Fréttablaðið - 05.11.2012, Qupperneq 14

5. nóvember 2012 MÁNUDAGUR
Eru skipulagsmál
hlutlæg eða huglæg?
Í sumar (20. júlí 2012) birtist all-langt viðtal við Pál Hjaltason,
arkitekt og formann Skipulags-
ráðs Reykjavíkur, í Fréttablaðinu.
Þar kom ýmislegt fram sem verð-
skuldar frekari umræðu en að
þessu sinni er lagt út af eftirfar-
andi ummælum sem höfð eru eftir
Páli:
„Það er viss hefð fyrir því að við
rífumst um skipulagsmál en það er
raunverulega óþarft. Ég lít ekki á
skipulagsmál sem huglægan hlut.
Skipulagsmál eru raunverulega
vísindi. Ef maður passar að öll
fagmennska og allar rannsóknir
og allar upplýsingar liggi á hreinu
þá er engin ástæða til að vera að
þjarka mikið um þau mál.“
Kannski ætti þessi skoðun for-
mannsins ekki að koma á óvart.
Það vantar einmitt huglægu gæðin
í mörg þeirra verkefna sem verið
hafa hvað mest í umræðunni í
sumar. Þau eru vélræn og innan-
tóm. Það vantar í þau tilfinn-
inguna og sálina sem er svo ómiss-
andi til að fólki líði vel. Þetta á t.d.
við um Landspítalann, Ingólfstorg
og nú síðast hafnarskipulagið eftir
því sem hægt er að dæma það af
þeim gögnum sem hafa verið
kynnt.
Til grundvallar öllu skipulagi
liggja bæði hlutlægar og hug-
lægar forsendur. Í fyrri flokknum
er t.d. hnattstaða sem er ráðandi
um dagsbirtu, hitastig, sólar-
hæð, skuggavarp og styrkleika
og tíðni vinda. Í eina mínútu einu
sinni á ári nær sólin að komast 48
gráður yfir sjóndeildarhringinn í
Reykjavík. Í Kaupmannahöfn nær
hún þessari hæð á hverjum degi
í 3,5 mánuði (hæst 58 gráður) og
í London í 4,5 mánuði (hæst 62
gráður).
Ef engin mengun væri í loft-
hjúpnum myndi dagsbirtan að
jafnaði vera minni í Reykjavík
en hinum borgunum. Sólargeisl-
arnir falla undir lægra horni á
jörðina þannig að sama geisla-
magn ferðast gegnum meiri loft-
hjúp og skín á stærri flöt og hitar
hann minna. Auk þess eru skugg-
arnir lengri. Meðalhiti í Reykja-
vík er 5-10° lægri en í nálægum
höfuðborgum sex mánuði á ári.
Allt hlutlæg og mælanleg gildi.
Í Reykjavík sækjast menn eftir
að vera í skjóli og sólskini þegar
þeir eru úti. Víða annars staðar
sækja menn fremur í andvara og
skugga.
Almennt þurfa byggingar í
Reykjavík að vera lægri en í
höfuð borgum nágrannalandanna
og meira bil á milli þeirra til að
við njótum birtu, sólar og hlýju.
Þannig er þetta í mörgum bestu og
fallegustu hverfum borgarinnar.
Og það er mikilvægt að þær snúi
rétt við sólu og að skjól sé myndað
á réttan hátt á réttum stöðum. Í
Reykjavík er nánast alltaf kalt í
skugga og þar getur legið héla og
hálka allan daginn í veðri sem við
köllum frábært haustveður.
Skipulagsgerð er flókið ferli þar
sem beitt er ýmsum reiknireglum
sem geta verið hlutlægar hver um
sig. Það er þó engin leið að reikna
sig fram til skipulags. Flestar
ákvarðanir eru matskenndar
og huglægar og oft byggðar á
persónulegri reynslu. Hvar á að
byggja, hvað á að byggja, fyrir
hvern og fyrir hvaða starfsemi?
Hvar eiga að vera opin svæði
og hversu stór, hvar götur, hve
breiðar og með hvaða frágangi?
Hvar á að geyma snjóruðning og
hvar á að gróðursetja tré og setja
niður bekki, hvernig eiga ljósa-
staurarnir að vera? Allt hug lægar
ákvarðanir.
Fólk notar líka huglæg og afstæð
hugtök við að lýsa um hverfinu.
Fallegt og ljótt, hlýtt og kalt,
dimmt og bjart, flott, glæsilegt,
kósí, óaðlaðandi o.fl. Að lokum
miðast allt skipulag við manninn
í umhverfinu og að honum líði vel,
að hann geti notað jákvæð huglæg
hugtök um líðan sína. Á meðan
þeir sem ráðskast með skipulag
í Reykjavík líta á skipulag sem
„hlutlægan hlut“ og vísindalega
aðgerð verður „ þjarkað mikið“ og
þjarkað til einskis.
Skipulagsmál
Guðl. Gauti
Jónsson
arkitekt FAÍ
20
15
10
5
0
-5
-10
Ósló
Kaupmannahöfn
Stokkhólmur
Helsinki
London
Berlín
Reykjavík
°C
°C
Meðalhiti í nokkrum borgum Evrópu
jan feb mar apr maí jún júl ágú sep okt nóv des
Við nýlegt hlutafjárútboð Eim-skips vakti það athygli að
ýmsir lífeyrissjóðir vildu ekki
vera með. Sumpart fyrir of hátt
verð en þó líklega aðallega vegna
óheyrilegra kjara og afslátta
til lykilstjórnenda félagins við
útboðið. Þótti mönnum sem
stjórnendur Eimskips hefðu ekk-
ert lært af hruninu og sigldu
fleyi sínu beint í ófæran boðann.
