Læknablaðið - 15.02.1984, Blaðsíða 6

52
LÆK.NABLADIÐ
Mynd 2. Tveir röntgenpéttir adskotahlutir (hnappa-
rafhlödur). í maga.
UMRÆÐA
Rafhlöður eins og þær, sem börnin gleyptu,
eru flestar svipaðar að gerð. Við botninn er
anóðan (neikvæð hleðsla), par sem zínk breyt-
ist í zínkoxíð, en við lokið er katóðan (jákvæð
hleðsla), par sem kvikasilfursoxíð breytist í
kvikasilfur. Stundum er silfur eða mangan
notað í katóðuna í stað kvikasilfurs. Á milli
anóðu og katóðu eru einangrunarefni, og
einnig eru í rafhlöðunni elektrolytalausnir, sem
eru mjög basískar, aðallega 45 % kalíumhý-
droxíð eða natríum-hýdroxíð (5). Af pessum
efnum virðist mest hætta stafa af kvikasilfurs-
samböndum, einkum kvikasilfursoxíði sem auk
eiturverkunarhættu er mjög ætandi. Banvænn
skammtur pess er ekki pekktur. Hins vegar
innihalda sumar rafhlöður kvikasilfursklóríð
sem er mun eitraðra, banvænn skammtur
talinn 0,5-4 g. Ekkert er vitað, hvort kvikasilf-
ursoxíð getur breyst í hættulegri sölt, t.d.
kvikasilfursklóríð í maga eða pörmum, sem pá
myndi frásogast betur (5). Pá parf mjög lítið
magn af hinum sterku lútefnum, eins og
kalíumhýdroxíð til að valda sári á görn á stutt-
um tíma. Talið er mjög líklegt, að pessar
lausnir losni úr rafhlöðunum að meira eða
minna leyti, pótt yfirborð peirra rofni ekki, svo
að greinilegt sé (4, 5). Hins vegar pynnast pessi
efni í garnasafanum og er pví mesta hættan á
drepi, ef rafhlaðan situr einhvers staðar föst
og efni pessi komast í beina snertingu við
slímhúð (4, 6). Auk pessa kemur pá einnig til
greina sármyndun af prýstingi einum saman. í
fjórða lagi er talið hugsanlegt, að rafstraumur
frá slíkum rafhlöðum geti valdið sármyndun í
aðliggjandi slímhúð (4, 5). Er pví, auk beinnar
kvikasilfurseitrunar, nokkur hætta á sár-
myndun og jafnvel »perforatio« vegna lút-
efna, prýstings og/eða rafstraums.
Ymsar greinar, fyrst og fremst í banda-
rískum læknisfræðitímaritum, hafa vakið at-
hygli á pessari hættu og hvatt til róttækra að-
gerða,jafnvelkviðristu,tilaðfjarlægjajafnvara-
saman aðskotahlut (5, 6). Annmarki pessara
greina er pó sjúklingafæðin, sem greint er frá
hverju sinni. Líklegt er að fyrst og fremst hafi
verið talin ástæða til að skýra frá alvarlegustu
tilfellunum.
Hér var ráðin bót á með útkomu nýlegrar
greinar eftir T. Litovitz frá National Capital
Poison Center í Washington D.C., par sem hún
greinir frá afdrifum alls 56 einstaklinga víðs
vegar úr heiminum, sem gleypt höfðu smá-
rafhlöður (4). Af pessum 56 einstaklingum
voru 53 börn og 78 % peirra yngri en 5 ára. í
fimm barnanna festist rafhlaðan í vélinda, og
fengu pau öll mjög ákveðin einkenni, svo sem
kyngingarörðugleika, uppköst og hita. Hjá
premur peirra dróst að ná rafhlöðunni upp, og
veiktust pau öll mjög alvarlega og tvö létust. í
pví 51 tilviki, par sem rafhlaðan komst niður úr
vélinda, kom alvarlegur fylgikvilli aðeins upp í
einu barni, par sem rafhlaðan festist í »Mec-
kelsdiverticulum« og olli »perforatio«. Þrjú til
viðbótar fengu einkenni, vegna pess að raf-
hlaðan opnaðist. Eitt peirra fékk einkenni um
kvikasilfurseitrun, en kvikasilfur var ekki mælt
í serum eða pvagi. Hin tvö börnin fengu ekki
eitrunareinkenni, en höfðu tjörulitar hægðir
og lítils háttar blæðingu frá efri meltingarvegi.
Þannig höfðu alls níu af 56 greinileg fylgiein-
kenni. Hjá 33 af einkennalausum einstakling-
um var rafhlaðan látin fara óáreitt niður eftir
meltingarvegi án meðferðar. Fjórtán sjúkl-
ingar í viðbót voru einnig einkennalausir, en
hins vegar var reynt að ná rafhlöðunni burtu
með magaspeglun eða skurðaðgerð. í helm-
ingnum sáust vægar »erosionir« í slímhúð. í
peim átta sjúklingum, par sem magaspeglun
var fyrst beitt til brottnáms, tókst aðeins að ná
rafhlöðunni upp í premur tilvikum.
Tíminn, sem tók rafhlöðurnar að fara í
gegnum parmana, reyndist frá 14 klukkustund-
um og upp í 7 daga, í 36 % tilvika lengri en
48 klukkustundir. Fjórir sjúklingar fengu