Læknablaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 10

266
LÆK.NABLADID
einum lækni til annars, af einu sjúkrahúsinu á
annað. Á pessu stigi er þýðingarmikið að
kanna það til þrautar, hvort við getum veitt
aðstoð, og er álitið að 9 af hverjum 10
sjúklingum, sem virðast vera á þessa afneitun-
arstigi, séu það ekki í raun og veru, þeir skilja
stöðu sína, en finna jafnframt, að við getum
ekki rætt við þá um hana. Ef við tölum um
góða veðrið og fallegu blómin í sjúkrastofunni,
finna þeir, að við viljum aðeins tala um það,
sem er skemmtilegt og fallegt. Við komum
með því móti í veg fyrir, að þeir tali við mann
um það, sem þeir vilja helst ræða við lækni
sinn. Æskilegt er að tjá sjúklingi á þessu stigi,
að hann geti náð í okkur, hvenær sem er,
þegar hann er reiðubúinn að ræða málið
nánar. Venjulega líður ekki á löngu, þar til
hann gerir það, en gjarnan ekki að degi til,
heldur oft á tíðum um miðja nótt, en myrkur
og kyrrð næturinnar eykur varnarleysi sjúk-
lingsins, og við það gerir hann sér betur ljóst,
hvar hann stendur.
Þegar sjúklingar geta ekki afneitað veikind-
um sínum öllu lengur, byrja þeir að verða
erfiðir, ókurteisir, kröfuharðir og ásökunar-
gjarnir, en þetta stig er oft kallað gremju- eða
reiðistig. Þá sþyr sjúklingurinn, hvers vegna
hann varð fyrir þessu. Á þessu stigi verður
hann oft mjög erfiður viðfangs og lætur
gremjuna bitna á læknum og hjúkrunarfólki,
þrestum og gjarnan allri fjölskyldunni. Sjúkling-
urinn byrjar að ásaka starfsfólkið á sjúkra-
deildum, og því miður hættir okkur öllum til
að taka slík viðbrögð til okkar. Okkur finnst þau
gjarnan árás á starfshæfi okkar og oft á tíðum
veldur það því, að við sneiðum hjá þessum
sjúklingum. Læknar og hjúkrunarfólk bíða
lengur, áður en það fer inn til sjúklingsins og
fjölskyldan hikar við að heimsækja hann eða
dvelur eins skamma stund og unnt er hjá
honum, og skaþar þetta oft spennu og óþægi-
legan anda í kringum sjúklinga á þessu stigi.
Þýðingarmikið er að vita, að æskilegt er fyrir
sálarlíf sjúklingsins að hann verði leiður og
læknum og hjúkrunarliði ber að taka tillit til
þeirra leiðitilfinninga, Margir sjúklingar á
þessu stigi efast um gæsku Guðs og missa
jafnvel guðstrúna, þeir spyrja sig gjarnan:
»Hvers vegna lést þú þetta koma fyrir mig?«
Við skulum ekki hindra sjúklinga í því að
hugsa þannig, heldur reyna að hjálpa sjúkling-
um til að létta á hug sínum, en ekki að dæma
þá eða ásaka þá fyrir ókurteisi eða trúleysi.
í Kaliforníu var rannsakað, hversu lengi
dauðvona sjúklingar þyrftu að bíða eftir hjúkr-
unarliði, samanborið við aðra sjúklinga, eftir
að þeir hringdu bjöllunni. Kom þá í ljós, að
dauðvona sjúklingar þurftu að bíða helmingi
lengur en aðrir sjúklingar. Ekki ber að gagn-
rýna þetta, en skilja heldur orsakirnar. Vinnu-
dagurinn er langur og kröfuharður á flestum
sjúkradeildum. Okkur hættir til að örvænta
um það, hvað sjúklingar kynnu að spyrja
okkur um, og ef við gerum eitthvað fyrir þessa
sjúklinga ásaka þeir okkur fyrir það. Hvað
sem gert er, er gagnrýnt. En það er þýðingar-
mikið að hjálpa sjúklingi að tjá reiði sína.
Hver sá, sem hjálpar sjúklingi til að tjá reiði
sína, hjálpar honum einnig til að líða betur
eftir á. Ef okkur tekst að hjálpa sjúklingi til að
spyrja »hvers vegna varð ég fyrir þessu«, þá
getum við einnig hjálpað þeim að tjá gremju
sína og reiði og þá auðveldum við einnig
okkur sjálfum og hjúkrunarliði hjúkrun þeirra
og alla læknismeðferð þeirra í framtiðinni. Þó
að ljótt orðbragð sé ekki til fyrirmyndar, líður
sjúklingum oft miklu betur eftir á, ef þeir fá
útrás fyrir reiðitilfinningar sínar. Þetta getur
valdið því, að dauðvona sjúklingar þarfnist
minni deyfilyfja og hætti að kalla sífellt á
hjúkrunarkonu eða starfsfólk deildarinnar eða
áfellast sífellt fjölskylduna, sem er talsverð
bót. Til þess að þetta eigi sér stað, verðum við
að svara kalli þessara sjúklinga, þegar þeir eru
tilbúnir að létta á hug sínum, en ekki aðeins
þegar það hentar okkur.
Þegar sjúklingar hafa komist yfir gremjuna
og reiðina, tekur oft við 3ja stigið, eins konar
kaup kaups-stig, þeir virðast hafa öðlast frið,
þó að svo sé ekki. Það líkist frekar tímabundnu
vopnahléi. Sjúklingum er Ijóst, hvað er að
gerast. Oft koma viðbrögðin þá fram sem bæn,
þeir lofa því, að fái þeir að lifa eitt ár enn, að
vera sanntrúaðir eða fara oftar í kirkju, en
ekki skiptir höfuðmáli, hverju þeir lofa, fæstir
efna loforð sín, þó að þeim batni. Kosturinn
við þetta stig er sá, að sjúklingurinn hefur loks
viðurkennt, hvað er að gerast og biður aðeins
um örlítið lengri frest til þess að geta gengið
frá málum sínum. Sjúklingar þurfa einnig að
ganga úr skugga um, hvernig séð verði fyrir
börnunum og fá tækifæri til að gera erfðaskrá.
Miklu máli skiptir, að þeir sem eru heilbrigðir,
ættingjar eða aðrir, aðstoði sjúklinginn við að
ganga frá málum sínum í tæka tíð.
Þegar samningastiginu lýkur, tekur þung-
lyndi við eða fjórða stigið, en það er tvenns
konar. Fyrra stigið einkennist af eins konar