Læknablaðið - 01.12.1925, Blaðsíða 3

IfHIlililfl
ii. árg. Reykjavík, i. desember. 11.-12. blað.
Orsakir krabbameins
Yfirlit.
Eftir G u ö m. T h o r o d d s e n.
Krabbamein hafa snemma vakiö eftirtekt manna og er mjög snemma
getið í læknaritum, en nafniÖ krabbamein, eöa carcinoma, kemur fyrst
fyrir hjá Hippokrates (460—375 f. Kr.), sem notaði j)aö um illkynja
æxli. Þó mun j)á margt hafa verið kallað krabbamein, sem óskylt er
jreirri veiki og svo var langt fram eftir öldum. Humoral eða vökvakenn-
ingin réði í fornöldinni og langt fram eftir miðöldum, allir sjúkdómar
voru álitnir stafa af breytingum á blóði og galli o. fl. vökvum, og eins
var um krabbameinið. Galenus (131—203 e. Kr.) hélt, að krabbameiniö
kæmi af of miklu svörtu galli (atra bilis) og sú skoðun var mjög lengi
ríkjandi. Þaö var ekki fyr en á 17. öld, að menn fóru að hverfa frá skoð-
unum Galenusar á krabbameini og ýmsu öðru, eftir að Harvey hafði
fundið hringrás blóðsins (1628) og sogæðar voru fundnar og rauðu blóð-
kornin (Malpighi 16Ó1), en svarta gallið fanst hvergi. Nú var ])að
aðallega breyting á lymfunni, sem álitið var orsök krabbameina.
Lymfutheorian hélst fram á 19. öld, er menn, með betri' tækjum en áður
jæktust, fóru að rannsaka vefi mannlegs líkama og j)á krabbameinin líka,
ekki síður en annað. Árið 1838 kom út rit eftir Jóhannes Múller, í Berlín,
og lýsti hann þar krabbameinum og hvernig þau væru bygð af frum-
um, eins og aðrir vefir. Samt sem áður voru menn svo bundnir af lymfu-
theoriunni, að menn álitu, að krabbameinin kænm frá vökvum líkamans
og það voru gerðar rniklar tilraunir til j)ess að finna mismunandi sam-
setning á blóðinu eftir j)ví hvernig mein eða æxli var um að ræða, og
yfirleitt héldu menn að krabbameinsfrumurnar væru ekki afkomendur
venjulegra vefjafruma en kæmu af einhverju „seminium morbi“, sem
líklega stafaði frá vefsvökvunum. Menn tóku nú eftir j)ví, að krabba-
meinsfrumur bárust með blóð- og sogæðum og mynduðu metastases, likt
og graftrarfrumurnar mynduðu nýjar ígerðir (Hannover).
Við og við höfðu komið upp tilgátur um það, að krabbamein væri
smitandi sjúkdómur og reynt hafði veriö af ýmsum læknum (Peyrilhe
1776) að framkalla krabbamein með því að dæla krabbameinsgraut inn i
dýr, en })aö hafði alt mistekist, árangurinn ekki orðið annar en ígerðir.
Þrátt fyrir })að var sú skoðun algeng á fyrri hluta 19. aldar, að krabba-
mein stafaði af smitun eða að minsta kosti orsakaðist af breytingum, sem
tækju til alls líkamans (dyscrasia) og var það í samræmi við þá kenn-