Fréttablaðið - 23.11.2012, Blaðsíða 24

23. nóvember 2012 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Miðborg Reykjavíkur
hefur tekið miklum breyt-
ingum síðustu misseri.
Hvati þeirra breytinga er
fyrst og fremst vaxandi
fjöldi erlendra ferðamanna
sem eru orðnir mjög áber-
andi á götum borgarinnar.
Verslanir fyrir ferðamenn
spretta upp eins og gorkúl-
ur og fjöldi veitingastaða
og gistirýma fer einnig ört
vaxandi. Nær allir erlend-
ir ferðamenn sem koma til
landsins dvelja í lengri eða styttri
tíma í höfuðborginni.
Viðhorfskannanir meðal erlendra
ferðamanna benda til þess að ein-
stæð náttúra Íslands sé það sem
dregur þá fyrst og fremst til
landsins, en Reykjavík er æ oftar
nefnd sem mikilvægur áfanga-
staður Íslandsferðar. Í erlendum
rannsóknum í ferðamálafræðum
kemur skýrt fram að flestir ferða-
menn hafa mikinn áhuga á sögu og
sérkennum þeirra borga sem þeir
sækja heim. Upplýsingar um upp-
runa (sögu) og sérkenni Reykjavík-
ur þurfa að vera aðgengilegar þeim
erlendu ferðamönnum sem ganga
um götur miðborgarinnar.
Sögueyjan Ísland
Þótt náttúran gegni lykilhlut-
verki í því að laða hingað erlenda
ferðamenn má ekki gleyma því að
Ísland hefur réttilega verið kallað
Sögueyjan og geymir Reykjavík
lyklana að þeim fjársjóði. Í borg-
inni eru fornhandritin varðveitt,
í miðborginni reisti fyrsti lands-
maðurinn bæ sinn. Rætur þétt-
býlis eða borgarmyndunar í land-
inu má rekja til Innréttinga Skúla
Magnússonar sem lét byggja verk-
smiðjuhús í landi Víkur (Reykja-
víkur). Þessar byggingar teygðu sig
frá gamla Víkurbænum, sem stóð
nærri núverandi gatnamótum Tún-
götu og Suðurgötu, norður í Gróf og
mynduðu þar með fyrstu borgar-
götu á Íslandi, Aðalstræti.
Það er ekki aðeins upphafssaga
borgarinnar sem þyrfti að kynna
betur t.d. með upplýsinga-
skiltum eða einhvers konar
myndverkum. Íbúðahverf-
in í gamla bænum búa yfir
sögu og sérkennum sem
koma þarf til skila. Nokk-
ur götuheiti í gamla bænum
eru tekin úr fornsöguarfi
þjóðarinnar og mynda sér-
staka hverfahluta sem vert
er að kynna betur á mynd-
rænan hátt. Þetta eru;
a) Íslendingasöguhverfi;
Grettisgata, Njálsgata,
Kjartansgata, Guðrúnargata o.fl.
götur.
b) Landafundahverfi; Eiríksgata,
Leifsgata og Þorfinnsgata.
c) Goðahverfi; Óðinsgata, Loka-
stígur, Baldursgata o.fl. götur.
Þá eru nokkrar götur í borginni
sem heita eftir persónum úr sögu
Reykjavíkur, t.d. Ingólfsstræti,
Hallveigarstígur, Skúlagata o.fl.
götur. Einnig má nefna tenging-
ar við atvinnusögu borgarinnar
eins og Stýrimannastígur og Kola-
sund. Þá hafa margar götur í gamla
bænum tekið nöfn eftir kotum og
bæjum í borgarlandinu eins og
Grjótagata, Sölvhólsgata og Berg-
staðastræti.
Goðahverfið myndskreytt
Greinarhöfundur er ekki einn um
að benda á mikilvægi þess að gera
sögu Reykjavíkur sýnilegri gest-
um borgarinnar. Árið 1986 skrif-
að Steingrímur Gunnarsson leið-
sögumaður borgaryfirvöldum bréf
þar sem hvatt var til myndskreyt-
ingar götuheita í borginni þar sem
götunöfn tengjast sögu, bókmennt-
um og horfnum mannvirkjum.
