Fréttablaðið - 11.08.2012, Side 30

11. ágúst 2012 LAUGARDAGUR30
K
irkjuklukkum Ábæj-
arkirkju í Skaga-
firði er hringt til
guðsþjónustu einu
sinni á ári, á sunnu-
degi verslunar-
mannahelgar. Þetta árið voru
kirkjugestir áreiðanlega um
hundrað talsins og á öllum aldri.
Þeir komu um langan veg og
ógreiðfæran að hluta, sumir af
Suðurlandi, aðrir af höfuðborgar-
svæðinu og að minnsta kosti ein
hjón austan af landi. Norðlend-
ingar hafa samt eflaust verið í
meirihluta, einkum Skagfirðing-
ar, enda orðin hefð hjá mörgum
að sækja messu í hið afskekkta
guðshús að Ábæ. Skagfirðingar
eru þekktir fyrir sína góðhesta
og þennan dag þykir tilheyra að
leggja á suma þeirra og ríða til
kirkju. Veðrið lék við ferðafólk-
ið síðasta sunnudag og fegurð og
mikilleiki náttúrunnar í Austur-
dal naut sín vel í glampandi sól-
inni.
Á puttanum frá Skuggabjörgum
Svo síðasta hluta leiðarinnar til
Ábæjarkirkju sé lýst þá er ekið í
Austurdalinn yfir háls úr Vestur-
dal og komið þar að býli sem heit-
ir Bústaðir, því eina sem eftir er
í byggð. Þar er nýreist íbúðarhús
til viðbótar því sem fyrir var og
ungt fólk að hefja búskap.
Hinum megin í dalnum, gegnt
Bústöðum, sker hið mikilúð-
lega gljúfur Merkigil hlíðina en
nokkru innar stendur samnefnd-
ur bær í grónu túni. Hann er nú
í eyði en mannmargt var þar í
hátíðarkaffi síðdegis þennan dag.
Undirlendi er lítið í dalnum
vestan megin og liggur vegur-
inn skammt frá gljúfurbrún. Þar
byltist Austari Jökulsá sem ofur-
hugar stunda flúðasiglingar í.
Reyndar þarf líka hálfgerða ofur-
huga til að aka veginn þarna inn
eftir því hann er grófur og illfær
á fólksbíl, eins og sú sem þetta
ritar komst að.
Skammt frá eyðibýlinu Skugga-
björgum er brú yfir Jökulsá en
austan hennar bíða mun meiri
torfærur. Um tvennt var því að
velja fyrir undirritaða, að pauf-
ast á blikkdósinni lengra með
fram vesturhlíðinni, að eyði-
býlinu Skatastöðum, spila sig á
kláf yfir gilið og ganga þaðan til
kirkju eða freista þess að kom-
ast á puttanum austur yfir brúna
og áfram þaðan. Seinni kostur-
inn var valinn og lukkaðist vel
því tveir menn á jeppa reyndust
sannir herramenn.
Ferðafélagarnir fræddu mig
um að í Austurdal væri sauðland
gott og fremur snjólétt en erfið-
ar samgöngur og aðdrættir hafa
verið stærstu ókostir búsetu þar.
Ekið var í lága drifinu það sem
eftir var leiðar og bílarnir skild-
ir eftir á sléttri flöt, neðan undir
bröttum hjalla. Svo var gengið
síðasta spölinn, yfir Ábæjará á
brú og þaðan upp sneiðing með
kafagras á báðar hendur. Þarna
var komið inn á tún býlisins
Ábæjar sem fór í eyði árið 1941
en rústir standa eftir. Hestarnir
sem sumir voru svo heppnir að
vera á komust þar í góðan haga.
Söngur ómaði í fjallasalnum
Verið var að þrífa kirkjuna
og koma fyrir hljóðkerfi með
stórum hátalara úti við meðan
fólk var að tínast að. Prestarn-
ir skrýddust og kórinn söng sig
saman úti í veðurblíðunni.
