Fréttablaðið - 30.10.2012, Blaðsíða 14

14 30. október 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Við efnahagshrunið 2008 skruppu tekjur ríkissjóðs
verulega saman og miklar skuldir
söfnuðust upp vegna nauðsynlegra
ráðstafana til þess að halda þjóð-
arskútunni á floti. Fjölmörg heim-
ili um allt land upplifðu svipaða
fjárhagsörðugleika og megnið af
stærstu fyrirtækjum landsins varð
tæknilega gjaldþrota. Ljóst var að
draga þyrfti skarpt úr útgjöldum
ríkissjóðs til að ná fram jöfnuði í
ríkisfjármálum. Sagt á einfaldan
máta: við þurftum að eyða talsvert
minna og afla miklu meira.
Í stað þess að ráðast í stórfelld-
an niðurskurð fyrir fjárlögin 2009
var ákveðið í samstarfi við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn að treysta á
blandaða leið hagvaxtar, skattkerf-
isbreytinga og niðurskurðar í ríkis-
útgjöldum. Markmiðið var að vinna
bug á þeim mikla fjárlagahalla sem
blasti við eftir efnahagshrunið en
halda um leið uppi einkaneyslu og
atvinnustigi. Sú leið hefur reynst
vera farsæl og vakið athygli víða.
Niðurskurðurinn í ríkisútgjöldun-
um hefur ekki verið sársaukalaus.
En hann var nauðsynlegur til að
stöðva skuldasöfnun ríkissjóðs.
Breytum vöxtum í velferð
Því var spáð þegar á árinu 2009
að á árunum 2013 og 2014 myndu
Íslendingar vera að rétta úr kútnum
í efnahagslegu tilliti meðan skulda-
kreppan yrði að vaxandi vanda-
málum víða í Evrópu, þar sem rík-
issjóðir pumpuðu fé inn í gjaldþrota
bankakerfi. Við erum þegar farin
að njóta hagvaxtar og hægt vax-
andi fjárfestinga en þó er vanda-
söm sigling fram undan. Mikilvægt
er að missa ekki landsýn og hafa
borð fyrir báru frekar en að ana
út í óvissu og láta ótímabæra bjart-
sýni villa sér sýn. Raunsæ yfirsýn
og heildarmat á stöðunni og næstu
framtíð er hverjum Íslendingi lífs-
nauðsyn.
Nú fjórum árum eftir hrun er
staðan þannig að árið 2013 er gert
ráð fyrir að um 15% af áætluðum
heildartekjum ríkissjóðs muni fara
í vaxtakostnað eða samtals um 88
milljarðar króna. Fyrir þá upphæð
gætum við rekið menntakerfið allt í
meira en eitt og hálft ár. Mikið væri
gott að geta varið hluta af þessum
fjármunum frekar í aukna mennt-
un og umbætur í velferðarþjónustu.
Við þurfum að byrja að greiða niður
skuldir til að minnka þennan kostn-
að. Ríkissjóður Íslands skuldar of
mikið og vaxtakostnaðurinn vegur
of þungt í fjárlögum.
Þáttaskil í ríkisfjármálum
Þau þáttaskil eru í frumvarpi til
fjárlaga fyrir árið 2013 sem ligg-
ur fyrir Alþingi að gjöld og tekjur
standast nokkurn veginn á ef
óreglulegir liðir eru meðtaldir. Án
óreglulegra liða verður heildar-
jöfnuður hins vegar lítils háttar
jákvæður eða sem nemur 4,3 millj-
örðum króna. Óreglulegir liðir eru
útgjaldaliðir sem geta sveiflast
talsvert milli ára og stjórnvöld eða
Alþingi geta ekki haft mikil áhrif
á, a.m.k ekki til skamms tíma. Sem
dæmi um óreglulega liði má nefna
lífeyrisskuldbindingar, afskriftir
skattkrafna, afskrifuð eiginfjár-
framlög og tapaðar kröfur auk ann-
arra liða.
Brýnasta verkefnið
Að sama skapi er gert ráð fyrir að
skuldir ríkissjóðs fari nú lækk-
andi sem hlutfall af landsfram-
leiðslu (VLF) í fyrsta skipti frá
hruni. Í júlí sl. námu skuldir ríkis-
sjóðs um 1.508 milljörðum króna og
er áætlað að þær muni nema 1.497
mö.kr. við árslok 2012 sem mun þá
vera um 85% af landsframleiðslu.
Mikil skuldsetning ríkissjóðs er
veikleikamerki sem hefur neikvæð
áhrif á allt íslenska hagkerfið. Því
verður það forgangsmál að skila
afgangi af fjárlögum og nýta hann
til að greiða niður skuldir. Slíkt er
eingöngu mögulegt ef áfram verð-
ur rekin ábyrg ríkisfjármálastefna
með myndarlegum afgangi á fjár-
lögum ríkisins.
Engin vandamál verða leyst án
þess að við sem einstaklingar og
sem þjóð viðurkennum þau í verki.
Þess vegna er það okkar brýnasta
og stærsta verkefni að sameinast
um að lækka vaxtakostnað sam-
eiginlegs sjóðs landsmanna. Við
vinnum okkur út úr vandanum og
skilum Íslandi skuldlitlu til kom-
andi kynslóða. Það er verkefnið.
