Fréttatíminn - 13.07.2012, Blaðsíða 22

Í miðborg Nuuk er starfandi neyðarmóttaka fyrir börn. Þangað kemur lögreglan með
börn á aldrinum 3-14 ára sem ým-
ist hafa verið tekin af heimili sínu
í neyð vegna ofbeldis, drykkju eða
misnotkunar eða hafa hreinlega
ekki verið sótt á leikskólann í lok
dags og ekki næst í foreldrana sem
oftar en ekki eru jafnvel frávita af
drykkju. Sum yngstu börnin hafa
verið skilin eftir heima, eftirlits-
laus, að kvöldi til á meðan mamma
og pabbi fara á fyllirí.
Alls eru 24 vistheimili fyrir börn
á Grænlandi. Árið 2010 bjuggu 7
prósent grænlenskra barna annars
staðar en hjá foreldrum sínum. For-
eldrarnir eru óhæfir til að hugsa um
þau, mest vegna misnotkunar áfeng-
is og vímuefna. Þetta samsvarar því
að á Íslandi væru rúmlega 5.600
börn vistuð utan heimilis síns. Það
eru fleiri en öll börn undir 18 ára
aldri á Akureyri.
Fjórðungur barnanna býr á vist-
heimilum en þrír fjórðu hlutar hjá
fósturfjölskyldum. Mikill skortur
er á plássum á vistheimilum sem
og hjá fósturfjölskyldum og neyðast
fjölmörg grænlensk börn því við að
búa við óviðunandi aðstæður heima
fyrir sem ekki er hægt að bregðast
við. Afleiðingarnar eru skelfilegar,
að sögn Fie Hansen, forstöðumanns
Aja, sem er meðferðarstofnun fyrir
börn með brothætta persónuleika
og er í Nuuk. Fie er jafnframt for-
maður samtaka vistheimila á Nuuk-
svæðinu.
„Við lýsum börnunum sem hér
búa sem brothættum persónuleik-
um. Þeim fellur betur við það en
lýsinguna sem við notuðum áður,
að hér væru
börn með
geðsjúk-
dóma eða
persónu-
leikarask-
anir,“ segir
Fie. Aja rek-
ur nokkrar
deildir fyrir
börn og ung-
menni með
brothættan
persónu-
leika. Fréttatíminn heimsótti deild
þar sem 16 ungmenni á aldrinum
7-21 árs búa. Nær öll þau ungmenni
sem eru vistuð hjá Aja koma af
heimilum þar sem foreldrar misnota
áfengi eða vímuefni. „Bakgrunnur
þeirra er í 95 prósent tilfella alvarleg
vanræksla“, að sögn Fie.
Vistheimilum á Grænlandi er
skipt upp í almenn vistheimili og
meðferðarheimili og er börnum
sem eru á biðlista eftir plássum deilt
niður á þau eftir þörfum barnanna.
„Það eru þó mjög fá börn í dag sem
ekki hafa neinar sérþarfir. Þær
stofnanir þar sem ekki er boðið upp
á þjónustu fyrir börn með sérþarfir
þurfa oft að taka inn börn sem eru
alvarlega sködduð. Þetta snýst ekki
lengur um að búa börnum öruggt
heimili eins og markmiðið var áður
fyrr. Þetta snýst um börn sem hafa
frá unga aldri búið við skelfilegar að-
stæður sem þau hafa hlotið alvarleg-
an, geðrænan skaða af,“ segir Fie.