Benti Steingrímur sérstaklega á
Goðahverfið sem heppilegt svæði.
Hverfið afmarkast af Skólavörðu-
stíg, Bergstaðastræti og Barónsstíg
og teljast 15 götur til Goðahverfis-
ins. Vel var tekið í þessar tillögur
af hálfu borgaryfirvalda en ekkert
varð úr framkvæmdum.
Árið 2007 lét Norræna félagið í
Reykjavík undir forystu Þorvalds
S. Þorvaldssonar arkitekts gera
Vegvísi um Goðahverfið á Skóla-
vörðuholti í tilefni af 85 ára afmæli
félagsins. Bæklingurinn var unn-
inn í samvinnu við Höfuðborgar-
stofu sem sá um dreifingu hans
til erlendra ferðamanna. Bækl-
ingurinn var gefinn út í 15 þús-
und eintökum á íslensku, dönsku
og ensku. Í bæklingnum eru tengsl
götunafna við nöfn goða og híbýla
þeirra rakin.
Þann 30. október sl. boðuðu
Hrönn Vilhelmsdóttir og Þórólfur
Antonsson, sem reka veitingastað-
inn Kaffi Loka, nokkra áhugamenn
um ferðamennsku og sögu borgar-
innar á fund til að kanna áhuga á
að fylgja eftir tillögum Steingríms
um myndskreytingu við götuhorn
í Goðahverfinu. Á fundinum kom
fram mikill áhugi á því að koma
þessari hugmynd í framkvæmd.
Fundarmenn töldu að efna þyrfti
til samkeppni um gerð slíkra mynd-
verka í samvinnu við Reykjavíkur-
borg. Merkingar og skreytingar í
Goðahverfinu myndu leiða ferða-
menn út fyrir hefðbundnar slóðir
um Laugaveg og Skólavörðustíg og
gæti orðið fyrirmynd fyrir önnur
hverfi, t.d. Íslendingasagnahverf-
ið norðan Skólavörðustígs. Þá kom
fram hjá fundarmönnum að mik-
ilvægt væri að kynna hugmynd-
ina sem víðast, m.a. fyrir íbúum
hverfisins til að fá sem víðtækastan
stuðning við framkvæmdina.
Þótt hér hafi aðallega verið
fjallað um nauðsyn þess að kynna
sögu borgarinnar fyrir erlendum
ferðamönnum er fræðslugildið
ekki síður mikilvægt fyrir þá sem
borgina byggja; unga sem aldna. Ef
vel tekst til gæti slíkt framtak gert
borgina bæði fallegri og læsilegri.
Erindi frá áhugahópnum um Goða-
hverfið verður fljótlega sent borg-
aryfirvöldum.
Verðmæti í sérkennum
miðborgarinnar
Íslenska ríkið leyfir aðeins
eina úrlausn ef umgengn-
isréttindi barns eru brotin
af lögheimilisforeldri: Dag-
sektir. Ekkert annað býðst
brotaþolum: barninu, hinu
foreldri þess og stórfjöl-
skyldu. Því að öðru leyti
heimilar ríkið og Barnalög-
in lögheimilisforeldrum að
brjóta umgengnisréttindi
barna takmarkalaust og án
refsinga.
Í minnst sex mánuði
lætur ríkið umgengnisaf-
brot (tálmun) lögheimilis-
foreldra óáreitt. Ríkið gerir ekk-
ert til að vernda börn gegn þessum
afbrotum á meðan hið úrelta dag-
sektarúrræði er virkjað, sem tekur
minnst hálft ár og oftast heilt ár
hið minnsta, en tvöfalt lengur ef
úrskurði sýslumanns er áfrýjað.
Og allan tímann halda brotin áfram
með fullu leyfi ríkisins.
Sömu sögu er að segja ef
umgengnisafbrotin eru síendur-
tekin. Ekkert í Barnalögum kemur
í veg fyrir margítrekaða umgengn-
isréttarglæpi lögheimilisforeldra,
jafnvel þótt þessi vísvitandi afbrot
eigi sér stað aftur og aftur á löngu
árabili. Ríkið og Barnalögin leggja
þvert á móti blessun sína yfir glæp-
ina gegn barninu og gera lögbrjót-
um úr hópi lögheimilisforeldra
kleift að stunda þá óáreitta ár eftir
ár.
