Læknablaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 30

280
LÆKNABLADIÐ
Ólafur P. Jónsson
SJÚKRAFLUTNINGAR MEÐ FLUGVÉLUM
INNGANGUR
Rúmlega 50 ár eru liðin síðan sjúkraflutningar
með flugvélum hófust hér á landi. Fyrstu árin
voru tiltölulega fáir sjúklingar fluttir loftleiðis,
en á seinrri árum hefur þróunin orðið ör með
tilkomu fleiri og fullkomnari flugvéla, betri
flugvalla og fullkomnari flugleiðsögutækja. Á
þessum tímamótum er viðeigandi að fjallað sé
nokkuð um þennan athyglisverða þátt í heil-
brigðis- og flugmálum. Verður hér á eftir sagt
frá sögu sjúkraflugsins og þróun og gerð grein
fyrir könnun sem höfundur gerði á sjúkraflutn-
ingum með flugvélum á árinu 1976. Þá verður
rætt um nokkur læknisfræðileg atriði sem máli
skiþta og hugmyndir um bætt fyrirkomulag
reifaðar.
Söguleg atriði
Fyrsta sjúkraflugið var farið sumarið 1928.
Sjúklingurinn var ungur þiltur sem var þungt
haldinn vegna þess að kviðslit var í sjálfheldu.
Hann var fluttur úr Kjósinni til Reykjavíkur.
Flugvélin var sjóflugvél af gerðinni Junkers F-
13 á vegum Flugfélags íslands (númer 2), sem
nýlega hafði verið stofnað. Lent var á Meðal-
fellsvatni. Flugmaðurinn var þýskur og hét
Neumann. Farþegi í þessu flugi var hinn mikli
flugáhugamaður, Alexander Jóhannesson, og
segir hann nánar frá því í bók sinni »í lofti.« (3)
Á aðalfundi Læknafélags íslands í júní 1929,
voru þessi mál rædd (1) og hóf Guðmundur
Björnsson landlæknir umræður. Hann sagði
meðal annars: »Jeg sþái því, að hjer á landi
verði sú notkun flugvjelanna ein hin allra
gagnlegasta og vinsælasta.« Nefndi hann tvö
dæmi máli sínu til stuðnings: (14)
1. »Maður á Breiðabólstað í Vesturhópi fær
garnaflækju, er í beinni lífshættu, ekki
flutningsfær til Hvammstanga, ekki gerlegt
að eiga við hann heima. Þá er símað hingað
eftir sjúkraflugu. Hún fer strax, sest á
Vesturhópsvatn eftir 2 tíma. Maðurinn bor-
Svæfinga- og gjörgæsludeild Borgarspítalans. Barst -
01/05/80.
Send í prentsmiðju 01/06/80.
inn í fluguna. Eftir 4 til 5 tíma frá því að
símað var, er sjúklingurinn kominn norðan
úr Húnavatnssýslu á skurðarborðið í
Landspítalanum og — mannslífinu er borg-
ið.«
2. »Maður á Reyðarfirði verður allt í einu
bandóður. Fólkið ræður ekkert við hann,
allt í dauðans vandræðum. Símað. Eftir 4
tíma er flugan komin á Reyðarfjörð. Óði
maðurinn fær deyfandi innspýtingu og sofn-
ar. Er borinn í fluguna og eftir aðra 4 tíma
er hann kominn í uppbúið rúm á Kleppi og
þar vaknar hann næsta morgun og skilur
ekki neitt í neinu. Og eftir hálfan mánuð er
hann ef til vill albata af því að hann fékk
strax rjetta meðferð. Doktor Helgi getur
sagt frá því betur en jeg, hversu afar mikla
þýðingu það hefur, að ná mönnum, sem
brjálast tafarlaust í geðveikrahæli.«
Guðmundur Björnsson, landlæknir, ræddi
nokkuð um þá mótbáru að kostnaður væri
mikill og taldi slíkt einskis virði því að
mannslífin væru dýrari en svo, að í það mætti
horfa. Landlæknir hafði boðið Alexander Jó-
hannessyni á fundinn og flutti hann erindi þar
sem hann lýsti útbúnaði sjúkraflugvéla og
sagði frá reynslu þeirri sem fengist hefði
meðal erlendra þjóða. (14)
Helgi Tómasson bar upþ eftirfarandi tillögu
ásamt Valtý Albertssyni og Guðna Hjörleifs-
syni: »Aðalfundur Læknafélags íslands 1929
skorar á Flugfélag fslands, að gera þegar á
þessu sumri tilraunir með flutning sjúklinga
loftleiðis hér á landi.« Þessi tillaga var
samþykkt.
Árið 1938 eignaðist Flugfélag Akureyrar
(síðar Flugfélag íslands númer 3) eins hreyfils
sjóflugvél af gerðinni Waco (TF-ÖRN). Voru
allmargir sjúklingar fluttir með þessari flugvél
næstu árin. Einnig voru nokkrir sjúklingar
fluttir í opinni tveggja sæta flugvél af gerðinni
Klemm 25 (TF-SUX). Sú flugvél er ennþá til í
flughæfu ástandi. Agnar Kofoed-Hansen flug-
málastjóri segir frá nokkrum þessara flugferða
í æviminningum sínum. (6)