Fréttablaðið - 19.05.2012, Blaðsíða 20

20 19. maí 2012 LAUGARDAGUR
Í samfélögum Vesturlanda nú á dögum eru tvær valdamið-
stöðvar helstar. Önnur er á vett-
vangi stjórnmálanna en hin í
viðskiptalífinu, meðal atvinnu-
rekenda. Hún minnir nú á sig
daglega í fjölmiðlum okkar með
auglýsingum útvegsmanna, sem
verða þó ekki til umræðu hér.
Það skiptir almenna borgara
miklu hvernig samskiptum þess-
ara tveggja miðstöðva er háttað
á hverjum tíma. Þannig finnst
flestum eðlilegt að kjörnir full-
trúar þjóðarinnar láti sig varða
gengi atvinnulífsins og jafnvel
einstakra atvinnugreina ef gætt
er hófs og jafnræðis og spilling
kemst ekki að. Öðru máli gegnir
um það þegar stjórnmálamenn
fara að skipta sér af einstökum
fyrirtækjum. Slíkt er bæði óvið-
eigandi vegna jafnræðis og felur
í sér skammsýni og spillingar-
hættu.
Gott dæmi um óheppileg af-
skipti stjórnmálamanna af ein-
stökum einkafyrirtækjum felst
í herferð forsætisráðherra
landsins fyrir áratug gegn einu
stærsta fyrirtæki landsins sem
hefur notið hylli neytenda en
mátti síðar lúta í duftið ásamt
mörgum öðrum. Þar var ráð-
herrann að stíga inn á leikvöll þar
sem hann átti ekki heima sam-
kvæmt umboði þjóðarinnar.
Annað dæmi gerðist þegar for-
seti landsins tók að vingast við til-
tekna víkinga sem kenndir eru við
útrás, mæra sérstaka hæfni þeirra
í hástemmdum ræðum, tengja
meint afrek þeirra við „rætur
íslenskrar menningar“ og veita
þeim heiðursmerki þjóðarinnar.
Um það og annað þessu tengt má
lesa nánar í skýrslu Rannsókn-
arnefndar Alþingis frá 2010 (um
forsetann sérstaklega í kafla II.4
í 8. bindi).
Hvaða úrræði hefur almenn-
ingur í landinu þegar ráðamönn-
um verður fótaskortur með þess-
um hætti? Við höfum vitaskuld
kjörseðilinn en það er því miður
ekki nóg, eins og dæmin sanna.
Annað úrræði sem okkur stendur
til boða er að smíða siðareglur,
leiðarljós til að skerpa vitund og
viðmið, ígrundaðar reglur sem
flestum þykja sjálfsagðar þegar
þær eru komnar á blað en geta
engu að síður haft mikil og æski-
leg áhrif, bæði meðan þær eru í
mótun og eftir að þær taka gildi.
Frambjóðendur sem gefa nú
kost á sér í forsetakjöri virðast
hafa mismunandi skoðanir á því
hvort æskilegt sé að setja forseta-
embættinu siðareglur, meðal
annars með hliðsjón af reynslu
fortíðarinnar. En forseti sem er
meðmæltur þessu framfaramáli
stuðlar þar með að því að hann
og foresetaembættið verði það
sameiningartákn sem sundruð og
vondauf þjóð þarf á að halda um
þessar mundir.
Forseti og
siðferði
Forsetaembættið
Þorsteinn
Vilhjálmsson
fyrrverandi prófessor og
ritstjóri Vísindavefsins
Þar var ráð-
herrann að stíga
inn á leikvöll þar sem
hann átti ekki heima
samkvæmt umboði
þjóðarinnar.
Þann 30. apríl sl. voru 15 og 16 ára gamlir hælisumsækjendur
dæmdir í 1 mánaðar langt óskil-
orðsbundið fangelsi fyrir að hafa
framvísað fölsuðum skilríkjum í
Leifsstöð.
Vegna mikillar og oft á tíðum
villandi umræðu um málið, og um
túlkun og innihald ákvæðis 31. gr.
alþjóðasamnings Sameinuðu þjóð-
anna um réttarstöðu flóttamanna,
er mér bæði ljúft og skylt að upp-
lýsa hvernig sérfræðingar í flótta-
mannarétti álíta að túlka beri
ákvæðið, svo það megi verða til að
fræða þá sem kunna að vilja tjá sig
um málefnið eða ákvæðið sjálft.
Fyrst er vert að geta þess að
flóttamannasamningurinn hefur
verið í gildi gagnvart Íslandi frá
árinu 1956. Skv. 31. gr. samnings-
ins ber aðildarríkjum, að tiltekn-
um skilyrðum uppfylltum, að veita
hælisleitendum vernd gegn refs-
ingu hafi þeir komið með ólög-
mætum hætti. Skilyrðin eru að um
flóttamann hafi verið að ræða, sem
komið hefur ólöglega inn í landið,
beint frá landi þar sem lífi hans
eða frelsi var ógnað og að hann
gefi sig tafarlaust fram við stjórn-
völd og óski hælis. Um fyrstu tvö
skilyrðin þarf ekki að orðlengja hér
heldur vikið að seinni skilyrðunum.
