Læknablaðið - 01.12.1976, Síða 55

LÆKNABLAÐIÐ
197
Jón Þorsteinsson.i Ottó J. Björnsson,- Arinbjörn Kolbeinsson,3
Nikulás Sigfússon,2 Ólafur Ólafsson^’ og Erik Allander.-*
UM PROGNOSTISKT GILDI RHEUMATOID
FACTORS’s (RF)
FIMM ÁRA FERILRANNSÓKN Á 50 KONUM, SEM FUNDUST
MEÐ RF í I. ÁFANGA HÓPRANNSÓKNAR HJARTAVERNDAR
1968-1969.
INNGANGUR
Rheumatoid factor (einnig nefndur
gigtarþáttur)12 er samheiti margra fact-
ora, sem aðallega tilheyra þremur megin-
flokkum, immunoglobulina, IgM, IgG og
IgA, en eru algengastir í IgM og IgG flokk
unum. Klínisk próf, svo sem Rose-Waaler
(RW), Latex og Acryl-Fixations Test
(AFT) finna fyrst og fremst rheumatoid
factora í IgM flokki. Þessum blóðvatns-
prófum hefur verið lýst í Læknablaðinu.12
Tilvist RF í sermi er eitt af skilmerkj-
um í skilgreiningu á iktsýki (arthritis
rheumatoides) bæði við klíniskar rann-
sóknir21 (ARA-skilmerki) og hóprannsókn-
ire (New York-skilmerki). í klíniskum
efnivið finnst RF í sermi iktsýkissjúklinga
i um 60-90% tilfella, þegar ofangreind próf
eru notuð og fer hundraðshlutinn eftir
prófi og því við hvaða minnstu þynningu
(titerhækkun) er miðað, sem er breytilegt
meðal höfunda.10
Horfur iktsýkissjúklinga með RF eru al-
varlegri en sjúklinga án RF, og einnig virð-
ast horfur iktsýkissjúklinga með RF þeim
mun alvarlegri sem RF-titerinn er hærri.23
RF er fyrst og fremst álitinn fylgifiskur
iktsýki (RA), en hefur einnig fundizt í
sermi sjúklinga með ýmsa aðra sjúkdóma.
Hér er aðallega um að ræða aðra bandvefs-
sjúkdóma, einkum lupus erythematosus
disseminatus,18 ýmsa smitnæma sjúkdóma
svo sem syphilis, berkla, subacut bakterial
endocarditis, influenzu A II eða influenzu-
vaccination, lepru, malaríu o. fl. hitabeltis-
sjúkdóma,17 25 viral hepatitis22 og ýmsa
sjúkdóma með hyperglobulinaemiu svo
sem cirrhosis18 og sarcoidosis.14 Ennfremur
1) Lyflæknisdeild Landspítalans. — 2) Rann-
sóknarstöð Hjartaverndar. — 3) Rannsóknar-
stofa Háskólans við Barónsstig. — 4) Social-
medicinska Institutionen, Karolinska Institutet.
hefur RF fundizt í sermi krabbameinssjúkl-
inga.11 23
Algengt er að um 10-50% sjúklinga með
ofangreinda sjúkdóma hafi RF í sermi, allt
eftir sjúkdómi og því prófi sem notað er.
RW-titer er yfirleitt lágur (<1:160).
RF hefur einnig fundizt meðal einstakl-
inga, sem virðast heilbrigðir.27 28
Sem yfirlitsgreinar fram að 1969 skal
bent á 4 og 26 í heimildaskrá.
Algengi* 1 RF við hóprannsóknir hefur
fundizt á bilinu 0-14% allt eftir þýði, prófi
og byrjunarþynningu.3 24 25 Hér á landí
hefur algengi RF (RW-titer^l:20) verið
metið á um 0.7% meðal karla og um
1.5% meðal kvenna á aldrinum 30-65
ára.213 Algengi RF (RW-titer^l:32) við
þýðisrannsóknir í tempruðu beltunum hef-
ur verið metið á um 2%.25
Saga RF verður yfirleitt önnur meðal
einstaklinga sem finnast með RF við hóp-
rannsókn en í klíniskum efnivið. í þýðis-
rannsókn í Svíþjóð fundust um fjórum
sinnum færri einstaklingar RF-jákvæðir
meðal RA-sjúklinga en í sjúkrahúsaefni-
við.1 Algengi RA meðal RF-jákvæðra, sem
fundizt hafa við hóprannsóknir, hefur ver-
ið á bilinu 13%-30%.3 81,119 Árlegt ný-
gengi1) RA meðal þeirra, sem fundizt hafa
með RF í hóprannsóknum, hefur legið á
bilinu 0%-7%.3 19 23
Aukin dánartíðni meðal RF-jákvæðra
iktsýkissjúklinga hefur fundizt við hóp-
rannsókn í Svíþjóð1 og meðal Pima indí-
ána í Bandaríkjunum.5
Um algengi RA-sjúklinga meðal einstakl-
inga, sem fundizt hafa með RF við hóp-
rannsóknir, er fremur lítið vitað, og sama
gildir um horfur þessara einstaklinga, sjúk-
dómatíðni og dánartölu.
1) algengi = e. prevalence.
1) nýgengi: e. incidence.