Allt fagfólk veit þetta og kvart-
ar yfir þessu. En enginn gerir neitt
til þess að leiðrétta þessi mannrétt-
indabrot Barnalaga. Ríkið í formi
löggjafans og framkvæmdarvalds-
ins, þ.e. alþingismenn og ráðherrar,
leggur þvert á móti fulla blessun
sína yfir margítrekuð umgengnis-
réttarbrot lögheimilisforeldra á
börnum.
Glæpir í boði ríkisins
Það er glæpsamlegt athæfi af rík-
inu að taka þátt í að halda börnum
frá foreldrum sínum og stórfjöl-
skyldum. Ömmur, afar og stórfjöl-
skyldur barna eru ekki einu sinni
nefndar á nafn í Barnalögum, eins
og allir þessir ættingjar þeirra séu
ekki til.
Ríkið mölbrýtur þannig mann-
réttindi barna og umgengnisfor-
eldra þeirra í gegnum Barnalögin.
Því lögin snúast fyrst og fremst um
ríkisvarið einræði lögheimilisfor-
eldra. Og Barnalögin gera glæp-
samlegum lögheimilisforeldrum
það leikandi létt að misbeita valdi
sínu gegn börnum og hinum blóðfor-
eldrum þeirra og stórfjölskyldum –
allt í boði ríkisins.
Umgengnisforeldrar fá engar
bætur vegna þessara brota sem
þeir þurfa að þola í boði ríkisins.
Þeir eru meðhöndlaðir eins og
réttindalaust hyski þegar
þeir leita réttar síns og
barnanna, sem fá heldur
engar bætur fyrir eyðilagt
líf. Og þótt allt fagfólk viti
um þessi réttindabrot lag-
anna þá gerir enginn við
þau athugasemd.
Líf lögð í rúst
Samkvæmt Barnasáttmála Samein-
uðu þjóðanna hefur barn rétt á að
búa hjá foreldrum sínum nema slíkt
sé hættulegt barninu (8 gr.). Ekkert
barn má þola afskipti af fjölskyldu-
lífi sínu, einkalífi né samskipt-
um (16 gr.). Foreldrar bera sam-
eiginlega ábyrgð á uppeldi barna
sinna og skal ríkið styðja foreldra
í að sinna henni (18 gr.). Og ríkinu
ber skylda til að vernda börn gegn
hvers konar illri meðferð frá hendi
foreldra eða annarra aðila (19 gr.).
Skv. 8 gr. Mannréttindasátt-
mála Evrópu eiga allir rétt á fjöl-
skyldulífi og einkalífi. Og svona
skilgreinir Mannréttindadómstóll
Evrópu fjölskyldulíf: Þegar börn
fæðast tengjast þau blóðfjölskyldu
sinni böndum sem ríkið getur ekki
rofið. Og skilnaður foreldra barns
skal aldrei valda rofum gagnvart
blóðböndum þess því réttur barna
til foreldra sinna er ein ríkustu rétt-
indi þeirra. Þrátt fyrir þetta geta
sömu réttindabrotin endurtekið sig
aftur og aftur á Íslandi í áraraðir og
án afleiðinga af nokkru tagi fyrir
gerandann. Og á meðan eru rétt-
indi barna og foreldra þeirra ítrek-
að svívirt með öllu því raski, ang-
ist, tímasóun og kostnaði sem því
fylgir. Afleiðingarnar eru þær að
þúsundir barna eru sviptar tilfinn-
ingatengslum við foreldra sína og
stórfjölskyldur í boði Barnalaga og
ríkisins, sem leyfir að líf þeirra séu
lögð í rúst. Enda sýna rannsóknir að
mörg börn sem upplifa umgengnis-
réttarbrot bera þess aldrei bætur og
upplifa sálarangist og sálræna sjúk-
dóma lífið út, sem stundum leiða til
sjálfsmorðs.
