Læknablaðið - 15.08.1986, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1986; 72: 177-84
177
Björn Guðbjörnsson'), Hjördís Harðardóttir'), Ólöf K. Ólafsdóttir'),
Einar H. Jónmundsson!), Guðmundur Þorgeirsson')
HJARTAÞRÆÐINGAR Á ÍSLANDI
Yfirlit yfir 2.000 fyrstu rannsóknirnar
INNGANGUR
Sú rannsóknaraðferð, sem á islensku hefur
hlotið nafnið hjartaþræðing, (cardiac cathe-
terization) var fyrst framkvæmd á manni
árið 1929.ÞjóðverjinnWerner Forssmann(l)
lagði þá 65 sentimetra langan æðalegg í
bláæð á vinstri framhandlegg sinum og
þræddi upp til hjartans. Með röntgenmynd
var staðfest að æðaleggurinn náði inn í hægri
gátt. Á næstu áratugum var þessi aðferð
þróuð enn frekar (2) og er nú einhver mik-
ilvægasta rannsókn sem beitt er í þágu
hjartasjúklinga. Hún hefur veitt stóraukna
innsýn inn í lífeðlisfræði ýmissa hjarta-
sjúkdóma. Hún er undirstaða hjarta-
skurðlækninga og með tilheyrandi röntgen-
rannsóknum gefur hún oft ítarlegustu og
fyllstu svör allra rannsókna við spurningum
um tilvist og útbreiðslu hjartasjúkdóms.
Hjartaþræðingar hófust við Landspítal-
ann árið 1962, er læknarnir Snorri Páll
Snorrason og Ásmundur Brekkan hófu
slíkar rannsóknir við mjög frumstæð skilyrði
á röntgendeild spítalans (3). Að sögn Snorra
framkvæmdu þeir á annan tug þræðinga á
næstu árum, aðallega hægri hjartaþræð-
ingar, en einnig nokkrar vinstri þræðingar
og kransæðamyndatökur.
Árið 1970 gáfu nokkrir velunnarar
Landspítalans fullkominn tækjakost til
hjartaþræðinga. Samtímis komu til starfa
hjartasérfræðingar, er höfðu fengið mikla
þjálfun erlendis á þessu sviði. Við það
fjölgaði rannsóknum mjög. Þá hófst einnig
skipuleg skráning á framkvæmd,
niðurstöðum og fylgikvillum þræðinganna.
Þrettán árum síðar eða um áramótin 1983-
1984 höfðu 2.013 hjartaþræðingar verið
skráðar. Við þessi þáttaskil þótti rétt að
draga saman þá reynslu, sem af rannsókn-
unum hefur fengist, hvaða aðferðum hefur
Frá 1) lyflæknisdeild og 2) röntgendeild Landspítalans. Barst
ritstjórn 18/02/1986. Samþykkt og sent í prentsmiðju 09/04/
1986.
verið beitt, í hve ríkum mæli, með hvaða
árangri og hvaða fylgikvillum.
SJÚKLINGAR, AÐFERÐIR OG
ÚRVINNSLA GAGNA
Samkvæmt skráningarkerfi lyflækninga-
deildar Landspítalans voru á tímabilinu 15.
ágúst 1970 til 15. desember 1983 fram-
kvæmdar 2.000 hjartaþræðingar á 1809 ein-
staklingum.
Ábendingar fyrir hjartaþræðingu voru
breytilegar, þótt langflestir hinna fullorðnu
sjúklinga væru grunaðir um krans-
æðaþrengsli eða hjartalokusjúkdóm, en
börnin nær öll grunuð um meðfædda hjarta-
galla.
Sjúklingar fengu róandi lyf fyrir rann-
sóknina, sem oftast fór fram í staðdeyfingu
en allmörg börn voru svæfð. Ekki voru gefin
lyf í fyrirbyggjandi tilgangi, svo sem sýklalyf
eða lyf gegn hjartsláttaróreglu.
Meðan á þræðingunni stóð voru gerðar
ýmsar rannsóknir, þar á meðal þrýstings-
mælingar, útstreymisbrotsákvörðun, hjarta-
og æðamyndataka, blóðsýni tekin til súr-
efnisákvörðunar, auk fjölda af sérhæfðum
rannsóknum, svo sem His-hjartarafrit.
Að rannsókn lokinni skrifaði viðkomandi
hjartasérfræðingur þræðingarskýrslu, þar
sem eftirtalið var skráð: Upplýsingar um
sjúkling, ábending fyrir þræðingu, að-
gerðarlýsing.þrýstingsmælingar.rannsóknar-
niðurstöður og fylgikvillar, sem fram komu í
rannsókninni eða fyrstu 24 klukkustundirnar
eftir að henni lauk. Meðan á rannsókninni
stóð skráði hjúkrunarfræðingur hvað gert
var á hverjum tíma, hvaða lyf voru gefin og
annað sem upp kom í þræðingunni. Ef hjar-
ta- og æðamyndataka var gerð, túlkaði sér-
fræðingur í geislagreiningu myndirnar og
skilaði úrlestri.
Kannaðar voru fyrstu 2.000 skráðu
hjartaþræðingarnar. Borinn var saman þræð-
ingafjöldi eftir árum, aldursdreifing sjúk-