Læknablaðið - 15.03.1989, Qupperneq 57

LÆKNABLAÐIÐ
119
Þann mun, sem fram kemur á legutíma hópanna,
má rekja til hærri aldurs sjúklinganna og fleiri
gallrásarskurða í hópi A (bráð aðgerð).
Óhjákvæmilega fer einhver tími í að greina
sjúkdóminn þegar um bráð veikindi er að ræða og
skýrir það lengri heildarlegutíma í hópi A. Minni
munur er á legutíma eftir aðgerð (3 dagar) og
skýrist það af aldursmun og fjölda
gallrásaraðgerða í hópunum tveimur. Nokkru
fleiri fylgikvillar aðgerðar gera vart við sig hjá
hópi A en hópi B, en sá munur er ekki
marktækur.
Ljóst er að minnsta kosti ein vika fer í að
meðhöndla bráða gallblöðrubólgu án uppskurðar
(1, 4, 5). Þannig þarf að gera ráð fyrir annarri
sjúkrahúslegu þegar gallblaðran er loks fjarlægð
6-12 vikum síðar. Á tímabilinu frá því
sjúkdómurinn er greindur og þar til valaðgerð fer
fram fá 15-22% sjúklinganna einkenni bráðrar
gallblöðrubólgu (4, 11). Héðan eru ekki til
upplýsingar um lengd sjúkrahúslegu við meðferð
bráðrar gallblöðrubólgu án uppskurðar. Erlendar
rannsóknir leiða í ljós að sé bráð gallblöðrubólga
meðhöndluð án uppskurðar og síðar með
valaðgerð þá tapast marktækt fleiri
veikindadagar miðað við bráða aðgerð (1, 4, 5).
Það er því augljóst að dýrmætur tími sparast með
því að gera aðgerðina strax.
Helstu kostir bráðrar gallblöðrutöku umfram
valaðgerð, er þannig styttri legutími og minni
kostnaður fyrir þjóðfélagið án þess þó, að það
hafi komið fram i aukinni tíðni fylgikvilla
aðgerðar og dánartíðni þegar um sambærilega
hópa hefur verið að ræða (4, 6, 7).
Það vekur eftirtekt hversu gamlir sjúklingar eru
lagðir í aðgerð, en aldurinn einn sér er ekki talinn
frábending fyrir aðgerð (8). Vaxandi fjöldi
aldraðra í þjóðfélaginu hefur á síðustu árum
breytt afstöðu lækna til aðgerða á öldruðum. Þó
aukast fylgikvillar aðgerðar og dánartíðni með
aldrinum (3, 8-10). Þetta er auðvitað meðal
annars skýrt með því að gamlir einstaklingar hafa
oftar aðra alls óskylda sjúkdóma sem auka
áhættuna (3, 8-10). Miðtala aldurs var 73 ár hjá
þeim, sem fengu fylgikvilla eftir bráða aðgerð, en
60 ár hjá þeim er ekki fengu fylgikvilla. Af þeim
er fengu fylgikvilla eftir valaðgerð var miðtala
aldurs 64 ár en 51 ár hjá þeim er ekki fengu
fylgikvilla.
Gallrásarskurður samfara gallblöðrutöku hefur i
för með sér lengri aðgerðartíma (4, 12) og aukna
tíðni á fylgikvillum og dánartíðni, en sé einungis
gerð gallblöðrutaka (3, 8, 9). Af 15 sjúklingum er
fengu fylgikvilla eftir bráða aðgerð voru gerðir 7
gallrásarskurðir eða i 47% tilfella, sem skýrir að
hluta lengri legutíma hóps A.
Samkvæmt athugun okkar hafa fylgikvillar
aðgerðar áhrif á lengd legutímans. Hjá þeim, sem
framkvæmd var á bráð aðgerð og fengu
fylgikvilla eftir aðgerð, var legutíminn 14 dagar,
en 8 dagar hjá þeim, sem ekki fengu fylgikvilla.
Hjá þeim, sem gerð var á valaðgerð og fengu
fylgikvilla, var legutíminn eftir aðgerð 11 dagar,
en 6 dagar hjá þeim er ekki fengu fylgikvilla.
Þrátt fyrir að þessi rannsókn er ekki framskyggn
og sjúklingahóparnir strangt til tekið ekki
sambærilegir, er niðurstaða okkar sú, að
framkvæma eigi bráða aðgerð við
gallblöðrubólgu.
HEIMILDIR
1. Van der Linden W, Sunzel H. Early versus delayed
operation for acute cholecystitis. A controlled
clinical trial. Am J Surg 1970; 120: 7-13.
2. du Plessis DJ, Jersky J. The management of acute
cholecystitis. Surg Clin North Am 1973; 53: 1071-7.
3. Lygidakis NJ. Operative risk factors of
Cholecystectomy-Choledochotomy in the elderly.
Surg Gynecol Obstet 1983; 143: 15-19.
4. Járvinen HJ, Hástbacka J. Early cholecystectomy
for acute cholecystitis. A prospective randomized
study. Ann Surg 1980; 191: 501-5.
5. Norrby S, Herlin P, Sjödahl R, Tageson C. Early or
delayed cholecystectomy in acute cholecystitis? A
clinical trial. Br J Surg 1983; 70: 163-5.
6. Huber DF, Martin EW, Cooperman M.
Cholecystectomy in elderly patients. Am J Surg
1983; 146: 719-22.
7. Mitchell A, Morris PJ. Trends in management of
acute cholecystitis. Br Med J 1982; 284: 27-30.
8. Henry ML, Carey LC. Complications of
cholecystectomy. Surg Clin North Am 1983; 63:
1191-204.
9. Glenn F, Dillon LD. Developing trends in acute
cholecystitis and choledocholithiasis. Surg Gynecol
Obstet 1980; 151: 528-32.
10. Glenn F. Surgical management of acute
cholecystitis in patients 65 years of age and older.
Ann Surg 1981; 193: 56-59.
11. Lathinen J. Alhava M, Aukee S. Acute
Cholecystitis Treated by Early and Delayed
Surgery. A Controlled Clinical Trial. Scand J
Gastroent 1978; 13: 673-8.
12. Wong HN, Frey CF, Gagic NM. Intraoperative
common duct pressure and flow measurements. Am
J Surg 1980; 139: 691-5.