Bloggarar og stjórnmálamenn
vilja þakka sér afstöðu lífeyris-
sjóðanna og telja sig hafa haft
vit fyrir þeim. Þeir mega auðvi-
tað vel gera það. Rétthafar lífeyr-
issjóðanna geta hins vegar spurt
sig að því hvort aðkomu þessara
aðila þurfti nokkuð.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að Samtök lífeyrissjóða
efndu til úttektar á fjárfestingar-
stefnu, ákvarðanatöku og laga-
legu umhverfi lífeyrissjóða í
aðdraganda bankahrunsins 2008.
Þeirri úttekt var skilað í febrúar
síðastliðnum. Niðurstaða hennar
var meðal annars sú að vandræði
lífeyrissjóðanna í aðdraganda
hrunsins hefðu stafað af ríkjandi
viðskiptaumhverfi og þeim anda
sem þar var ríkjandi. Þá var á
það bent að með samstarfi gætu
lífeyrissjóðirnir haft mikil og
heillavænleg áhrif á fjármála-
markaðinn og gert hann heil-
brigðari.
Áður en úttektinni var skilað
höfðu sumir lífeyrissjóðir þegar
hafið vinnu við breytta stefnu-
mótun um fjárfestingar sínar
og setningu siðareglna varðandi
þær. Það var von úttektarnefnd-
arinnar að þeirri vinnu yrði
haldið áfram og kom hún með
margar ábendingar í því skyni.
Margar þeirra áttu sér fyrir-
myndir erlendis. Vissulega var
úttektinni misjafnlega tekið á
opinberum vettvangi þótt nefnd-
armenn hafi ekkert fengið nema
þakkir frá rétthöfum lífeyris-
sjóðanna. Ýmsir alþingismenn
gagnrýndu nefndina á nefndar-
fundi fyrir að hafa ekki nægi-
lega persónugert það sem á hafði
skort um fjárfestingarstefnu og
aðra stjórnarhætti. Kastljós
sjónvarpsins tók strax kvöldið
sem skýrslan var kynnt sama
pól í hæðina án þess ljóslega að
hafa nokkuð kynnt sér hvað stóð
á næstum 700 síðum skýrslunn-
ar. Þingmaður, sem síðar sýnd-
ist leiða umfjöllun þingsins og
tillögugerð, gerði það sama,
strax daginn eftir kynninguna,
þegar hann að því er virtist hafði
ekki lesið nema fyrstu blaðsíður
skýrslunnar.
Stjórnsýslu- og eftirlitsnefnd
Alþingis hefur síðan gert til-
lögu um að ráðist verði í miklu
umfangsmeiri skýrslu um líf-
eyrissjóðina sem ná á yfir
lengra tímabil. Slík nefnd hefur
enn ekki verið skipuð og mátti
ráða af orðum forseta Alþing-
is að hún væri að vonum nokk-
uð hugsandi yfir öllum þeim
rannsóknarnefndum sem þing-
menn óska eftir. Þeir væru ef til
vill tregari til að kynna sér út-
komnar rannsóknir og úttektir
með íhygli. Það er enda lítt opin-
bert leyndar mál að hæfir menn
fást orðið treglega til þessara
erfiðu og umfangsmiklu verk-
efna. Þá sýnist bert að rann-
sóknarglöðustu þingmennirnir
hafa fordóma gagnvart sumum
þeirra sem helst koma til greina
til slíkra verka.
Það er eðlilega skylda þing-
manna að afla sér sem gleggsta
mynd af því sem gerðist hér árin
fyrir hrun. Allt verður þó að vera
í hófi og eftir þær umfangsmiklu
rannsóknir sem fyrir liggja er
kominn tími til að byggja á þekk-
ingunni sem fyrir liggur. Það
virðast lífeyrissjóðirnir að ein-
hverju leyti ætla að gera, megi
taka mark á ofangreindri afstöðu
þeirra. Þá hefur fjármálaráð-
herra skipað nefnd til að koma
á úrbótum á lífeyrissjóðalögun-
um og Fjármálaeftirlitið hefur
aukið og bætt eftirlit sitt. Á nauð-
syn þessa benti úttektarnefndin
og kom með tillögur um. Lög-
reglu- og björgunarsveitahugs-
unarháttur á eðlilega stundum
við en ætlum við Íslendingar að
læra af hruninu verðum við að
setja fyrirbyggjandi reglur í lög
og reka fyrirtækin með lang-
tímamarkmið í huga. Það væri ef
til vill gott fyrir suma þingmenn
og stjórnendur félaga og fyrir-
tækja að gera sér grein fyrir því
að til er fólk sem stjórnast ekki
aðeins af peningum heldur á sér
starfslegan metnað. Jákvæðni og
framfarahugsun reynist oftast
betur en tortryggni og sífelldar
úrtölur.
Rannsókn á rannsókn ofan
Lífeyrissjóðir
Hrafn
Bragason
fv. hæstaréttardómari,
var í úttektarnefnd
lífeyrissjóða
FRÁBÆR
T
Goði tilbúnir réttir, frosið
Sænskar kjötbollur 1198 kr. kg
Sælkera hakkbollur 1198 kr. kg
Hakkabuff 1098 kr. pk.
1679kr.pk.
Gríms fiskibollur, frosnar, 2 kg
1168kr.pk.
Gríms ýsa í raspi, 1 kg
1 kg
2 kg
VERÐ
– alla daga!