Læknablaðið - 15.03.1989, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1989; 75: 85-9
85
Gerður Jónsdóttir, Jón Þorgeir Hallgrímsson, Reynir Tómas Geirsson, *Marta
Lárusdóttir, *Atli Dagbjartsson
AXLAKLEMMA
Skráning tilvika á kvennadeild Landspítalans
1979-1986
ÚTDRÁTTUR
Erfið fæðing barns í hvirfilstöðu vegna árekstra
axla við beinhluta fæðingargangs nefnist á ensku
»shoulder girdle dysíocia«. í þessari grein verður
fyrirbærið kallað axlaklemma.
Axlaklemma var skráð sem sjúkdómsgreining í 46
tilvikum á Kvennadeild Landspítalans á árunum
1979-86 og fjölgaði þeim á tímabilinu úr 0,05%
fæðinga í 1%. Auk skráðra tilvika voru
yfirfarnar fæðingarskýrslur 2.150 barna, sem
fæddust á árunum 1982-85 og vógu 4.000 grömm
eða meira við fæðingu til að athuga hvort
erfiðleikar axla við fæðingu axla. í 132 tilvikum
(6,1%) reyndist svo hafa verið (óskráð tilvik). í
skráðu og óskráðu tilvikunum var ekki munur á
aldri eða líkamsþyngd mæðranna miðað við
samanburðarhóp heilbrigðra þungaðra kvenna. í
skráðu tilvikunum var hæð mæðranna marktækt
lægri en í samanburðarhópnum. Fæðingarþyngd,
meðgöngulengd og fjöldi fyrri fæðinga voru
marktækt hærri í báðum rannsóknarhópunum en
hjá samanburðarkonunum. Mat ljósmæðra á
þyngd barnanna fyrir fæðingu reyndist mjög
ónákvæmt. Þyngd var oftast vanmetin, að
meðaltali um 450 grömm. Sogklukka eða töng
hafði verið notuð i fjórðungi skráðu tilfellanna.
Áverki á barni greindist hjá 30,4% skráðu
tilfellanna, en 10,6% óskráðu tilvikanna. Helstu
áverkar voru skemmdir á armflækju (plexus
brachialis), köfnunardá (asphyxia) og
viðbeinsbrot. Af ellefu börnum með taugalömun
handleggs við fæðingu var eitt með varanlegan
skaða við tveggja ára aldur.
Axlaklemma er alvarlegt bráðatilvik í fæðingu
sem getur Ieitt til varanlegs skaða hjá barninu.
getur leitt til varanlegs skaða hjá barninu.
Þekking og þjálfun í réttum og skjótum
viðbrögðum hjá þeim sem annast fæðingahjálp er
besta vörnin, en grunur um þungbura fyrir
fæðingu, lágvaxin móðir, síðburafæðing og
Frá Kvennadeild Landspítalans og *Barnaspítala Hringsins,
Reykjavík. Barst 23/06/1988. Samþykkt 21/12/1988.
langdregin fæðing ætti að vera aðvörun um
mögulega axlaklemma.
INNGANGUR
Mörkin milli eðlilegrar fæðingar og afbrigðilegrar
fæðingar þar sem stendur á öxlum, axlaklemma,
eru óljós. Nýleg skilgreining á axlaklemmu er
þannig: »Ef fremri öxlin fæðist ekki sjálfkrafa
eða með léttu togi, eftir að höfuðið er fætt, er um
axlaklemmu að ræða« (1). Við innri snúning
höfuðs í fæðingu snúast axlirnar venjulega yfir í
þver- eða skávídd. Gerist það ekki, sem oftast er
vegna þrengsla í grind, getur fremri öxlin stöðvast
við lífbeinið fyrir ofan grindarinnganginn (2).
Nauðsynlegt er þá að vita hvernig á að bregðast
við, þar sem barnið getur hlotið alvarlega áverka
eða jafnvel dáið, ef viðbrögð eru ekki fljót og
rétt.
Axlaklemmu hefur verið lýst í 0,15-0,85%
fæðinga (1, 3, 4). Líkurnar aukast með aukinni
fæðingarþyngd. Sé fæðingarþyngd yfir 4000
grömm hækkar tíðnin í 1,7% og verður allt að
10% þegar börnin vega yfir 4.500 g (2, 5). Offita
og sykursýki móður á meðgöngu auka líkur á
þungu barni (2). Langdregið annað stig fæðingar
getur bent til þungbura og yfirvofandi erfiðrar
fæðingar axla (5), en aukinni áhættu á
axlaklemmu hefur einnig verið lýst þegar gera
þarf framdrátt úr miðgrind (2).
Tilgangur þessarar athugunar var að kanna tíðni
og skráningu axlaklemmu á Kvennadeild og
Barnadeild Landspítalans undanfarin ár.
Athugað var hvort mæðurnar, meðgangan,
fæðingin og/eða börn in hefðu einhver sérkenni,
sem bent gætu til yfirvofandi axlaklemmu.
Tegundir áverka hjá börnunum voru kannaðar
ásamt þroskaferli þeirra til tveggja ára aldurs.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Tiðni axlaklemmu árin 1979-86 var athuguð
afturvirkt í ársskýrslum Kvennadeildar (skráð
tilvik). Þar sem skráningu axlaklemmu var