Læknablaðið - 15.03.1989, Síða 24

98
LÆKNABLAÐIÐ
Tafla VI. Keisaraskurðir á íslandi árið 1930.
Staður Ábending Aldur Lifði móðir Lifði barn Læknir
Reykjavík Febrilia sub partu 47 ár já ? G. Thoroddsen
Reykjavík Pre-eclampsia 21 ár já 7 M. Einarsson
Akureyri Pre-eclampsia 35 ár já já Str. Matthíasson
Akureyri Placenta previa 39 ár já já Str. Matthíasson
Akureyri Pelvis spondylolisthesica 34 ár já já Str. Matthíasson
Isafjörður Placenta previa 39 ár já nei Vilm. Jónsson
ísafjörður Placenta previa 37 ár já já Vilm. Jónsson
Tafla VII. Keisaraskurðir utan Landspítalans árín 1930 til 1939.
Ár Reykjavík Akureyri ísafjörður Vcstmannaeyjar Blönduós Siglufjörður Þingeyri Alls
1930 2 3 2 7
1931-35 5 4 1 2 í 2 1 16
1936-40 1 3 7 2 í 2 16
Samtals 8 10 10 4 2 4 1 32
leit hafa komið fram 8 aðgerðir - samanber töflu
I.
Gerðir voru 7 keisaraskurðir árið 1930, sem er
talsverð aukning frá því sem verið hafði. Allan
þennan áratug virðast ekki hafa verið gerðir fleiri
keisaraskurðir en 7 á ári en þó jafn margir árin
1933 og 1939.
f töflu VI kemur fram að árið 1930 voru gerðir
tveir keisaraskurðir í Reykjavík, þrír á Akureyri
og tveir á ísafirði. Engar nýjar ábendingar koma
þar fram og svo er að sjá að allar mæður lifi af
aðgerðina. Hins vegar vantar upplýsingar um
afkomu tveggja barna en eitt lést.
Keisaraskurðina á ísafirði gerði Vilmundur
Jónsson, sem skömmu seinna varð landlæknir, en
keisaraskurðina þrjá á Akureyri gerði
Steingrímur Matthíasson. Við höfum áður vikið
að greinaröð Steingríms, sem hann skrifaði í
Læknablaðið á árunum 1918 til 1922
»Memoranda et memorabilia úr fæðingarpraxis«.
Það er líklega ekki seinna vænna að viðurkenna
Steingrím sem brautryðjanda í fæðingarfræði á
íslandi eftir þau afrek sem hann vann og hefur
raunar lýst í fyrrnefndum greinaflokki. Frekari
rannsókir á störfum og skrifum Steingríms hljóta
að vera verðugt rannsóknarverkefni.
Ef við litum aftur til ársins 1930 og
aldursskiptingar kvennanna kemur í ljós að
meðalaldur þeirra sem fara í keisaraskurð er 36
ár. Þetta sama ár deyja 9 konur vegna barnsfara
og barnsfararsóttar á íslandi og eru alvarlegustu
fæðingaerfiðleikar taldir vera föst fylgja,
grindarþrengsl, fyrirsæt fylgja og
fæðingarkrampi.
í Heilbrigðisskýrslum 1931 er þess getið að 120
læknar séu á landinu og þar af 43 í Reykjavík.
Starfandi hjúkrunarkonur voru aðeins 63 (3).
Báðir keisaraskurðirnir í Reykjavík 1930 voru
gerðir á Landakoti sem og tvær aðgerðir árið
1935, en eftir það urðu þær ekki fleiri utan ein,
sem Kjartan Magnússon gerði 1972 (8). Þannig
spannar aðild Landakots 62 ár í sögu
keisaraskurða á íslandi.
Tafla VII sýnir keisaraskurði utan Landspítalans
á árunum 1930-1940. Kemur nú í ljós
keisaraskurður á Þingeyri 1932 í fyrsta og e.t.v.
seinasta skipti, en hér var um að ræða konu sem
reynt hafði verið að hjálpa með tangartaki ítrekað
en án nokkurs árangurs og munu hvorki móðir né
barn hafa lifað af þá aðgerð.
Nokkuð stingur í augu að á árunum 1936-1940
voru gerðir á fæðingadeild Landspítalaris 11
keisaraskurðir en hvorki meira né minna en 7 á
ísafirði. Þá er þess getið að gerðir hafi verið þrír
keisaraskurðir á Landakoti á árunum 1931-1935
en við athugun á sjúkraskrám þar hafa ekki
fundist nema tvær aðgerðir.
Af þessu má sjá að nokkur aukning varð á fjölda
keisaraskurða á þessum áratug, en ábendingar
nánast óbreyttar frá því sem verið hafði.