Læknablaðið - 15.02.1984, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ 70,63-67,1984
63
Geir Gunnlaugsson
FRÁ STARFIHEILSUGÆSLULÆKNIS í BISSAU
INNGANGUR
Aö beiðni ritstjóra Læknablaðsins hef ég tekið
saman nokkra þætti um starf mitt sem heilsu-
gæslulæknir barna í Bissau, Guinea-Bissau,
Vestur-Afríku. Mun ég gera stuttlega grein
fyrir skipulagi heilsugæslunnar og starfsfólki
hennar. Síðan einbeiti ég mér að mæðra- og
barnaverndinni og fjalla nokkuð um helstu
vandamálin í daglegu starfi. Eru pau um margt
lík pví sem reyna má í öðrum próunarlöndum.
HEILSUGÆSLUSTÖÐVAR í BISSAU
Heilsugæslustöðvarnar í Bissau eru sjö talsins.
Pær eru yfirleitt í gömlum íbúðarhúsum, en
tvær peirra voru reyndar byggðar á tímum
portúgalskrar nýlendustjórnar.
Heilsugæslustöðvarnar eru af lágum gæða-
flokki. Aðeins 3 peirra hafa rennandi vatn.
Vatnið er pví borið í fötum inn á stöðvarnar úr
nærliggjandi brunnum, sem nær undantekp-
ingarlaust hafa sýkt vatn.
Rafmagn á heilsugæslustöðvunum er stop-
ult og birtan til vinnu er oft léleg. Að tala um
loftkælingu væri brandari.
Útbúnaður stöðvanna er bágborinn, og sem
dæmi má nefna að flestar stöðvanna hafa ekki
nema 2-4 sprautur til innstungu en fjölda nála.
Því er eingöngu skipt um nál er nýr sjúklingur
fær stungu. Kemur sér pví vel að ekki er um
auðugan garð að gresja par sem stungulyfin
eru.
Pað er í pessu umhverfi sem mér er síðan
holað niður, t.d. í anddyrinu eða skiptistofunni,
við misjafnlega stór skrifborð með prjá stóla:
einn fyrir mig, annan fyrir móðurina með barn
sitt og sá priðji er fyrir hjúkrunarfræðinginn.
Hjálpar hann við dreifingu lyfja og túlkar
jafnframt er ég kemst í vandræði með tungu-
málið.
Langmestur hluti peirra sem sækja pjónustu
til heilsugæslustöðvanna eru konur og börn
eða um 80 % allra. Er pað eðlilega bein
afleiðing af hárri fæðingartölu (4-5 %) og pví
geysilegum fjölda barna. Var mæðra- og
barnaverndarstarfi (mother-and-child health)
komið á í Bissau með hjálp Alpjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar (WHO). Er starfið nú
undir stjórn barnalæknis frá Angóla. Er heilsu-
gæslan ókeypis fyrir pungaðar konur og börn
yngri en 8 ára. Gildir pað um alla pjónustu
heilsugæslustöðvarinnar t.d. skoðun, rannsókn-
ir, bólusetningar og lyf. Fyrir aðra kostar
vitjun nálægt 8 íslenskum krónum.
STARFSFÓLK HEILSUGÆSLUNNAR
A heilsugæslustöðvunum starfa hjúkrunarfræð-
ingar, sjúkraliðar, ljósmæður og ræstingafólk
svo gripið sé til viðurkenndra, íslenskra starfs-
heita. Hjúkrunarfræðingarnir hafa oft litla
menntun að baki, að jafnaði 6 ára grunnnám
og síðan 2-3 ára hjúkrunarnám. Peir taka
yfirleitt á móti sjúklingum og hefja meðferð.
Hér í Bissau koma síðan af og til læknar peim
til hjálpar, m.a. kúbanskir læknar. Ég og
vestur-pýskur læknir eru annars einu lækn-
arnir sem fara reglulega í viku hverri á allar
heilsugæslustöðvarnar. Vinn ég með börnin en
hinn með konurnar.
MÆÐRAVERND
í grundvallaratriðum gengur mæðraverndin út
á að veita konum hjálp á meðgöngutímanum
og finna pær konur í tíma sem eiga á hættu
erfiða fæðingu. Er takmarkið að konur komi
a.m.k. tvisvar sinnum í mæðraskoðun á með-
göngunni. Þá er séð til pess, að pær fái a.m.k.
tvær stífkrampasprautur til að fyrirbyggja
nýburakrampa. Ennfremur fá pær klórokín
gegn malaríu í fyrirbyggjandi skömmtum. Er
slíkt m.a. talið auka fæðingarpyngd barnanna
(10- 15% barna<2500 g við fæðingu), og
koma í veg fyrir fósturlát og fyrirburði.
Iðulega fæða konurnar einar heima. Pví er
mikilvægt að fræða pær um mikilvægi hrein-
lætis í fæðingunni og kenna peim að ganga frá
naflastrengnum. Einnig er reynt að ná til
peirra kvenna sem af hefð hjálpa við fæðingar.
Mæðraverndin pjónar einnig konum með
margs konar vandamál, s.s. kynsjúkdóma og
ófrjósemi.