Prentarinn - 01.01.1986, Blaðsíða 7

Setjarar, lærðir
og leikir
Réttritun er oft flókin og
liggur ekki ljós fyrir öllum. Pað
sama á við um formfegurð en
þetta tvennt samtvinnast oft.
Það er hinsvegar okkar fag að
hafa þessa hluti á hreinu. Og
allt lærist með reynslunni ef
ekki fyrr.
Mest áberandi er gæsalappa-
setning sem oft er röng, ekki
síst í fyrirsögnum, en svona eru
þær réttar í íslenskri réttritun:
„Gæsalappir“ en ekki svona
„gæsalappir,,.
Ég veit að stundum þarf að
skera tilvitnunarmerkin til og
ber þá að gæta samræmis í
heildarmynd.
Auðvitað væri hægt að skrifa
meira í þessu sambandi og
nefna dæmi, en ég kýs að gera
það ekki.
Hér fylgir til gamans (og
fróðleiks) athugun mín á tilvitn-
unarmerkjasetningu í nokkum
öðrum tungumálum:
í dönsku „svona“ og einnig
«svona» og líka »svona«.
í þýsku „svona“ og einnig
»svona« og læt ég þá fylgja
með að í þýsku er komma í
beinni ræðu utan gæsalappa en
punktur innan. „Svona“, og
„svona.“
„f ensku „svona”. í breskri
ensku eru algengari einfaldar
‘svona’ en tvöfaldar “svona” í
amerískri ensku.
Og síðast í frönsku «svona»
og einnig, en sjaldan, “ svona ”,
en athugið að alltaf er bil á
milli orðs og greinarmerkja í
frönsku þ. e. annarra en
kommu og punkts.
Ég fór að kanna þetta mál
vegna ruglings sem mér virtist
algengur í þessari merkjasetn-
ingu og er þetta niðurstaðan,
eftir að hafa flett bókum til
sönnunar, réttritunarbókum og
öðrum gömlum og nýjum bók-
um. Ég rökstyð þetta ekki frek-
ar en endurtek: Það er okkar
fag að hafa þessa hluti rétta.
Með virðingu
Pálína E. Jónsdóttir
setjari
Islensk
bókagerð
Stenst íslensk bókagerð sam-
anburð við það besta, sem gert
er í þessari grein erlendis? Eitt-
hvað á þessa leið mætti spyrja,
þegar hafin er umræða um
gæði íslenskrar bókagerðar.
Ljóst er að bylting hefur orðið
á undanförnum árum á tækja-
búnaði íslenskra prentsmiðja.
Framleiðsluvélar eru bæði
stærri og afkastameiri en fyrir
fáum árum og svo eru tölvurn-
ar nú nýttar í ríkum mæli
við bókagerðina. Með þessari
auknu tækni og þá einkum
sjálfvirkni við vinnslu er hætta
á að faglegur metnaður og
sjálft handverkið lúti í lægra
haldi fyrir kröfunni um mikil
afköst í prentsmiðjunni. Varla
teldist slíkt óeðlilegt við harðn-
andi samkeppni á bókamark-
aði. Ég fæ þó ekki séð að þetta
hafi sett mörk sín á íslenska
bókagerð. íslenskir prentarar
hafa nýtt hina nýju tækni til að
bæta vinnsluna á allan hátt og
eru í velflestum tilvikum sam-
keppnisfærir við erlenda keppi-
nauta sína. Þessi samanburður
kemur m. a. skýrt fram þegar
erlendir prentsmiðjueigendur
gera tilboð í bókagerð fyrir ís-
lensk forlög. Til að kynna kröf-
ur forlaganna um gæði og til
viðmiðunar í tilboðsgerð eru
þessum aðilum sýndar bækur
unnar í íslenskum prentsmiðj-
um. Viðbrögð erlendra prent-
ara eru jafnan á þann veg, að
eigi þeir að teljast sam-
keppnishæfir í verði þurfi þeir
Ieyfi foriagsins til að slaka á
gæðum. Hefur í þessu sam-
bandi einkum verið minnst á
gerð bókbands og pappír. Vitn-
isburðurinn er því skýr og ís-
lenskum bókagerðarmönnum í
hag. Auðvitað heldur vitn-
eskjan um strangar kröfur inn-
lendra forlaga og ógn erlendrar
samkeppni bókagerðarmönn-
um vakandi. Hitt er þó mikil-
vægara að íslenskir bókagerð-
armenn hafa faglegan metnað
— vilja að verkið lofi meistar-
ann.
Krisján Jóhannsson
7