Hve mörg þúsund íslensk börn
skyldu hafa glatað tilfinninga-
tengslum við annað foreldri sitt,
ömmur, afa og stórfjölskyldur
vegna umgengnisréttarbrota lög-
heimilisforeldra undir vernd og
hvatningu ríkisins? Og hvaða bætur
skyldu öll þessi börn og foreldrar
þeirra e.t.v. geta krafist vegna þess
að ríkið átti beinan þátt í að eyði-
leggja líf þeirra?
Ríkið brýtur
umgengnisréttindi
Það er einkum þrennt sem
truflar ökumenn við akst-
urinn og er ekki mikill
gaumur gefinn en það er
þegar þeir taka hendur af
stýrinu, líta af veginum og
eru ekki með hugann við
aksturinn.
Ökumenn taka hendur
af stýri til að sötra kaffi
eða gos, borða, snyrta
sig, tala í síma, senda sms
eða vafra um í snjallsíma,
stilla útvarpið eða skipta
um geisladisk í spilaran-
um eða þá lesa af staðsetningarbún-
aði til að kanna hvort þeir séu ekki
á réttri leið. Allt eru þetta eru dæmi
um hegðun sem skerðir athygli öku-
manna við akstur.
Erlendar rannsóknir sýna að það
veldur 35 prósenta athyglisskerð-
ingu hjá ökumönnum að tala í síma
og það er fjórum sinnum líklegra
að þeir lendi í alvarlegum
umferðarslysum. Einnig
sýna rannsóknirnar að sama
seinkun verður á viðbrögð-
um ökumanna við akstur
hvort sem talað er í síma
með handfrjálsum búnað eða ekki.
Enn fremur skerðist viðbragstími
ökumanna að meðaltali um 4,3 sek-
úndur og svo eru þeir 23 sinnum lík-
legri til að lenda í umferðarslysi við
að senda sms undir stýri.
Greinilegt er að að mörgu þarf að
hyggja þegar sest er undir stýri.
Ert þú með athyglina við aksturinn?
Snjall sími
og smá skilaboð
MANNRÉTTINDI
François Scheefer
fv. formaður félags
um vináttu og
nemendaskipti
Frakklands og
Íslands
UMFERÐ
Gísli Níls
Einarsson
sérfræðingur í for-
vörnum hjá VÍS
➜ Greinilegt er að að
mörgu þarf að hyggja
þegar sest er undir
stýri.
➜ Og á meðan
eru réttindi barna
og foreldra þeirra
ítrekað svívirt með
öllu sem því fylgir
SKIPULAGSMÁL
Dr. Bjarni
Reynarsson
skipulagsfræðingur
og leiðsögumaður
➜Nær allir erlendir ferða-
menn sem koma til landsins
dvelja í lengri eða styttri
tíma í höfuðborginni
Sælir kæru fulltrúar þjóð-
ar.
Ég, Valgeir Matthías Páls-
son, ákvað upp á mitt eins-
dæmi að setjast niður og
skrifa ykkur örlítinn
bréfstúf vegna málefna
öryrkja á Íslandi í dag.
Vegna hvers, kann einhver
af ykkur að spyrja. Það er
vegna þess að ég er öryrki
sjálfur og hef ég einnig
skrifað mikið um málefni
öryrkja, m.a. á Facebook og víðar.
Mér hefur fundist sem málefni
öryrkja og aldraðra hafi ekki verið
mikið upp á pallborðinu hjá stjórn-
völdum upp á síðkastið eða réttara
sagt á síðustu árum. Mér þykir það
miður og ég er afar vonsvikinn
vegna þess.
Bætur öryrkja hafa ekkert
hækkað að ráði frá árinu 2008 eða
2009. Það er langur tími í ljósi þess
að allt hefur hækkað hér á landi.
Matur, lyf, eldsneyti og fleiri
vörur hafa hækkað mjög mikið
á síðustu árum en á meðan hafa
bætur Tryggingastofnunar ríkis-
ins staðið í stað eða lækkað. Það
er slæmt og það finnst mér sem
öryrkja og vel sæmandi manni
í þessu þjófélagi ekki líðandi.
Öryrkjar voru sviknir um hækk-
anir bóta sem áætlaðar voru að ég
held 2009. Það finnst mér slæmt.
