Læknablaðið - 15.08.1986, Blaðsíða 32

170
1986; 72: 170-6 LÆKNABLAÐIÐ
INNGANGUR
Við blóðvatnsskipti er blóðvatn tekið úr
sjúklingi og með því skaðlegir þættir, svo
sem mótefni, mótefnavakar, ónæmisfléttur
eða eiturefni. Sjúklingi er síðan skilað aftur
»heilbrigðu« blóðvatni eða blóðvatnsígildi.
Verkunin kemur yfirleitt fljótt fram.
Blóðvatnsskipti er þýðing á enska hugtak-
inu »plasma exchange«. (Hugtakið pla-
smapheresis hefur einnig verið notað, en það
þýðir út af fyrir sig aðeins, að blóðvatn sé
fjarlægt, án þess að sjúklingurinn fái nokk-
uð í staðinn.)
Blóðvatnsskiptum hefur í vaxandi mæli
verið beitt við meðferð ýmissa sjúkdóma,
bæði við blóðbanka og í tengslum við
starfsemi gerfinýrna. Þessi meðferð hefur
enn ekki verið notuð á íslandi, en höfundur
hefur notað hana erlendis. Þar sem sú
reynsla byggist á meðhöndlun taugasjúk-
dóma, verður mest um þá fjallað hér, en
öðrum kvillum gerð styttri skil.
AÐFERÐIR
Blóðvatnsskipti má framkvæma með blóð-
kornaskilvindu, sem skilur að blóðkorn og
blóðvatn. Sumar skilvindur hafa rofið flæði,
þ.e. taka við blóði sjúklings með hléum.
Aðrar hafa stöðugt flæði. í báðum tilvikum
er blóðinu skilað í órofnu ferli.
Einnig er hægt að setja á gerfinýra síu með
götum (0,2 fm), sem sleppa í gegn albúmíni
og immúnóglóbúlínum, en blóðkorn og
meiri hluti blóðvatnspróteina verða eftir.
Árangur blóðvatnsskipta ætti að vera
nokkurn veginn sá sami, hvaða tækni sem
beitt er, þótt framkvæmd, hjáverkanir og
kostnaður sé misjafn. Við háskólasjúkra-
húsið í Bergen í Noregi (Haukeland sykehus)
hefur höfundur öðlast reynslu af notkun
blóðkornaskilvindu með rofnu flæði (Hae-
Barst ritstjórn 15/02/1986. Samþykkt og send 1 prentsmiðju
08/04/1986.
monetics 30), sem er mikið notuð víða um
heim (sjá mynd). Verður framkvæmdinni
lýst hér í grófum dráttum (1), en ekki farið
fleiri orðum um aðrar aðferðir.
Erfitt reynist að nota olnbogabláæðar til
aftöppunar blóðs marga daga í röð. Því eru
alla jafna notaðir leggir í viðbeinsbláæð eða
innri hóstarbláæð (v. jugularis interna ), en
stöku sinnum í lærisbláæð. Nota má sama
legg þá fimm daga, sem sjúklingur er með-
höndlaður. Heparínlausn hindrar storkn-
un i kerfinu. Saltvatn er einnig tengt við
kerfið til að halda því opnu milli tappana.
Blóðið fer niður í skilvindu, sem snýst 4800
snúninga á mínútu og skilur að blóðvatn
sjúklings og blóðkorn. Blóðvatnið er fjar-
lægt og því safnað í poka. Skilvindan er
stöðvuð, þegar pokinn er orðinn fullur.
Skiptilausnin (blóðgjafablóðvatn) er látin
renna í skilvinduna og er síðan ásamt
Mynd 1. Blóðkornaskilvindan í nolkun.