Læknablaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 35

LÆKNABLADID
283
ganga rækilega frá nálum og slöngum. Þá er
einnig nauðsynlegt að sjúklingurinn losni við
þvag og hægðir áður en lagt er upp ef hægt er,
•vegna pess að aðstaða til notkunar bekju í
flugvélum er erfið og einnig getur verið erfitt
að losna við úrgang.
Mjög mismunandi er eftir flugvélategundum
hversu hávaði er mikill, en hann er alltaf
talsverður, einkum í pyrlum. Sama máli gegnir
um titring. fetta getur orðið mjög ópægilegt
fyrir sjúklinga, sérstaklega börn. Erfitt getur
verið að nota hlustpípu og að fylgjast með
púls. Samræður geta verið erfiðleikum bundn-
ar sökum hávaðans.
Flugvélar pær sem notaðar hafa verið til
sjúkraflutninga hafa ekki haft jafnþrýstiútbún-
að og hafa því oft purft að fljúga í skýjum og
getur þá hreyfing á vélinni verið talsvert mikil
á köflum, einkum ef mikil ókyrrð er í lofti.
Petta getur að sjálfsögðu valdið hinum mestu
ópægindum fyrir sjúklinginn og hann getur
orðið mjög flugveikur. Er pví ekki ráðlegt að
láta sjúklinginn drekka mikið af vökva áður en
flugið hefst. Vegna hugsanlegrar ókyrrðar er
alltaf nauðsynlegt að festa vel börur pær sem
sjúklingurinn liggur á og festa sjúklinginn vel
við börurnar. Petta skiptir einnig talsverðu
máli í sambandi við flugtak, pegar flugvélin fer
mjög hratt af stað og klifrar bratt og sömuleið-
is þegar lent er og stöðva þarf vélina skyndi-
lega.
Nauðsynlegt er að hitakerfi í flugvélum séu
fullkomin, pannig að hiti verði pægilegur,
jafnvel pó hátt sé flogið. Gæta parf pess pó að
hafa nægilegt af teppum meðferðis. Sömuleið-
is er nauðsynlegt að lýsing í farpegarými
flugvéla sé fullnægjandi, pannig að hægt sé að
fylgjast með ástandi sjúklingsins í góðri birtu.
Talið er, að heilbrigðir þoli flug í allt að 8000
feta hæð (2438 metrar) án pess að súrefnis-
skorts gæti að ráði. Er pá hlutþrýstingur
súrefnis í lungnablöðrum 65 mm Hg (8,7 KPa)
og súrefnismettun slagæðablóðs 90 %. (8)
Strax og hærra er farið breytist petta mjög til
hins verra og er súrefnismettun blóðs aðeins
85 % við 12000 feta hæð. (9) Þannig er ljóst að
sjúklingar sem hafa alvarlega lungna- eða
hjartasjúkdóma og einnig peir sjúklingar sem
eru blóðlitlir pola alls ekki flutning í flugvél,
nema þeim sé gefið súrefni á leiðinni.
Lofttegundir þenjast út við lækkaðan
loftprýsting. Þannig getur rúmtakið aukist um
50% við 10000 feta hæð. (2) Hjá sjúklingum
sem fluttir eru í flugvélum án jafnprýstibúnað-
ar getur petta skipt miklu máli. Þannig getur
verið varasamt að fljúga hátt með sjúklinga
sem eru með þarmalömun á háu stigi, par sem
loftið í pörmum og maga mundi þenjast mikið
út og gæti orsakað mikinn sársauka, öndunar-
erfiðleika, uppköst og jafnvel gæti magainni-
hald runnið ofan í lungu (aspiration). Einnig er
talin hætta á lækkuðum blóðprýstingi og
jafnvel yfirliði. Ætti því að setja niður maga-
slöngu hjá slíkum sjúklingum áður en lagt er
upp í flugið. (7)
Ef gefa parf sjúklingi vökva á leiðinni er
talið ráðlegra að nota vökva í plastpokum en í
glerflöskum, par sem að loftþrýstingurinn við
yfirborð vökvans í glerflöskunum gæti ýmist
hert eða hægt að rennsli vökvans eftir þvi
hvort flugvélin hækkaði sig eða lækkaði.
Hjá sjúklingum með loftbrjóst (pneumotho-
rax) parf að setja kera inn í brjóstholið, þannig
að loftið komist óhindrað út. Hættulegt getur
verið að flytja sjúklinga, sem nýlega hafa verið
rannsakaðir, pannig að lofti hafi verið spraut-
að inn í heilabúið (loftencephalogram).
Þá er rétt að geta pess, að loft í belgjum á
barkarennum (endotracheal og tracheostomy
tubum) penst út með aukinni hæð og sama er
að segja um loft í loftspelkum og gætu slíkar
spelkur stöðvað blóðrás í útlimum, jafnvel í
tiltölulega lítilli hæð, nema að lofti sé hleypt úr
þeim að hluta. (8)
Flugvélar og útbúnaður þeirra
Eins og áður segir hefur notkun eins hreyfils
flugvéla í sjúkraflugi verið svo til alveg hætt
og eru langflestar flugvélarnar tveggja hreyfla,
eru útbúnar fullkomnum blindflugstækjum og
flestar einnig afísingartækjum. Flughraði peirra
er milli 130 og 200 hnútar. í flugvélum af
minni gerðinni er aðeins pláss fyrir einn
sjúkling, en stærri vélarnar geta tekið tvo eða
jafnvel fleiri sjúklinga. Hingað til hafa flugvél-
ar með jafnþrýstiútbúnaði af peirri stærð sem
um hefur verið rætt ekki verið notaðar í
sjúkrafluginu hérlendis. Slíkar flugvélar eru
nokkuð dýrari en aðrar, en kosturinn er sá, að
þær geta flogið miklu hærra og komist upp
fyrir flest ský og veður og þannig er hægt að
komast hjá pví að fljúga í mikilli ókyrrð og
ísingu. Einnig er hægt að halda loftþrýstingi í
farpegaklefa nokkuð eðlilegum.
Sjúkraflug með pyrlum hefur ekki verið
mikið á undanförnum árum. Þó hafa þyrlur í
eigu Landhelgisgæslunnar farið nokkur flug
árlega og sömuleiðis hafa pyrlur björgunar-