Læknablaðið - 15.03.1989, Page 5

LÆKNABLAÐIÐ 1989; 75: 79-83
79
Hjördís Harðardóttir* 1), Sigurður B. Þorsteinsson2), Sigfús Karlsson1,
Ólafur Steingrímsson1)
ÚTBREIÐSLA LEGIONELLA SPP. í UMHVERFI Á
ÍSLANDI
ÚTDRÁTTUR
Á árunum 1983 og 1984 voru gerðar rannsóknir á
orsökum lungnabólgu á Landspítala (1) og
Borgarspítala (2) sem bentu til að umtalsverðan
fjölda lungnasýkinganna mætti rekja til
Legionella. Af þessu tilefni var ráðist í að kanna
nánar útbreiðslu bakteríanna í umhverfi á íslandi,
einkum á stóru sjúkrahúsunum í Reykjavík.
Rannsökuð voru vatnssýni úr hitaböðum á
rannsóknardeildum, krönum og sturtuhausum á
Landspítala, Borgarspítala og Landakotsspítala
og fannst Legionella pneumophila serotypa 1, í
einhverjum mæli á öllum sjúkrahúsunum.
Samtals voru rannsökuð 285 sýni frá 208 stöðum
á þessum sjúkrahúsum. Á Landspítala fannst L.
pneumophUa í 9 af 13 handlaugakrönum og 7 af
10 sturtuhausum í vistarverum starfsfólks. Þegar
tekin voru sýni úr inntökum »jákvæðu« vaskanna
fyrir heita vatnið annars vegar og kalda vatnið
hins vegar ræktaðist Legionella úr öllum
kaldavatnssýnunum, en heitavatnssýnin voru
neikvæð. Af 10 rakagjöfum, sem athugaðir voru
var einn jákvæður. Sama gilti um 15 af 22
handlaugakrönum á legudeildum og 6 af 8
gervinýrnavélum. Ekki tókst að rækta Legionella
úr kaldavatnstanki sjúkrahússins. Allir stofnarnir
reyndust vera L. pneumophUa af serotypu 1.
Legionella fannst ekki í neinu þeirra 19
vatnssýna, sem tekin voru utan sjúkrahúsanna, úr
sturtuhausum í heimahúsum á
höfuðborgarsvæðinu og úr Tjörninni.
INNGANGUR
í janúar 1977 tókst að einangra bakteríu frá
lungnavef sjúklinga, sem látist höfðu úr
hermannaveiki (Legionnaire’s disease) (3).
Bakterían Legionella pneumophUa reyndist
tilheyra áður óþekktum bakteríuflokki, sem síðar
kom í ljós að eru mjög útbreiddar í náttúrunni.
Ástæður þess að ekki var kunnugt um tilvist
Barst 05/09/1988. Samþykkt 28/11/1988.
1) Sýklarannsóknadeild og
2) Lyflæknisdeild Landspítala, Reykjavík.
þeirra áður voru að þær litast illa við Gramslitun
og vaxa ekki á ætum, sem notuð eru við
algengustu bakteríuræktanir.
Eftir að ljóst varð að legionellur orsökuðu
lungnabólgu, voru einhver brögð að því að send
væru blóðsýni úr íslenskum sjúklingum til
útlanda til mælinga á mótefnum gegn L.
pneumophila. Enginn þeirra reyndist hafa
hækkuð mótefni gegn bakteríunni.
Á árunum 1983 og 1984 voru gerðar tvær
framvirkar rannsóknir á orsökum lungnabólgu, á
Landspítala (1) og Borgarspítala (2) í Reykjavík.
Ekki var gerð tilraun til þess að rækta L.
pneumophila, en blóði var safnað úr
sjúklingunum og það sent til mótefnamælinga í
Danmörku. Niðurstaða beggja rannsóknanna var
sú að umtalsverður fjöldi sjúklinganna hefði
mótefni gegn sýklinum. Þegar þessar niðurstöður
lágu fyrir, var komið upp aðstöðu á
sýklarannsóknadeild Landspítalans til
legionelluræktana og mótefnamælinga.
Ræktaðist L. pneumophila fljótlega frá tveim
sjúklingum á Landspítalanum. Annar hafði sýkst
erlendis en hitt tilfellið var að öllum Iíkindum
spítalasýking. Því var hafist handa um að kanna
útbreiðslu bakteríunnar í loftræstikerfum á
Landspítala og Borgarspítala. Tekin voru 59 sýni
og fannst L. pneumophila á einum stað. Einnig
fannst bakterían í hitaböðum á
rannsóknastofum. Því var ákveðið að rannsaka
frekar útbreiðslu Legionella spp. í umhverfi á
fslandi og fara niðurstöður rannsóknanna hér á
eftir.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á sex mánuðum, frá september 1986 til febrúar
1987 voru tekin 243 sýni á 166 stöðum í
byggingum á Landspítalalóð. Sýni voru tekin úr
rakagjöfum loftræstikerfa spítalans, úr
sturtuhausum, bað- og handlaugakrönum á
legudeildum og úr hitaböðum á
rannsóknadeildum. Dagana 11.2. og 11.3. 1987
voru tekin 27 sýni úr sturtuhausum og hitaböðum