Læknablaðið - 15.03.1989, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1989; 75: 91-4
91
Ágúst Oddsson'), Halldór Jónsson'), Guðjón Magnússon2,3) og
Jóhann Ágúst Sigurðsson3,4)
ÁVÍSANIR Á SÝKLALYF
Könnun á ávísanavenjum heimilislækna á sýkialyf á Suðurnesjum og í
Hafnarfirði 1.-15. apríl 1986.
INNGANGUR
íslenskir læknar hafa um árabil ávísað
hlutfallslega meira af sýklalyfjum (1) en gert er á
hinum Norðurlöndunum. Þeir skera sig einnig úr
með mikilli notkun breiðvirkra sýklalyfja og þá
aðallega úr flokki ampisillína. Ýmsar tilgátur
hafa verið settar fram sem skýring á þessu (2, 3)
svo sem að:
* bakteríusýkingar séu algengari hér á landi en
erlendis,
* fjöldi ávísana á sýklalyf sé hugsanlega háður
menntun Iæknisins, starfsálagi, starfsaðstöðu,
aldri, kennslu í grunnnámi, framhaldsnámi eða
endurmenntun,
* verðlagning lyfja og hlutur sjúklinga i þeim
kostnaði hafi áhrif á neysluna,
* þekkingu lækna og kennslu hérlendis á þessu
sviði sé ábótavant,
* auðvelt sé að ná til læknis.
Heimilislæknar ávísa flestum lyfjum utan
sjúkrahúsa (4). Erlendis er talið að hlutur þeirra
hvað varðar sýklalyfjaávísanir eingöngu sé um
85% (5). Tilgangur þessarar könnunar var að
athuga ávísanir á sýklalyf á Suðurnesjum og í
Hafnarfirði og ávísanavenjur einstakra
heimilislækna á þessu svæði.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Hér er um að ræða hluta af stærri könnun á
öllum ávísunum á íbúa Suðurnesja og
Hafnarfjarðar á tímabilinu 1.-15. apríl 1986 og
greint hefur verið frá áður í þessu blaði (4). Á
svæðinu eru tvær heilsugæslustöðvar með 11
fastráðnum heimilislæknum sem þjóna samtals
27576 íbúum. Fimm þessara lækna voru á
aldrinum 30-39 ára, einn á fimmtugsaldri, þrír á
milli 50-59 og tveir 60-69 ára. Fjórir þeirra höfðu
enga framhaldsmenntun, fjórir voru með
1) Heilsugæslustöð Hafnarfjarðar, 2) Landlæknisembættið, 3)
Háskóli íslands, heimilis- og félagslækningar, 4) Héraðslæknir
Reykjaneshéraðs. Barst 17/08/1988. Samþykkt 12/10/1988.
sérmenntun í heimilislækningum, tveir í
lyflækningum og einn í skurðlækningum.
Allar lyfjaávísanir á sýklalyf úr flokknum
»Antibiotics and chemotherapeutics for systemic
use«, J 01 og J 03 voru skráðar samkvæmt
Sérlyfjaskrá 1986 og flokkun Norrænu
lyfjanefndarinnar (NLN) (1). Jafnframt var
skráður styrkleiki ávísaðs lyfs, ávísuð
skammtastærð, sólarhrings- og heildarmagn,
aldur og kyn sjúklings, númer læknis,
útgáfudagur lyfseðils svo og kostnaður sjúklings
og sjúkrasamlags við hverja lyfjaávísun. Sýklalyf
voru flokkuð í fimm aðalflokka (tetrasyklin,
ampisillín, pensillín, makrolíða og önnur lyf).
Reiknaðar voru innbyrðis hlutfallstölur hvers
aðalflokks. Fjöldi dagskammta (DDD) var
reiknaður út samkvæmt skilgreiningum NLN (1).
Þegar könnunin fór fram tóku heimilislæknarnir
á Suðurnesjum sjálfir vaktir á kvöldin og um
helgar, en ekki læknarnir í Hafnarfirði. Tíðni og
hlutfall ávísana vaktlækna í Hafnarfirði var því
jafnframt athugað sérstaklega.
Sjúklingahópnum var skipt í tvo aldurshópa, þ.e.
yngri en 15 ára annars vegar, og 15 ára og eldri
hins vegar. Þetta var gert til þess að minnka áhrif
aldurs sjúklings við samanburð á lyfjavali
einstakra lækna.
Tölfrceðilegir úrreikningar. Notað var tveggja
hliða kikvaðratpróf við tölfræðilegan samanburð
á ávísuðu magni einstakra lyfjaflokka milli
svæða. Við samanburð á DDD milli byggðarlaga
var tekið mið af fjölda íbúa hvors svæðis fyrir sig
og fjölda daga sem rannsóknin stóð yfir
samkvæmt formúlunni:
i _ (a + b) M, \ 1 2
, = 1 M, + M„ )
(a + b) M, M0
(M, + M0)2
a og b er fjöldi dagskammta lyfja og M1 og M0 er
íbúafjöldi á Suðurnesjum og í Hafnarfirði. Það
má því hugsa sér að nefnarinn í lyfjanotkuninni,