Útborgaðar bætur mínar eru í
dag 176.500 kr, eftir skatt. Fyrir
skatt fæ ég 203.500 kr. Þetta eru
alltof lágar bætur. Við lifum á
árinu 2012. Þessar bætur væru
kannski allt í lagi árið 1995 eða
eitthvað í líkingu við það en við
lifum bara á öðrum tímum núna.
Ég á kannski eftir svona 30-40 þús-
und krónur þegar ég hef
borgað mína reikninga um
hver mánaðamót.
Hjálparstofnanir eru
starfandi á Íslandi á árinu
2012, þ.e. Hjálparstarf
kirkjunnar, Fjölskyldu-
hjálp Íslands og Mæðra-
styrksnefnd. Það er að
mínu mati ekki forsvar-
anlegt að á árinu 2012 séu
starfandi svona stofnan-
ir. Þar sem fólk þarf að
standa í nístingskulda og trekki til
að næla sér í matarpoka. Að þetta
skuli viðgangast á þessu ári, árið
2012, að fólk þurfi að bíða eftir
ölmusugjöfum, er ekki forsvaran-
legt fyrir eins vel stæða þjóð og
Íslendingar eru.
Bæturnar duga ekki fyrir útgjöldum
Ég get sagt þér það, kæri þingmað-
ur, að ég hef frá árinu 1999 verið
á örorkubótum frá Trygginga-
stofnun. Ég hef oftar en einu sinni
reynt að taka mitt eigið líf vegna
lágra tekna. Ég hef hreinlega ekki
séð fram úr mínum málum. Vegna
hvers? Það er vegna þess að bætur
mínar duga ekki fyrir útgjöldum
yfir heilan mánuð. Það er sárt og
dapurlegt að vera á svona lágum
tekjum. Ég er ekki í óreglu og mér
gengur vel á allflestum sviðum
daglegs lífs. Auðvitað glími ég við
mín vandamál eins og aðrir. Allir
glíma við vandamál. Ég hef samt
sigrast á þeim allflestum. Að vera
á örorku er slæmt og það drepur
hægt og rólega. Upp hafa komið
stundir þar sem ég hef ekki séð
fram úr stöðunni. Maður finnur
sinn tíma og sína stund. Það er
bara þannig.
Öryrkjar geta aldrei leyft sér
neitt. Við erum fátæk og lifum við
fátæktarmörk. Það er sárt. Mér
finnst að það þurfi að fara að gera
eitthvað róttækt í okkar málum.
Eitthvað verulega róttækt.
Nú fer að ganga í garð tími ljóss
og friðar. Ég get sagt ykkur það,
kæru þingmenn, að ég fyllist hrolli
yfir þeirri tilhugsun að jólin séu
að nálgast. Vegna hvers? Það er
vegna þess að við öryrkjar getum
aldrei leyft okkur eitt eða neitt í
kringum svona fallegan og góðan
tíma sem jólin eru. Þetta er stað-
reynd.
Spurningar til ráðherra velferð-
armála, Guðbjarts Hannessonar,
og annarra þingmanna.
1. Hver eru laun ykkar og fríð-
indi í krónum talið á mánuði, t.d.
matur, bíll, sími, aðstoðarmenn og
fleira?
2. Njótið þið fríðinda og launa
ævilangt þegar starfstíma ykkar
er lokið?
Spurning til formanns Öryrkja-
bandalags Íslands, Guðmundar
Magnússonar.
1. Ætlið þið að fara með málefni
öryrkja og Tryggingastofnunar
fyrir dómstóla og í neyðartilviki
til Mannréttindadómstóls Evrópu?
Takið nú höndum saman, kæru
þingmenn, og hjálpið okkur öryrkj-
um. Við erum líka fólk. Við eigum
rétt á því að lifa við mannsæmandi
kjör, eiga íverustað í þessu þjóð-
félagi og ganga um hér með reisn.
Bréf til þingheims um öryrkja
SAMFÉLAGSMÁL
Valgeir Matthías
Pálsson
öryrki
➜ Öryrkjar voru sviknir um
hækkanir bóta sem áæt-
laðar voru að ég held 2009.
Það fi nnst mér slæmt.