Læknablaðið - 01.04.1940, Blaðsíða 8

50
LÆKKABLAÐIÐ
m. a. þess vegna meiru fé variS
til að berjast á móti veikinni en
nokkurum ötSrum sjúkdómi.
Sú stefna, sem hér hefir veri'Ó
tekin upp og bygÓ er á þekkingunni
um útbreiÖsluháttu veikinar, og miÖ
ar að því að koma í veg fyrir ný
sýkingartilfelli, er vafalaust heilla-
vænlegasta stefnan, sem nútima-
þekking á yfir a<5 rá(5a, því aÖ méÖ
því aÖ leita uppi og einangra sýkil-
lierana, sem sá út frá sér berklun-
um með hverjum hósta og hráka,
er öruggast fyrir það girt, að nýj-
ar sýkingar eigi sér stað.
En við verðum á hverjum tíma
að gera okkur ljóslega grein fyrir
þvi, hvað við erum að gera, hvert
við stefnum og hvar við muniun
lenda, ekki síst í mikilvægustu heil-
brigðismálum, eins og baráttunni
við lierklaveikina.
Ef t. d. sú kenning er rétt, sem
ráðandi hefir verið til skamms tíma
og flestir trúa enn, þótt ýmsir séu
farnir að veiklast í trúnni, nl. i)
á það, að allur þorri manna taki
berklasýkinguna á barnsaldri, og að
]>eir, sem lifa þessa fyrstu sýkingu
af, séu síðan ónæmari á eftir fyrir
veikinni, og 2) aÖ mótstaðan fyrir
veikinni sé einna mest á aldrinum
frá 4—12 ára, en miqni fyr og síð-
ar, — þá gæti verið vafasamur á-
rangurinn, sem fengist af því, að
einangra alla eftir mætti frá berkl-
unum, ef þeir eiga hvort sem er
einhvern tíma að smittast, i stað
]iess að reyna að gera börnin ónæm
á þeim aldri, sem þau þola best
að verða fyrir sýkingunni.
Specifikt ónæmi gegn berklaveiki
er samt eitt af þeim hugtökum. sem
enn hefir ekki hafst mikið upp úr,
vegna þess, hve erfitt er að fá það
fram, og enn erfiðara að halda því
við, svo að það er fyllilega réttmætt
og sjálfsagt, að gera heiðarlega til-
raun til að verjast berklunum með
því að einangra sýkingaruppsprett-
urnar og reyna að forða mönnum
þannig frá ])ví að sýkjast.
En ef berklaveikin er svo út-
breidd, að svo að segja hver full-
orðinn maður hefir tekið veikina
og yfirunnið hana? Ef svo væri,
ætti aðallega að þurfa að vernda
ungbörnin, en þeim sem eldri eru,
ætti að vera minna hætt.
Samkv. þeim kenningum, sem nú
eru ríkjandi í þessum efnum, og
byggjast aðallega á rannsóknum
Rankes, sýkjast flestir á barnsaldr-
inum. Þessi fyrsta sýking kemur
fram sem svok. primær komplex,
sem langoftast situr í lunga og tek-
ur sig þar út sem dálítill ystur blett-
ur úti undir pleura, með tuberculös
lymfangitis í næsta eitli, og i til-
svarandi hiluseitli kemur fram stór
ysting, sem nær yfir mestan hluta
eitilsins. Mótstöðuafl sjúklingsins
nægir í flestum tilfellum til að veita
viðnám til að sporna við að sjúk-
dómurinn breiðist út, og eftir nokk-
urn tíma, venjulega nokkra mánuði
eða jafnvel ár, kalkar þessi primær-
komplex og finst síðan, sem menjar
um yfirunna berklasýkingu. Hjá
þeim, sem eru mótstöðuminni, eru
fleiri möguleikar til:
1) Frumsýkingin breiðist út eins
og eldur, lungað ystir á stóru svæði
og eitlarnir lika, og venjulega fylg-
ir þessu útsæði yfir í blóðið, venjul.
fyrir það, að ystingin nær að brjót-
ast inn í grein af v. pulmonalis.
Afleiðingin verður þá venjulega
miliartbc. og meningitis.
2) Ef mótstaðan er meiri, breið-
ist sýkingin hægara út, aðallega
lymfuleiðina, eitlarnir stækka hver
af öðrum, og þannig geta þeir sýks)
alla leið frá hilus upp í jugulum,
og þegar lireytingarnar ná svo langt,
er hætt við að eitthvað sáist út í
blóðið (beina-tbc.). í lunganu get-
ur sýkingin á sama tíma staðið í