Læknablaðið - 15.08.1986, Blaðsíða 36

174
LÆKNABLAÐIÐ
Hœggeng heilaherslisbólga (subacute
sclerosing panencephalitis). Meðferð þessa
hrörnunarsjúkdóms í taugakerfinu (síðkom-
inn fylgikvilli mislinga) hefur ekki borið
árangur (6).
Aðrir sjúkdómar
Purpurasyki með segamyndun og blóðflögu-
fœð (thrombotic thrombocytopenic purpu-
ra). Sjúkdómur þessi einkennist af blóð-
flögufæð, blóðrofi og segamyndum í smá-
æðum og sveiflukenndum einkennum frá
taugakerfi. Orsökin er óþekkt, en talið er
að um sé að ræða mótefni gegn æðaþeli eða
vöntun á blóðvatnsþætti, sem dregur úr
samloðun blóðflagna eða á mikilvægan þátt
í prostaglandínefnaskiptum og bæta mætti
úr með blóðvatnsgjöf. Blóðvatnsskipti hafa
alla vega reynst áhrifarík gegn þessum
sjúkdómi, sem oft er banvænn (2, 14). Hér
er sjálfsagt að nota blóðgjafablóðvatn sem
skiptilausn.
Waldenströmsveiki (macroglobulinemia).
Hár styrkur IgM eykur verulega seigju
blóðvatnsins. Þar sem 75% af IgM eru innan
blóðrásarinnar eru blóðvatnsskipti mjög virk
við þessum kvilla. Með reglubundnum
blóðvatnsskiptum (á 2ja-4ra mánaða fresti)
má halda sjúkdómnum í skefjum, þannig að
hægt er að nota þau sem einu meðferð hjá
eldri sjúklingum sem illa þola lyfjameðferð.
Einnig má nota þau sem bráða meðferð við
sjúkdómnum (14).
Lyf/eiturefni. Unnt er að beita blóð-
vatnsskiptum við eitrunum af völdum ýmissa
lyfja og eiturefna, sem eru mjög bundin
blóðvatnspróteinum (t.d. hjartaglýkósíð,
prómasínlyf, Fenýlbútasón, illgresiseyðar)
(2).
Bruni. Eftir meiri háttar bruna á sér
gjarnan stað ónæmisbæling, þannig að
næmi gagnvart sýkingum eykst. Blóð-
vatnsþáttum er kennt um bælingu eit-
ilfrumna. Blóðvatnsskipti hafa reynst vel
við að gæða eitilfrumurnar ónæmiseigin-
leikum sínum að nýju (15).
Útbreiddir rauðir úlfar (lupus erythema-
tosus disseminatus). Margir sjúklingar illa
haldnir af rauðum úlfum hafa svarað
blóðvatnsskiptum kröftuglega, þótt öll önn-
ur meðferðarform hafi áður reynst gagns-
laus. Bati hefur sést í fjölbreytilegum
sjúkdómsmyndum, svo sem í miðtaugakerfi,
nýrum, lungum, blóði og húð. Hins vegar
hefur ekki reynst sérlega vel að nota
blóðvatnsskipti í vægari tilfellum, né að nota
þau án samhliða barksterameðferðar. Verk-
unarmynstrið er óljóst, en e.t.v. eru ónæm-
isfléttur, T-eitilfrumubælandi þáttur eða
mótefni gegn DNA eða forstigum blóðkorna
fjarlægð (14).
Mótefnamyndun gegn blóðkornum. Blóð-
flögufæð af óþekktum uppruna (idio-
pathic thrombocytopenic purpura) og sjálf-
næmisblóðrofsgula (autoimmune hemolytic
anemia) svara blóðvatnsskiptum oft vel, en
í flestum tilfellum er hægt að bregðast við
þessum vandamálum með einfaldari að-
ferðum (14).
Heilkenni Goodpastures einkennist af
nyrnahnoðrabólgu og blóðhósta. Mótefni
gegn nýrnahnoðraþekjunni er talið orsaka
sjúkdóminn og mótefnamyndunin virðist
tímabundin. Því þarf aðeins að verja nýrun
í skamman tíma. Blóðvatnsskipti hafa því
reynst vel, bæði við blæðingum í lungum og
við þvagþurrð (oliguria). Hins vegar næst
minni árangur þegar um algert þvagleysi
(anuria) er að ræða (14).
Hratt vaxandi nýrnahnoðrabólga án mót-
efna gegn nýrnahnoðraþekjunni er talin or-
sakast af ónæmisfléttum. Sjúkdómurinn
gengur fljótt yfir og mörg tilfelli hafa svarað
blóðvatnsskiptum vel, en venjulega duga
einfaldari ráð (14).
Höfnun nyrnaígrœðslu. Blóðvatnsskipti
hafa reynst gagnleg viðbót við ónæmis-
bælandi lyf, í því skyni að fjarlægja
HLAmótefni og halda nýmyndun þeirra
niðri, þahnig að takast megi að græða nýru
í fólk (16).
Blöðruútþot (pemphigus). Talið er að
blöðrumyndunin stafi af mótefnum gegn
grunnlagi húðarinnar. Sjúkdómurinn er
venjulega meðhöndlaður með barksterum,
en þeir duga ekki alltaf og hafa talsverðar
hjáverkanir. Hefur þá stundum verið árang-
ursríkt að grípa til blóðvatnsskipta (17).
Ekki hefur verið sýnt fram á áhrif af öflugri
ónæmisbælandi lyfjum.
Arfgeng ofgnótt kólesteróls í blóði. Þessir
sjúklingar hafa mjög hækkað kólesteról í
blóði og lifa venjulega ekki langt fram á
fullorðinsár. Blóðvatnsskipti ásamt nikót-
ínsýruinntöku geta Iækkað kólesterólið um
helming hjá sjúklingum með samerfðafor-
mið. Hvort langtíma árangur næst, er enn