Læknablaðið - 15.10.1981, Blaðsíða 32

208
LÆKNABLAÐID
Ásmundur Brekkan
RÖNTGENRANNSÓKNIR Á ÍSLANDI
Á ÁTTUNDA ÁRATUGNUM
1. INNGANGUR
í Læknablaðinu 1972 birtist yfirlit um þróun
röntgengreiningarstarfsemi á íslandi á sjö-
unda áratugnum (1). Petta er framhald þeirrar
rannsóknar og er gerð grein fyrir þróun á
þessu sviði á áttunda áratugnum.
Mannafla-, tækja- og viðhaldskostnaður
rannsóknadeilda er áberandi kostnaðarliður í
heilbrigðisþjónustunni. Má nefna, að kostnað-
ur við Röntgendeild Borgarsþítalans 1979 var
8.5 % af heildarrekstrarkostnaði stofnunar-
innar. Er þetta sambærilegt við bæði innlenda
og erlenda reynslu (8, 15).
Röntgenrannsóknir geta verið skaðlegar
sjúklingi og starfsliði vegna geislunar og hefur
öll þróun og viðleitni beinzt að því áratugum
saman að takmarka þessa geislun, en með
misjöfnum árangri. í allri umfjöllun þessara
mála, hvort heldur litið er til kostnaðar,
hagnýtis eða geislunarbyrði, er nauðsynlegt að
uþþlýsingar af því tagi, sem hér er fjallað um,
liggi jafnan fyrir (4, 5, 7, 9).
2. EFNISSÖFNUN
Skiþuleg skráning röntgenrannsókna hefur
farið fram á öllum sérdeildum hérlendis frá
stofnun þeirra, og frá 1976 hafa allar skráning-
ar á Röntgendeildum Landsþítala, Borgarsþít-
ala, Landakotssþítala og Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri verið samræmdar i skráning-
arkerfi, sem notað er um öll Norðurlönd (13).
Samskonar skráning er notuð á nokkrum
stöðum öðrum, en sums staðar hefur skrán-
ingu verið nokkuð ábótavant. Höfundi hefur
þó tekizt að afla gagna frá langflestum aðilum,
sem vitað er um að hafi röntgentæki til
lækningarannsókna og hefur m.a. stuðzt við
skrásetningu Geislavarna ríkisins.
Árið 1976 voru sendar út fyrirspurnir til
aðila um rannsóknir, og lágu því fyrir upp-
lýsingar frá allmörgum stöðum um árin 1972-
Greinin barst ritstjórn 12/07/1981. Sampykkt og send í
prentsmiðju 20/07/1981.
1976 og í marz 1981 var aftur sent út
fyrirspurnarbréf. Haft var samband við öll
sjúkrahús og allar heilsugæzlustöðvar, þar
sem vitað var um röntgentæki, samtals 47
aðila. Enda þótt svör hafi ekki borizt frá
nokkrum litlum heilsugæzlustöðvum hefur tek-
izt að ná saman upplýsingum, sem teljast
verða tæmandi.
í úrvinnslu upplýsinganna var leitazt við að
greina sundur:
a) rannsóknir á sérdeildum Reykjavíkursvæð-
isins og Akureyrar;
b) rannsóknir á öðrum sjúkrahúsum;
c) rannsóknir á heilsugæzlustöðvum utan
sjúkrahúsa;
d) beint/óbeint eftirlit sérfróðra lækna með
rannsóknum.
Þá var einnig reynt að afla sem gleggstra
upplýsinga um tegundir rannsókna, en þær
skipta öllu máli er áætla skal geislunarmagn
og áhrif.
í samræmi við fyrri rannsókn, svo og
alþjóðlega skýrslugerð, eru ekki teknar með í
þessa talningu svonefndar berklaskoðanir með
smámyndum (4). Ekki tókst að fá í þessa
talningu röntgenmyndun tannlækna, en von-
andi verður hægt að gera þeim skil sérstak-
lega.
Pað kom í ljós, að hlutfallsleg skipting
rannsókna/staða/tegunda var mjög lík milli
ára, og eru því í þessu yfirliti árin 1977-1979
tekin til sundurliðunar, auk heildaryfirlits fyrir
allan áratuginn.
3. NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöðum verður bezt lýst í töflum, en í
næsta kafla mun drepið á nokkur atriði
sérstaklega.
Línuritið á 1. mynd sýnir fjölda röntgen-
rannsókna á íslandi á tímabilinu 1970-1979, og
er í raun framhald af samskonar mynd í áður
tilvitnaðri grein (1). Ritið sýnir heildarfjölda,