Læknablaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 24

276
LÆK.NABLAÐIÐ
að pessi styrkleiki hafi engin skaðleg áhrif á
heilsufar, vöxt eða proska neytendanna. Pessi
skammtur er nú almennt notaður, þar sem
fluoride- bæting drykkjarvatns er við líði.
Tæki, sem notuð eru við blöndun fluoride í
drykkjarvatn, eru pannig útbúin, að útilokað er
að blöndunin fari fram úr fyrirfram ákveðnum
styrkleika. Þar sem fluoridebætt (1.0-1.2 ppm)
drykkjarvatn er fyrir hendi pyrfti hver einstak-
lingur að drekka, í einni lotu, vatnsmagn, sem
fyllt gæti átta baðker, áður en ofneysla fluorí-
de kæmi til greina.
Ahrif fluoride-bætts drykkjarvatns á tennur
hafa verið gaumgæfilega rannsökuð, og niður-
stöður pessara rannsókna sýna fram á stórum
betri tannheilbrigði eftir nokkura ára blöndun
fluoride í drykkjarvatnið. Yfirlit yfir mikinn
fjölda pessara rannsókna var birt í grein, sem
gefin var út á vegum WHO, árið 1974 (8). í
pessari yfirlitsgrein er talið, að fluoride- bæt-
ing drykkjarvatns lækki tíðni tannskemmda
um 20-80 % eftir aldri og búsetu peirra, sem
pess neyta, og eftir pví hvað mörg ár drykkjar-
vatnið hefur verið notað. Aðferð, sem getur
minnkað tannskemmdir um 60 %, verður að
teljast áhrifamikil, sérstaklega pegar pess er
gætt, að lækkun á tíðni tannskemmda dregur
stórum úr tíðni tannholdssjúkdóma og tann-
skekkju. í fyrstu var álitið, að fluoride- bæting
drykkjarvatns kæmi að gagni aðeins fram á
12-14 ára aldur, eða par til fullorðinstennurnar
eru komnar fram. Þessi skoðun er alröng, pví
pað hefur verið sýnt og sannað, að fluoride
hefur styrkjandi áhrif á tannglerunginn í 10-20
ár eftir að fullorðinstennurnar eru komnar á
sinn stað og að fluoride í drykkjarvatni lækki
tíðni tannskemmda um 60 % í fólki fram yfir
fertugt (6, 16 ).
Kostnaður við fluoride-bætingu drykkjar-
vatns er breytilegur eftir staðháttum, en áætl-
að hefur verið, að árlegur kostnaður við
fluorideframkvæmdir tiltekins svæðis sé um
tvö hundruð ísl. krónur á hvern íbúa svæði-
sins (12).
Flestar rannsóknir á fluoride-bætingu
drykkjarvatns hafa lagt mesta áherslu á
óskaðsemi aðferðarinnar og áhrif hennar á
tíðni tannskemmda. Þó hafa nokkar pessara
rannsókna athugað áhrif lækkaðar tíðni tann-
skemmda á kostnaðarhlið tannlæknispjónustu
og komist að peirri niðurstöðu, að kostnaðurinn
lækkaði um helming eftir nokkurra ára neyslu
fluoride- bætts drykkjarvatns (2, 7, 9, 14).
Ef drykkjarvatn er fluoride-bætt lækkar
tíðni tannskemmda og pá um leið heildarkostn-
aður tannviðgerða. Könnun á pví, hversu
mikið pessi kostnaður lækkar, eftir nokkurra
ára neyslu fluoride-bætts drykkjarvatns, er
töluvert flókið reikningsdæmi, pví taka parf
tillit til pess, að fluoride hefur mismundi áhrif á
einu og sömu tönn, eftir pví hvaða flöt
tannarinnar um er að ræða. Slík athugun var
pó gerð á gögnunum, sem safnast höfðu í
íslensku rannsókninni. Athugunin var takmörk-
uð við kaupstaðabörn, pví fluoride-bæting
drykkjarvatns er, víðast hvar, óframkvæman-
leg til sveita. Niðurstöður pessarar athugunar
benda til pess, að kostnaður tannviðgerða fyrir
6-14 ára kaupstaðabörn myndi lækka um
45 %. Með öðrum orðum, ef öll pessi börn
hefðu fengið pörfum sínum fyrir tannfyllingar
fullnægt á árinu 1974, hefði kostnaðurinn verið
um 278 milljónir króna, en ef pessi samí hópur
hefði neytt fluoride-bætts drykkjarvatns frá
fæðingu hefði kostnaðurinn orðið um 124
milljónir.
Hin háa tíðni tannskemmda á íslandi og
óneitanlegir kostir fluoride-bætts drykkjar-
vatns virðast vera næg tilefni til pess, að peir
aðilar, sem áhuga hafa á tannheilbrigði, kanni
möguleika ' blöndun fluoride í drykkjarvatn
sem flestra kaupstaða á íslandi.
Þess ber að geta, að fluoride-bæting drykkj-
arvatns er ekki ópekkt fyrirbrigði á íslandi.
Þegar vatnsleiðsla Vestmannaeyja frá »megin-
landinu« var tekin í notkun árið 1971, var
fluoride bætt í drykkjarvatn Eyjamanna. Þetta
stórmerka framtak í baráttunni við tann-
skemmdir á íslandi má pakka elju Sverris
Einarssonar, páverandi tannlæknis í Vestman-
naeyjum, og framsýni bæjarstjórnar staðarins.
Þessar framkvæmdir stöðvuðust árið 1973,
pegar gosið á Heimaey hófst, og hafa, pví
miður, ekki hafist á nýjan leik.
Fluoride-töflur og fluoride-skolvatn
Fluoride-bæting drykkjarvatns er haldbesta
vörnin gegn tannskemmdum. En pessi aðferð
er ekki hagkvæm í sveitahéruðum á íslandi,
pví blöndun fluoride í drykkjarvatn parf að
vera viðloðandi vatnsveitum, par sem hægt er
að koma við nauðsynlegu eftirliti. í sveitahér-
uuðum yrði að fara aðrar leiðir, til pess að
nýtafyrirbyggjandi áhrif fluoride, svo sem
dagleganotkun fluoride-taflna eða vikulega
munnskolun upp úr fluoride-upplausn.
Áhrif fluoride í töfluformi hafa verið könn-
uð í Austurríki (5), Sviss (13), Svípjóð (1) og