Að sögn Fie ræða sálfræðingar
sem meðhöndla börn á Grænlandi
um það sín á milli að fyrir nokkr-
um árum hafi ekki verið svona
mörg ung börn sem höfðu hlotið
skaða. „Þau börn sem voru sködd-
uð bjuggu þó yfir ákveðinni hæfni
til að tengjast öðru fólki. Það hefur
breyst og kenning eins sálfræðings
sem ég var að ræða þetta við er að
fyrr á árum var betra aðgengi að
ömmum og öfum eða eldri frænkum
Þetta er þriðja greinin í greinaflokki Sigríðar Daggar Auðunsdóttur um endurreisn grænlensks samfélags sem nú hillir undir að geti orðið að
veruleika. Sigríður Dögg fór til Grænlands og kynnti sér þá þróun sem orðið hefur á samfélaginu á undanförnum árum og þá hugarfarsbreytingu sem
ungu kynslóðinni á Grænlandi er að takast að innleiða. Hugarfarsbreytingin felst í aukinni sjálfstæðisvitund og ábyrgð sem er jafnframt nauðsynleg
til þess að Grænlendingum takist að skapa sér það heilbrigða samfélag sem þeir kjósa að búa í.
Sigríður Dögg
Auðunsdóttir
sigridur@ frettatiminn.is3
Misnotkun, vanræksla og hungur
veruleiki margra grænlenskra barna
Kynferðisleg misnotkun, vanræksla, fátækt og hungur er veruleiki sem allt of mörg börn á Grænlandi
búa við. Nýjustu rannsóknir gefa það til kynna að þriðjungur grænlenskra barna búi við erfiðleika, allt
frá einelti yfir í kynferðislega misnotkun og tíðni sjálfsvíga meðal barna og ungmenna er sú mesta
sem þekkist í vestrænum heimi. Yfirvöld á Grænlandi leggja nú ofurkapp á að búa börnum betra líf
eins og Sigríður Dögg Auðunsdóttir komst að raun um.
Framhald á næstu opnu
Nýjung!
D-vítamínbætt
LÉttmJÓLK
Í rannsókn sem gerð var árið 2008 voru tekin viðtöl við 8 prósent allra barna
undir 14 ára aldri á Grænlandi. Börn 11 ára og eldri voru sjálf til viðtals en þegar
um yngri börn var að ræða var talað við móður í langflestum tilfellum. Við-
tölin voru ítarleg og tóku að meðaltali 45 mínútur hvert. Niðurstöðurnar vöktu
gríðarlega athygli.
• Fram kom að 30 prósent barna búa á heimili þar sem annað eða báðir for-
eldrar eiga við eða hafa átt við áfengisvandamál að stríða.
• Helmingur barnanna hefur þurft að leita skjóls utan heimilis síns yfir nótt.
• Um 13 prósent barna alast jafnframt upp við misnotkun foreldra á hassi.
• Eitt af hverjum fimm börnum hefur alist upp við að móðir þeirra hefur verið
beitt ofbeldi af maka sínum eða við hótanir á ofbeldi.
• Rúmlega þriðjungur mæðranna sagði frá því að þær hafi orðið fyrir kynferðis-
legri misnotkun sem börn. Þar sem könnunin náði til líðanar og heilsu barna
voru mæðurnar oftast fyrir svörum og því eru ekki til sambærilegar rannsóknir
á kynferðislegri misnotkun á feðrum sem börn.
• Tengsl eru milli þeirra sem hafa orðið fyrir kynferðislegri misnotkun og segjast
misnota áfengi í dag.
• Hægt er að greina sterk tengsl á milli þeirra barna sem eru vanrækt og for-
eldra sem eiga við áfengis- eða vímuefnavandamál að stríða eða þar sem móðir
er beitt ofbeldi af maka. Því má leiða að því líkur að foreldrar sem svona er
ástatt um séu of djúpt sokknir í eigin erfiðleika, að þeir ráði ekki við að sinna
börnum sínum, að því er fram kemur í niðurstöðum könnunarinnar.
Ein af hverjum þremur mæðrum
misnotuð sem barn
Eitt af ungmennunum sem býr á meðferðarheimili Aja í Nuuk á Grænlandi. Börnin
sem þar búa hafa verið tekin af heimilum sínum vegna slæmrar meðferðar og
þjást af geðsjúkdómum á borð við geðhvarfasýki eða persónuleikaraskanir. Þau
hafa nær öll verið misnotuð kynferðislega. Mynd SDA
Fie Hansen
22 úttekt Helgin 13.-15. júlí 2012