Læknablaðið - 15.01.1984, Blaðsíða 57

LÆKNABLAÐIÐ 70,39-44,1984.
39
Ásgeir Haraldsson
RANNSÓKN Á NÝGENGIOFSTARFSEMI
SKJALDKIRTILS Á ÍSLANDI 1980 TIL 1982
SAMANTEKT
Faraldsfræöileg rannsókn á nýgengi ofstarf-
semi skjaldkirtils á íslandi var gerð árið 1982
á vegum Félags um innkirtlafræði. A rann-
sóknartímabilinu, 1980 til 1982, greindust eitt
hundrað sextíu og tveir sjúklingar, eitt hund-
rað prjátíu og ein kona og þrjátíu og einn karl.
Nýgengi ofstarfsemi skjaldkirtils reyndist
vera 38.4 konur á ári miðað við 100.000 íbúa
og 8.9 karlar/100.000. Nýgengi fyrir bæði kyn
var 23.56/100.000. Tölur þessar eru sambæri-
legar tölum frá Danmörku.
Orsök ofstarfseminnar reyndist oftast vera
Graves-sjúkdómur, en eitt hundrað þrjátíu og
fimm einstaklingar höfðu þann sjúkdóm. Ellefu
sjúklingar höfðu heitan hnút (toxic uninodular
goiter), tíu höfðu toxic multinodular goiter, en
sex reyndust hafa skjaldkirtilsbólgu. Prír sjúk-
lingar höfðu einungis hækkun á T3 (T3 toxico-
sis) og sjö eingöngu hækkun á T4 (thyroxin
toxicosis).
Níutíu og tveir sjúklinganna fengu lyfja-
meðferð, 43 voru meðhöndlaðir með geisla-
virku joði, en 18 sjúklingar voru skornir upp.
Átta sjúklingar þurftu ekki meðferð.
INNGANGUR
Tíðni sjúkdóma í skjaldkirtli er afar misjöfn
eftir löndum og þjóðum. Rannsóknir á skjald-
kirtli eru athyglisverðar á íslandi, m.a. vegna
mikillar joðneyslu íslendinga (1) og hárrar
tíðni krabbameins í skjaldkirtli hérlendis (2).
Rannsókn á Graves-sjúkdómi á íslandi á
tímabilinu 1938 til 1967 gaf hugmynd um
nýgengi þess sjúkdóms (3). Rannsóknin var
byggð á klínísku mati, efnaskiptamælingum
(BMR), upptöku skjaldkirtils á geislavirku joði
(RAIU), ásamt mælingum á próteinbundnu
joði (PBI) í sermi.
Stjórn Félags um innkirtlafræöi skipaöi nefnd til pess aö
vinna aö verkefninu með höfundi, læknana Guöjón Lárus-
son, Gunnar Sigurðsson og Sigurð Þ. Guðmundsson. Grein-
in barst ritstjórn 26/07/1983. Sampykkt til birtingar og send
í prentsmiðju 29/07/1983.
Par sem fram eru komnar beinar mælingar á
skjaldkirtilshormónum í sermi, þótti forvitni-
legt að kanna á ný ofstarfsemi skjaldkirtils á
íslandi, og því var rannsóknin skipulögð af
Félagi um innkirtlafræði.
Markmið rannsóknarinnar var fyrst og
fremst að kanna nýgengi ofstarfsemi skjald-
kirtils á íslandi og bera niðurstöðurnar saman
við niðurstöður frá öðrum löndum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Gagnasöfnun hófst í upphafi árs 1982. Verk-
efnið var kynnt í Félagi um innkirtlafræði
og að auki var öllum félagsmönnum sent bréf
og spurningalisti varðandi nýja sjúklinga
greinda með ofstarfsemi skjaldkirtils á
rannsóknartímabilinu 1980 til 1982.
Spurt var um aldur, kyn, sjúkdómsgreiningu,
greiningarár, rannsóknir er tengdust grein-
ingunni (þar með talið T3 og T4 í sermi,
geislajoðupptöku o.s. frv.) og að síðustu um
meðferð. Svör bárust frá öllum félagsmönnum.
Snemma árs 1983 voru send bréf og spurn-
ingalistar samhljóða hinum fyrri til ailmargra
lækna, til allra heilsugæzlustöðva á landinu og
til Félags íslenzkra heimilislækna. Var rann-
sóknin kynnt og bent á helztu sjúkdómsgrein-
ingar, sem til greina koma, þ.e.:
Skjöldungseitrum (Toxic diffuse goiter 242,0
— Grave’s disease, Basedow’s disease; Toxic
uninodular goiter 242.1 — toxic adenoma;
Toxic multinodular goiter 242,2; Toxic nodular
goiter, unspecified 242.3);
skjöldungsíferð samfara skjöldungseitrun
(Thyroiditis 245 with thyrotoxicosis) og
illkynja æxli í skjöldungi samfara eitrun (Can-
cer thyroidea 193 with thyrotoxicosis). Skrán-
ing er samkvæmt ICD, áttundu endurskoðun.
Eingöngu var leitað eftir nýgreindum sjúkl-
ingum. Síðar var haft samband við alla lækn-
ana símleiðis. Þannig bættust nokkrir einstakl-
ingar með ofstarfsemi skjaldkirtils við þann