Prentarinn - 01.01.1985, Side 8

Mismunur á launum
karla og kvenna
Erindi Guðrúnar Sigríðar Vilhjálmsdóttur
á hádegisverðarfundi Framkvœmdanefnd-
ar um launamál kvenna með konum á ASI
þingi, þriðjudaginn 27. nóvember 1984.
Inngangur
Hér áður fyrr var kyn-
ferði afgerandi og bein or-
sök mismunar á launum
karla og kvenna. Þá var
leyfilegt að launa konur eft-
ir öðrum og lægri töxtum en
karla fyrir sömu störf. í dag
eiga konur og karlar hins
vegar að hafa sömu laun
fyrir „jafnverðmæt og sam-
bærileg störf“ eins og segir í
lögum um jafnrétti kvenna
og karla frá árinu 1976. En
er það svo í reynd?
Fyrir um það bil ári síð-
an var okkur Esther Guð-
mundsdóttur falið að safna
tiltækum upplýsingum sem
varpað gætu ljósi á stöðu
kvenna í launamálum hér á
landi og þá sérstaklega
hvort og hve mikill launa-
munur ríkti gagnvart
körlum. Fyrir áramót skil-
uðum við bráðabirgðaniður-
stöðum til Framkvæmda-
nefndarinnar og á grund-
velli þeirra voru síðan unnar
upplýsingar sem settar voru
í lítinn blöðung og dreift
hefur verið á vinnustaði og
víðar.
Þar sem von var á nýjum
upplýsingum um launamál
kvenna m. a. niðurstöðum
úr könnun kjararannsókn-
arnefndar, var ákveðið að
bíða með að ljúka skýrslu-
gerðinni. En nú er hún að
komast á lokastig og verður
skýrslan síðan gefin út af
Framkvæmdanefndinni þeg-
ar þar að kemur.
Heimildir
Helstu heimildir okkar hafa
verið:
— Fréttabréf kjararann-
sóknarnefndar, sem gera
vinnutíma og launum
verkamanna og verka-
kvenna, iðnaðarmanna,
verslunar- og skrifstofu-
fólks skil.
— Könnun kjararannsókn-
arnefndar frá sl. vetri.
— Rit Framkvæmdastofn-
unar ríkisins um vinnu-
markaðinn fyrir árin
1980—1982 og byggð eru
á vinnslu upplýsinga af
launamiðum.
— Efni frá Þjóðhagsstofnun
um atvinnuþátttöku og
meðalatvinnutekjur skv.
skattframtölum.
— Ymiss gögn frá
launþegasamtökunum.
— Jafnréttiskannanir á veg-
um sveitarfélaga o. fl.
Þó launamálin hafi verið
aðalviðfangsefnið er erfitt
að fjalla um þau án þess að
gera sér einnig grein fyrir
öðrum þáttum eins og at-
vinnuþátttöku, vinnutíma
og störfum fólks og mun ég
fyrst fara nokkrum orðum
um þau atriði.
Atvinnuþatttaka
Á undanförnum árum
hefur atvinnuþátttaka
kvenna farið stöðugt vax-
andi og er nú svo komið að
um 80% kvenna hafa ein-
hverjar launatekjur en 67%
kvenna á aldrinum 15—74
ára eru virkar í atvinnulíf-
inu, þ. e. vinna sem svarar
14 vikum eða meira á ári.
Nær atvinnuþátttakan há-
marki hjá giftum konum á
aldrinum 45—49 ára en hjá
körlum á aldrinum 35—49
ára. Athyglisvert er, að at-
vinnuþátttakan er mjög
svipuð hjá giftum og ógift-
um konum en hvað lands-
hluta snertir er hún heldur
meiri utan Reykjavíkur en í
borginni.
Fullt starf -
hlutastörf -
vinnutími
Eins og við vitum eru
hlutastörf mun algengari
hjá konum en körlum. Árið
1982 voru 63% þeirra
kvenna sem voru á vinnu-
markaðinum í hlutastarfi en
37% í fullu starfi (40 vikur
eða meira á ári). Var þessu
öfugt farið hjá körlunum.
Þá er og Ijóst að vinnu-
tími kvenna í atvinnulífinu
er almennt styttri eins og
reyndar tölurnar um hluta-
störfin bera með sér. Yfir-
vinna er fátíðari hjá konum
nema þeim sem vinna
vaktavinnu. Á undanförn-
um árum hefur meðalvinnu-
tími verkakvenna í fullu
starfi verið á bilinu 43-44
klst. á viku en 51-54 hjá
verkamönnum. En það er
ekki þar með sagt að vinnu-
dagur kvenna sé styttri en
karla þegar á heildina er lit-
ið. Samkvæmt Jafnréttis-
könnun í Reykjavík 1980—
1981 kom fram að þegar
lagður var saman vinnutími
fólks heima og heiman, var
heildarvinnutíminn síst
styttri hjá konum en
körlum. Þar kom einnig
fram að þáttur karla í heim-
ilisstörfunum var litlu meiri
þegar konurnar voru í fullu
starfi eða hálfu en þegar
þær voru alveg heima.
8
PRENTARINN 1.5.'85