Bókbindarinn - 01.03.1956, Blaðsíða 34

34
BÓKBINDARINN
Bókb^ndsstofa ísafoldarprentsmiðju: Ritsafn Ben.
Gröndals. Utg. Isafoldarprcntsmiðja.
og messusöngs- og sálmabók 1819 ásamt viðbæti
25J/2 örk, óbundin 8 mark, en í vclsku bandi 9
mark kúrant. Aðrar Viðcyjarbækur cru ckki aug-
lýstar í bandi í Klausturpóstinum, og cngar bæk-
ur í bandi auglýstar í Sunnanpóstinum 1835, 1836
og 1838.
Ut um svcitirnar hafa mcnn reynt að binda
bækur eftir því scm þcir bczt gátu. Þorstcinn
Bjarnason bókbindari frá Háholti scgir, að á fyrri
hluta 19. aldar hafi mörg hcimili í Árnes- og
Rangárvallasýslum reynt að bjarga sér sjálf í þess-
ari iðn, cn frágangurinn sýndi, að kunnátta og
cfni var af skornum skammti. Bækurnar vom
bundnar í alskinn og tréspjöld notuð fram að 1830
cða lengur. Skinnið var íslenzkt sauðskinn, og
var það elt cða rotað og ólitað. Sótzt var cftir
vorskinni, því að það var þynnra. Saurblöð voru
oft úr sendibréfum, cf til vill annað úr bláu og
hitt úr hvítu. Á hcimili hans var Vídalínspostilla,
og voru satirblöð bókarinnar úr skipunarbréfi, er
sýslumaðurinn í Árncssýslu hafði gcfið út 1858
til tvcggja manna í Gnúpverjahreppi, cr bréfið
tilncfndi kláðavcrði frá Þjórsá til Hofsjökuls. Af
því að menn höfðu engin tæki til að skcra utan af
bókunum, sviðu þc:r ójöfnurnar af mcð heitu
járni. Kjölböndin lágu alltaf utan á kjölnum, ckki
sagað fyrir.
Fynr og um miðja öldina tók Guðmundur Pét-
ursson bóndi á Minna Hofi á Rangárvöllum öll-
um þar um slóðir langt fram í þessari grein. Hann
var frábær snillingur til handanna. Hann gyllti
bækur á kjöl og smíðaði stimplana sjálfur úr
kopar, cn lctnð hcfur hann fk:ngið frá öðrum.
Guðmundur batt allar bækur í skinn á kjöl og
hornum. Pappír á hliðum, spjöldin úr pappa.
Skinnið var íslenzkt sauðskinn, og litaði hann
það úr sortulyngslcgi; var kjölurinn gljáandi svart-
ur. Hann hafði kjölinn sléttan, cn ckki kúptan.
Guðmundur batt fram á elliár og dó 1870.
Svipað þcssti, sem Þorstcinn lýsir, mun bók-
bandið til svcita hafa vcrið víðar. Mcnn hafa
baslað við það eftir beztu getu, cn við og við
komu fram menn, sem voru snillinaar { höndun-
um og sköruðu fram úr öðrum.
Einn slíkra manna var Arngrímur Gíslason
„málari“ (f. 8. 1. 1829 í Skörðum, S.-Þingeyjar-
sýslu). Faðir hans batt bækur, en um tvítugsald-
ur lærði Arngrímur bókbandsiðn hjá Grími Lax-
dal bókbindara á Akureyri. Vann síðan allmikið
að bókbandt á vetrum, meðan hann var á Auðn-
um í Laxárdal (milli 1850 og 1860). Um það
scgir Bcnedikt frá Auðnum: „Bókband Arngr.
var cins og annað, cr hann vann, óvanalcga
smckklegt og skreytt. Faðir minn átti talsvert
gott bókasafn, og lét cngan binda bækur sínar
ncma Arngrím. Eg hljóp oft, drcngurinn, í kot-
ið til Arngríms og sat tímunum saman að horfa
á vcrklag hans og dást að því, einkum cr ég vissi,
að hann var að gylla og skrcyta bækurnar".
Eins og áður cr sýnt, hefur bæði á Hólum og
í Skálholti vcnð haft að nokkru útlent lím til
bókbands, en lím úr innlendum cfnum hefur líka
vcnð notað.
Eggcrt Olafsson segir: „Kvoða kallast fvrsti
mjólkurvökvinn, cr kcmur í júgur á ungum ám
og kvígum rétt áður cn þær bcra í fyrsta sinn;
hún cr gul, mjög þykk og límkennd. Hún cr al-
mennt kölluð klár, og einkum sú, scm líkist glær-
um, fljótandi harpcis, scm þctta nafn á cinkum
við. Þcssa kvoðu vcrður að mjólka mcð lagni. Nú
á tímum nota íslendingar hana til þess að líma
bækur, tré o. fl. — Sundmagi cr hafður í lím
hér cins og crlendis".
„Bókbindaralím má af geitaskófinni fá, og það
líka bctra cn flest lírn, scm hér fæst af lands cða