Í þágu komandi kynslóða
Nýverið kom út könnun á vegum ESB á viðhorfum fyrirtækja í
Evrópu til fjárfestinga í rannsókn-
um og þróun þar sem fram kemur
að evrópsk fyrirtæki efla nú rann-
sóknar- og þróunarstarf sitt þrátt
fyrir kreppu. Skv. könnuninni gera
framsæknustu fyrirtæki í löndum
ESB ráð fyrir að auka fjárfest-
ingu í rannsóknum og þróun um
4% árlega árin 2012-2014.
Fyrirtækin voru einkum stærri
fyrirtæki á evrópskan mæli-
kvarða. Þau fjárfesta árlega fyrir
um 45 milljarða evra í rannsókn-
um og þróun. Talið er að þessi
upphæð sé samtals um 40% af
heildarútgjöldum til rannsókna
og þróunar á svæðinu sem er
umtalsverður hluti af fjárfesting-
um atvinnulífsins í heild. Almennt
eru væntingar um fjárfestingar
heldur lægri að meðaltali en fram
kom í svipaðri könnun á síðasta ári
(5%), sem endurspeglar versnandi
efnahagsástand. En niðurstöð-
urnar gefa samt sem áður sterkt
til kynna að fyrirtækin gera sér
grein fyrir mikilvægi þess að til-
einka sér öflugt rannsóknar- og
þróunarstarf sem lykilhvata að
vexti og velsæld til framtíðar.
Þau fyrirtæki sem tóku þátt í
könnuninni líta á innanhúss rann-
sóknar- og þróunarstarf sem meg-
indrifkraft nýsköpunar, en næst á
eftir koma markaðsrannsóknir og
markaðssetning á nýjum vörum.
Þegar spurt var um áhrif stefnu
stjórnvalda og utanaðkomandi
þátta á nýsköpunarstarf þeirra
lögðu fyrirtækin mikla áherslu á
jákvæð áhrif fjárhagslegra hvata
(þ.m.t. skattalegra), innlendra
styrkja, fjárhagslegs stuðnings
ESB og samstarfs opinberra og
einkaaðila, bæði innanlands og á
vettvangi ESB.
Sömu lögmál eiga við um íslensk
fyrirtæki og atvinnulíf. Fjárlaga-
frumvarpið fyrir árið 2013 veld-
ur því verulegum vonbrigðum.
Skattahækkanir og niðurskurður
til háskóla, sérstaklega til tækni-
menntunar á háskólastigi, draga
úr getu atvinnulífsins til að skapa
hagvöxt og störf.
Skortur á fjárfestingu og tækni-
menntuðu starfsfólki leiðir til þess
að íslensk fyrirtæki þurfa mörg
hver að taka út vöxt sinn erlend-
is. Til að snúa þeirri þróun við
þarf að vinna markvisst að því að
efla tæknimenntun og styðja við
nýsköpunarstarf fyrirtækja.
Til að koma Íslandi út úr
kreppunni þarf viðvarandi hag-
vöxt. Undirstaðan er fjölbreytt
atvinnulíf sem byggir á þekkingu
og hugviti sem skapa verðmæti
til útflutnings. Nýsköpun, öflugt
rannsóknar- og þróunarstarf og
hæft starfsfólk er nauðsynleg for-
senda þess að fyrirtæki vaxi og
dafni.
Rannsóknar- og þró-
unarstarf lykill að
stöðugum hagvexti
Rannsóknir
Svana Helen
Björnsdóttir
formaður SI
Fjármál
Katrín
Júlíusdóttir
fjármálaráðherra
100
80
60
40
20
0
-20
-40
-60
-80
-100
Heildarjöfnuður ríkissjóðs
án óreglulegra liða*
* Á verðlagi hvers árs
M
ill
ja
ða
r k
ró
na
´03´04´05´06´07´08´09´10 ´11 ´12 ´13
Áæ
tlu
n
Fr
um
va
rp
Íslandsbanki | Kirkjusandi | 155 Reykjavík | Sími 440 4900 | vib@vib.is | facebook.com/VIB.stofan | @vibstofan | www.vib.is
Bein útsending frá fundi VÍB um skráningu Eimskips
Í dag, þriðjudaginn 30. október kl 12.00
Gylfi Sigfússon forstjóri Eimskips kynnir félagið og Kristján
Markús Bragason hjá Greiningu Íslandsbanka fjallar um
samsetningu hlutabréfamarkaðarins og framtíðarhorfur hans.
Farið verður stuttlega yfir fyrirkomulag útboðsins og skráningu
almennings fyrir hlutum í útboðinu.
Fundarstjóri verður Ingunn Sigurrós Bragadóttir, sjóðsstjóri
hjá Íslandssjóðum hf.
Á vib.is má fylgjast með fundinum í beinni útsendingu eða
horfa á upptöku af honum síðar.
Markmið funda VÍB er að stuðla að upplýstri og f aglegri umræðu um mikilvæg
mál á sviði eignastýringar, viðskipta og efnahagsmála. VÍB er eignastýringar-
þjónusta Íslandsbanka.
Bein útsending á www.vib.is
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
5
4
9
7
4