Flóttamannastofnun SÞ hefur í ráð-
gefandi áliti sagt höfunda samn-
ings eingöngu hafa undanskilið
frá verndinni þá flóttamenn sem
þegar höfðu fengið hæli eða sest að
um lengri eða skemmri tíma í öðru
landi. Undir þetta hefur tekið Guy
Good win-Gill, lagaprófessor við
Oxfordháskóla. Tekur vernd ákvæð-
isins því til þeirra sem hafa viðdvöl
í ríkjum á leið sinni á áfangastað,
og þeirra sem á einhvern hátt hefur
ekki tekist að fá vernd í þeim ríkj-
um sem þeir flýja til.
Skal þá vikið að túlkun á orð-
unum „gefi sig tafarlaust fram“. Í
útvarpsviðtali var þetta túlkað sem
svo að sá sem kæmi með fölsuð skil-
ríki félli sjálfkrafa utan verndar því
þá væri viðkomandi ekki að gefa sig
tafarlaust fram. Þetta er alrangt,
því hælisleitandinn á oft ekki ann-
arra kosta völ en að ferðast með
fölsuð skilríki og er beinlínis gert
ráð fyrir vernd honum til handa
vegna þess. Hann þarf hins vegar
að óska hælis, eins og umræddir
drengir hafa gert. Þess ber að geta
að hér er um örstutta greiningu að
ræða um þetta viðkvæma efni, en
er undirrituð tilbúin til að útskýra
betur á öðrum vettvangi.
Formaður lögmannafélags
Íslands, Brynjar Níelsson hrl., hefur
kosið að koma fram opinberlega og
vega að starfsheiðri undirritaðrar
vegna þessa máls. Ekki átta ég mig
á hvað formanninum gengur til,
enda þekki ég hann ekki neitt og hef
aldrei þurft að mæta honum í dóm-
sal eða á öðrum vettvangi. Þegar
ég heyrði af málefnum ungu flótta-
mannanna var mér eðlilega brugðið
og fannst ekkert tiltökumál að tjá
mig um málið þegar fréttamaður
óskaði. Hef ég hvort tveggja unnið
að vörn í viðlíka sakamáli sem og
starfað að málefnum hælisleitenda,
setið námskeið hjá Flóttamanna-
stofnun SÞ og lesið óteljandi rit um
efnið. Formaðurinn ýjar að því að
ég hafi þar tjáð mig í pólitískum
tilgangi, og eykur síðar ávirðing-
ar í minn garð og segir mig hvorki
þekkja til í flóttamannarétti, hafa
viðrað undarlegar túlkanir á samn-
ingnum, og efast um þekkingu mína
í sakamálaréttarfari og refsilögum.
Er með ólíkindum að formaðurinn
telji sig þess umkominn að ræða um
mína þekkingu á einhverju, enda
hefur hann engar forsendur til þess.
Þá ber að geta þess að formanninum
ber, eins og öðrum lögmönnum, að
fara að siðareglum lögmanna, hvar
segir að lögmenn skuli sýna hver
öðrum fulla virðingu í ræðu, riti
og framkomu, sem og að lögmað-
ur megi einungis hafa uppi gagn-
rýni á störfum annars lögmanns á
málefnanlegum grundvelli og skuli
forðast að valda honum álitsspjöll-
um umfram það sem málefnið gefur
ástæðu til. Mæli ég með því að for-
maðurinn leiti endurmenntunar hjá
kollegum sínum í siðareglum lög-
manna sjálfum sér og stéttinni til
heilla.
Hvenær vegur maður að …
Dómsmál
Helga Vala
Helgadóttir
héraðsdómslögmaður
Er með ólíkindum að formaðurinn telji sig þess
umkominn að ræða um mína þekkingu á ein-
hverju, enda hefur hann engar forsendur til þess. Þá
ber að geta þess að formanninum ber, eins og öðrum
lögmönnum, að fara að siðareglum lögmanna …
Framtíð
lífeyrismála á Íslandi
RÁÐSTEFNA › GRAND HÓTEL REYKJAVÍK › mánudagur 21. maí 2012 › kl 13:00-16:00
DAGSKRÁ:
13:00 Setning: Pétur Magnússon, formaður Öldrunarráðs Íslands
13:10 Uppbygging íslenska lífeyrissjóðakerfisins
Þórey S. Þórðardóttir, framkvæmdastjóri Landssamtaka lífeyrissjóða
13:40 Lífeyrismál frá sjónarhorni vinnumarkaðarins
Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ
14:00 Samspil lífeyrissjóða og almannatryggingakerfisins;
horft til framtíðar
Árni Gunnarsson, formaður nefndar um endurskoðun
almannatryggingakerfisins
14:20 Kaffihlé
14:50 Allt er gott sem endar vel
Gunnar Baldvinsson, framkvæmdastjóri Almenna lífeyrissjóðsins
15:10 Er framtíðin björt eða svört?
Ásmundur Stefánsson, löggiltur ellilífeyrisþegi
15:30 Pallborðsumræður framsögumanna
16.00 Ráðstefnuslit
Ráðstefnustjóri: Rannveig Guðmundsdóttir,
formaður Samstarfsnefndar um málefni aldraðra og fv. ráðherra
ALLIR VELKOMNIR – AÐGANGUR ÓKEYPIS