Uppgerð leiði voru notuð sem
sæti meðan messugjörðin fór
fram svo og garðurinn umhverf-
is og grundin í kring, því aðeins
brot af kirkjugestum rúmaðist
inni. Sá yngsti var utandyra, varla
nema nokkurra vikna, hann fékk
sér hressingu úr brjóstum móður
sinnar þegar honum hentaði.
Hvort það var af trúrækni,
ræktarsemi við staðinn eða af
hreinni forvitni og ævintýra-
mennsku sem allur þessi fjöldi
var þarna samankominn veit ég
ekki. Hugsanlega broti af þessu
öllu. Að minnsta kosti var stund-
in mönnum góð. Séra Jón Aðal-
steinn prédikaði en séra Dalla
Þórðardóttir þjónaði fyrir alt-
ari og flutti lokaorð þar sem
hún meðal annars þakkaði séra
Jóni Aðalsteini fyrir vel unnin
störf sem vígslubiskup á Hólum
en hann lætur senn af embætti.
Kirkjukór Hofsstaðasóknar söng
við undirleik Stefáns R. Gísla-
sonar organista. Vel var tekið
undir af viðstöddum, sem höfðu
fengið messublöð í hendur, og
sálmar og Blessuð sértu sveitin
mín ómuðu í fjallasalnum.
Eftir messu lá leiðin heim að
Merkigili. Áhrifamikið var að
koma í hið myndarlega hús sem
Mónika Helgadóttir og dætur
hennar byggðu upp úr miðri
síðustu öld og fluttu efnið í yfir
sjálft Merkigilið á hestum. Þarna
buðu ættingjar síðasta ábúand-
ans á staðnum, Helga Jónssonar,
upp á ríkulegar veitingar sem
gestir nutu innandyra og utan.
Þar með höfðu menn hlotið bæði
andlega og líkamlega næringu
þennan dag í hinni stórbrotnu
eyðibyggð Austurdals.
Hringt til árlegrar messu í Ábæ
Eitt sinn stóð Ábæjarkirkja í Austurdal í Skagafirði í miðri sveit. Nú er hún langt frá byggðum bólum. Þar er þó árvisst helgi-
hald á hverju sumri og koma kirkjugestir hvaðanæva að, akandi, gangandi og ríðandi. Gunnþóra Gunnarsdóttir brá sér í messu.
VIÐ ÁBÆJARKIRKJU Margir hlýddu á messuna utan dyra og gældu jafnvel við fararskjótana sem biðu rólegir í túninu. FRÉTTABLAÐIÐ/GUNNÞÓRA
AÐ ATHÖFN LOKINNI Prestarnir séra Jón Aðalsteinn Baldvinsson og séra Dalla
Þórðardóttir þökkuðu öllum fyrir komuna.
Á HLAÐI MERKIGILS Aðstandendur síðasta ábúandans buðu upp á myndarlegt
messukaffi.
K irkjan í Ábæ var byggð 1921-1922. Hún var teiknuð af ekki ómerkari manni en Guð-
jóni Samúelssyni, húsameistara ríkisins. Sjö
bæir tilheyrðu Ábæjarsókn þegar mest var,
allir austan Jökulsár, enda áin mjög torveld
yfirferðar áður en brúin kom árið 1969. Síðasta
sóknarbarnið féll frá árið 1997 og hafði þá verið
eitt í nokkur ár. Það var Helgi Jónsson, bóndi á
Merkigili, sem hrapaði til bana í hinu hrikalega
Merkigili. Leiði hans sker sig úr öðrum í kirkju-
garðinum í Ábæ því það er langnýjast. Systkini
Helga hafa gefið kirkjunni skírnarfont til minn-
ingar um bróður sinn, gerðan úr birkitré sem óx
í gili Austari-Jökulsár.
■ LEIÐI HELGA SKER SIG ÚR