Læknablaðið - 15.02.1984, Blaðsíða 40

74
LÆKNABLAÐIÐ 70, 74-77, 1984
Þorsteinn Blöndal'), Sigurður Árnason2)
UM TÓBAKSREYKINGAR
INNGANGUR
Tóbaksreykingar hafa heilsuspillandi áhrif og
snerta pannig hvert mannsbarn í landinu beint
eða óbeint. Þess vegna auka nú heilbrigðis-
yfirvöld víðast hvar í heiminum jafnt og pétt
aðgerðir, sem hamla gegn tóbaksneyslu.
Tíðni
Tóbaksreykingar urðu fyrst útbreiddar á ís-
landi um og eftir seinni stríðsárin. Frá 1960-
1980 virðist reykt magn vindla og píputóbaks
á hvert nef í landinu hafa verið tiltölulega
svipað, en á sama tíma jukust sígarettureyk-
ingar (1). Sé litið lengra aftur í tímann á
sölutölur sígarettna (tafla I) kemur í ljós að
aukningin hefur orðið í áföngum og var mest
tnilli 1913 og 1917; 1923-1927; 1938-1943 og
1943-1948. Eftir pað jókst salan á hvern íbúa
15 ára og eldri hægar en áður, en var
samkvæmt söluskýrslum Á.T.V.R. 2590 síga-
rettur að meðaltali árin 1981-1982.
Þverskurðarathugun Hjartaverndar árin
1968 og 1973 sýndi að reykingartíðnin hjá
báðum kynjum var mest í aldurshópnum milli
20-30 ára, en tíðnitölurnar lækkuðu síðan með
hækkandi aldri (3-4). Meðal kvennanna var
tíðnin 47 % við 34 ára aldur og 37 % við 61
árs aldur. Hjá körlum var tíðnin 71 % við 34
ára aldur og 46 % við 61 árs aldur. Langskurð-
arathugun úr sama úrtaki karla árin 1968 og
1976 sýndi, að reykingatíðnin hafði á pessum 8
árum minnkað úr 59 % í 51 % (5). Þetta
stingur í stúf við sölutölur sígarettna á sama
tímabili en stafar að einhverju leyti af sí-
auknum reykingum kvenna sem af einhverjum
ástæðum reykja næstum eingöngu sígarettur.
Á tímabilinu 1968-1976 jókst pekking almenn-
ings á skaðsemi tóbaksreykinga og karlarnir
hættu e.t.v. tóbaksreykingum af beig við sjúk-
dóma sem pær valda. Pátttakan í hóprann-
sókninni gæti einnig haft svipuð áhrif.
') Lungna- og berklavarnadeild, Heilsuverndarstöð-
Reykjavíkur og Iyflækningadeild Landspítalans. 2) Krabba-
meinslækningadeild Landspítalans. Barst 15/0931983
sampykkt og sent í prentsmiðju 28/09/1983.
Sjúkdómar af völdum reykinga
Tóbaksreykingar geta, pegar til lengdar lætur
valdið m.a. hjarta- og æðasjúkdómum, Iang-
vinnri berkjubólgu með lungnateppu og
lungnakrabbameini. Mismunandi athuganir
sýndu, að dánartíðni reykjandi karlmanna var
1,25- 1,83 sinnum hærri en peirra sem ekki
Tafla I. Sígarettusala á fslandi 191-1980.
1912-1915 um 50/íbúa/ár
1916-1920 um 180/íbúa/ár
1921 -1925 um 200/íbúa/ár
1926-1930 um 500/!búa/ár
1931-1935 um 530/íbúa/ár
1936-1940 um 410/íbúa/ár
1941-1945 848/íbúa/ár
1946-1950 1450/ibúa/ár
1951-1955 1380/íbúa/ár
1956-1960 1661/íbúa/ár
1961-1965 1860/íbúa/ár
1966-1970 1880/íbúa/ár
1971-1975 2074/íbúa/ár
1976-1980 2222/íbúa/ár
Árleg meðalsala 5 ára tímabila á hvern íbúa 15 ára og eldri.
Byggt á söluskýrslum Á.T.V.R. fyrir tímabilið 1941-1980 og
á verslunarskýrslum fyrir 1912-1940.
Rate per 100,000
Mynd 1. Órofnar línur sýna dánartídnina af völdum
lungnakrabbameins hjá 5 hópum karla, par sem hver
hópur hefur svipadan fædingartíma. Rofnar línur
sýna dánartíðnina í 4 hópum karla, par sem hver
hópur hefur svipadan dánartíma.