Læknablaðið - 01.12.1971, Side 19

LÆKNABLAÐIÐ
253
lok ritgerðar þeirra Þorkels Jó-
liannessonar og Ólafs Bjarna-
sonar um dauðsföll af völdum
koloxíðs, sem birtist á öðrum
stað hér í blaðinu, er vikið að
nýlegum rannsóknum á þessu
sviði. Eru það rannsóknir
Kjeldsen1 um orsakasamhengi
milli koloxíðmettunar blóð-
rauða af völdum sígarettureyk-
inga og tóbaksreykinga yfirleitt
svo og æðakölkunar. Tilraunir
þessar eru að ýmsu leyti svo
mikilvægar með tilliti til skýr-
ingar á skaðsemi reykinga, að
rétt þykir að víkja lítillega að
þeim hér.
Kjeldsen gerði tilraunir á
kanínum, sem fóðraðar voru
með venjulegum hætti, en
fengu kólestról að auki. Dýr-
unum var skipt í tvo hópa.
Voru kanínur í öðrum hópn-
um látnar anda að sér lcoloxíði
við tilraunalegar aðstæður, er
tryggðu, að koloxíðmettun
blóðrauða næmi 10-20 hundr-
aðshlutum. Kanínur í hinum
hópnum voru stalldýr (kon-
tróldýr). Að tilraun lokinni
voru dýr í báðum hópum
drepin og rannsökuð. Kom þá
í Ijós, að hjá miklum fjölda
(ca. 3/4) af þeim kanínum,
sem andað höfðn að sér kol-
1) Kjeldsen, K. Smoking and
Atherosclerosis. Investigations on the
Significance of the Carbon Monoxide
Content in the Tobacco Smoke in
Atherogenesis. [Thesis] Munksgaard.
Copenhagen 1969.
oxíði, voru bersýnilegar stað-
bundnar hrörnunarbreytingar
í hjarta og dreifðar blæðingar.
Hjá stalldýrunum mátti heita,
að slíkt kæmi ekki fyrir. Hjá
þeim dýrum, sem andað höfðu
að sér koloxíði, voru einnig
greinileg einkenni um kölkun-
arbreytingar i ósæð, og lieild-
annagn kólestróls í vegg henn-
ar var einnig meira en hjá
stalldýrunum. Þá leiddu þessar
rannsóknir einnig i ljós, að
kólestrólmagn í blóði koloxíð-
dýranna væri ævinlega meira
en í blóði stalldýranna. Niður-
stöður þessara athugana voru
skýrðar á þann veg, að mettun
blóðrauða af koloxíði að 10-20
hundraðshlutum, — en mettun
að því marki veldur yfirleitt
litlum bráðum einkennum, —
gæti valdið súrefnisskorti í
vefjum líkamans að því marki,
að ])að leiddi til kölkunarbreyt-
inga í lijarta og' æðum, þegar
til lengdar léti. Meðal þeirra
ensýma, sem starfa illa við súr-
efnisskort, telur höfundur ein-
mitt vera fitukljúfandi ensým
(lípasa).
Með tilliti til gildi þessara
rannsókna fyrir menn bendir
Kjeldsen á, að iijá miklum
reykingamönnum er koloxíð-
mettun blóðrauða oft á bilinu
5-10% og ekki sjaldan á bil-
inu 10-15%. Á grundvelli þessa
og árangurs af tilraunum sín-
um á kanínum eru það því
ályktunarorð Kjeldsen, að kol-