Læknablaðið - 01.12.1971, Side 12

248
LÆKNABLAÐIÐ
sökum getur verið erfitt að varast koloxíð, ef það er ekki blancl-
að öðrum lofttegundum, sem hafa lit eða lykt.
Koloxíð binzt 200-300 sinnum fastara við blóðrauða en súr-
efni, og getur blóðrauði þess vegna ekki flutt nema hluta þess
súrefnis, sem ella flyzt til vefja líkamans. Við koloxíðeitrun er
því ætíð um að ræða súrefnisskort í vefjum líkamans, og getur
jafnvel lítið magn koloxíðs í andrúmslofti valdið dauða af þess-
um sökum með skjótum liætti. Ef magn koloxíðs í andrúms-
lofti (súrefnismagn ca. 21% (v/v)) er ca. 0,2% (v/v), getur
það þannig leitt til dauða á 1-2 ldst., og á 10-20 mín., ef magnið
er ca. 0,6% (v/v) og ekki er að g'ert. Til samanburðar má geta
þess, að í kolagasi er magn koloxíðs að jafnaði 10-15% (v/v)
og í útblæstri frá vélknúnum ökutækjum, sem brenna benzíni,
oftast um 5% (v/v) á ferð og 10-12% (v/v) í kyrrstöðu (Moller
1965; Pharmaconomia Danica 1968; Dalgaard 1970; Burmeister
& Neuhaus 1970).
Kolagas hefur ekki verið framleitt hér á landi í mörg ár.
Er því ekki unnt að rekja koloxíðeitranir til þess. 1 safni því,
sem hér um ræðir, mátti rekja dauða átta manna til koloxíðs
frá útblæstri bíla, en ellefu dóu úr koloxíðeitrun vegna bruna
í húsum eða skipum. Málsatvik bentu eindregið til þess, að flestir
í fyrra hópnum hefðu ráðið sér bana með því að anda að sér
koloxíði frá útblásturslofti bíla í gangi og dauðsföll í síðari hópn-
um mætti fyrst og fremst kenna slysni. I þessu sambandi má
benda á, að slys af þessu tagi hafa hlotizt af notkun tækja, sem
hrenna jarðgasi, enda þótt slíkt gas innihaldi ekki koloxið. Orsök
þessa er sú, að tækin hafa verið vanstillt, og koloxíð því myndast
vegna ófullkomins bruna (Gregersen 1970). Ekki er þó kunnugt
um þess háttar koloxíðeitranir Iiér á landi.
Við bráða koloxíðeitrun verður fyrstu cinkenna vart (mæði,
einkum við áreynslu), þegar blóðrauði cr mettaður koloxíði að
10 hundraðshlutum. Við 20% mettun er greinileg mæði og höfuð-
verkur og' við 30% mettun er vanlíðan og þreyta áberandi og
oft klígja og uppköst. Ef koloxíðmettun nemur 40%, er Iiöfgi
og syfja ásamt ýrniss konar ofskynjunum áberandi einkenni og
talið er, að 50% mettun boði bráðan dauða þeim, er fyrir verður,
nema hann komist tafarlítið til læknismeðferðar (sbr. MoIIer
1965; Dalgaard 1970). Með tilliti til þessa er því tæpast nokkurt
vafamál, að 17 af 19 einstaklingum í safninu hafa látizt úr bráðri
koloxíðeitrun (sbr. töflu 1). Um hina tvo (nr. 2 og 14) gildir,