarins og í dag láta hátt í
þúsund konur stækka á sér brjóstin á ári hér á landi. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Árið 1962 ákvað Timmie Jean Lindsey, 25 ára kona úr verkamannastétt í
Texasríki, að gerast tilraunadýr fyrir
lýtalækna. Hún varð fyrsta konan til að
fá sílikonfyllingar í brjóst sín og hefur
greint frá sögu sinni víða í fjölmiðlum
erlendis, meðal annars á BBC og Daily
Mail.
Timmie var nýskilin við ofbeldisfullan
eiginmann sinn og stóð í ströngu við að
ala upp börn sín og halda heimili. Hún
segist hafa verið plötuð í aðgerðina, sem
hún hvorki skildi tilganginn með eða
hvernig yrði framkvæmd. Eins og við var
að búast komu alls kyns fylgikvillar eftir
aðgerðina; sársauki og óeðlileg band-
vefsmyndun og eftir tvö ár voru brjóst
Timmie orðin hörð og aflöguð. Hún lét
þó ekki fjarlægja púðana og er með þá
enn þann dag í dag, 75 ára gömul og orðin
langamma. Hún býr enn í Texas.
Á hverju ári eru um sex þúsund brjósta-
stækkanir framkvæmdar í Bretlandi,
sem er ekki mikið samanborið við þær
þúsundir sem gerðar eru hér á landi. Í
Bandaríkjunum ákveða um 330 þúsund
konur ár hvert að leggjast undir hnífinn
til að fá sér stærri brjóst.
■ FYRSTA BRJÓSTASTÆKKUNIN VAR ÁRIÐ 1962
Þetta var öðruvísi þegar ég var að byrja.
Þá tókum við stóran bita úr rasskinninni á
konunum, þar sem rassinn mætir lærinu, og
settum í brjóstin. Við gerðum þannig aðgerð-
ir á þó nokkrum konum.
um. Svo varð svo mikil eftirspurn eftir
þessu að tryggingarnar hættu að taka þátt
í svona,“ segir Knútur.
Lýtalæknar landsins leystu þó úr þeim
vanda sem fylgdi því að tryggingarnar
hættu þátttöku í fegrunaraðgerðum á
Landspítalanum með því að fara út í einka-
rekstur.
„Auðvitað kom svolítið hik á viðskiptin
þegar þessar breytingar voru gerðar. En
þá fórum við bara að gera þetta á einka-
stofum. Í brjóstastækkunaraðgerðum
fór konan þá bara heim um kvöldið, því
aðgerðin sjálf er ekkert voðalega mikið
mál. Maður er fljótur að þessu, kannski
hálftíma til 40 mínútur ef það gengur vel.“
Þrátt fyrir að tólf ár séu síðan Knútur lét
af störfum hefur hann fylgst með umfjöllun
fjölmiðla að undanförnu um PIP-brjósta-
púðana. Hann segir umræðuna hafa verið
leiðinlega. „Þeir sem bjuggu til þessa púða
eru glæpamenn. Kostnaðurinn ætti auðvi-
tað allur að lenda á franska ríkinu,“ segir
hann. „En ég veit auðvitað ekkert hvernig
þetta fer. Mér finnst það voðalega vel gert
af stjórnvöldum að bjóða þessum konum að
láta fjarlægja púðana. En svo vilja þær auð-
vitað flestar fá nýja púða, en það verður
bara að vera ný aðgerð sem verður á þeirra
eigin kostnað. Ég skil hins vegar fullkom-
lega ef lýtalæknar í landinu vilja ekki að
púðarnir verði allir teknir út á Landspítal-
anum. Því í dag er nú ekki mikið eftir af
lýtalæknum þar.“
Timmie Jean Lindsey var 25 ára einstæð móðir í Texas þegar hún ákvað að gerast tilraunadýr fyrir lýta-
lækna og fór í brjóstastækkun fyrst kvenna. Hún er 75 ára í dag, enn með silíkonpúða í brjóstunum.
Brjóst Timmie fyrir aðgerðina, tveimur mánuðum eftir
aðgerð og svo tveimur árum síðar.
SPRUNGNIR PIP-PÚÐAR FJARLÆGÐIR Lýtalæknir í Venesúela skoðar sjúkling sinn áður en hann fjarlægir
sprungna PIP-púða úr brjóstum hennar. Alls hafa 105 íslenskar konur með PIP-púða látið skoða brjóst sín
og eru púðarnir sprungnir hjá 71 konu. Talið er að um 440 íslenskar konur séu með púðana í brjóstum
sínum. NORDICPHOTOS/AFP