Læknablaðið - 15.11.1991, Page 21

LÆKNABLAÐIÐ
345
þurfa oft á blóði eða blóðhlutum að halda, er
tíðni miklu hærri, á bilinu 64-85% (21,32-34).
Eiturlyfjaneytendur sem nota sprautur hafa
einnig mjög háa tíðni mótefna, allt að 81%
(21,32,35). Ymsir aðrir hópar hafa einnig
mælst með háa tíðni mótefna gegn lifrarbólgu
C. Má þar nefna blóðskilunarsjúklinga (í
Bandaríkjunum) (20%), samkynhneigða karla
(4.4%), þá sem hafa mótefni gegn lifrarbólgu
B (3.4%) og þá sem af tilviljun mælast með
hækkuð lifrarensím (12%) (31).
4. Lifrarbólga C og lifrarkrabbamein. Sú
tilgáta hefur komið fram, að lifrarbólgu C
veiran geti átt þátt í myndun lifrarkrabbameins
vegna hás hlutfalls sjúklinga (70-81%) með
lifrarbólgu C mótefni (36,37). Sennilegt
er, að samspil milli lifrarbólguveiranna B
og C geti aukið líkumar á krabbameini
í lifur. Samt sem áður bera ekki allir
lifrarkrabbameinssjúklingar merki lifrarbólgu
B eða C sýkingar, þannig að veirumar
eða samspil þeirra virðist ekki nauðsyn í
krabbameinsmynduninni, þótt sýkingar,
einkum með báðum veirunum, auki mjög líkur
á krabbameini í lifur.
5. Lifrarbólgu C veiran og virk þrálát
sjálfsofnœmislifrarbólga (autoimmune chronic
active hepatitis) (AICAH). Greint hefur
verið frá hárri tíðni mótefna (44% og 86%)
gegn lifrarbólguveiru C meðal sjúklinga
með AICAH (32,38). Þessar niðurstöður
hafa hins vegar verið rengdar (39,40), þar
sem vel er þekkt að mótefnamælingar eru
vandamálum bundar í sjúklingum með
sjálfsofnæmissjúkdóma. Verður því að bíða
niðurstaðna með öðrum mælingaraðferðum til
staðfestingar.
SMITLEIÐIR
Eins og fram hefur komið verða flest tilfelli af
lifrarbólgu C eftir blóð- eða blóðhlutagjafir,
svo og eftir blóðblöndun af öðru tagi, svo
sem hjá fíkniefnaneytendum. Þetta er hins
vegar tæpast »náttúruleg smitleið«. Náttúruleg
smitleið er ekki ljós enn, en »náin snerting«,
svo sem við kynmök kemur mjög til greina
(41). Greint hefur verið frá smiti til maka frá
sýktum einstaklingum og einnig til annarra
innan fjölskyldu (42). Slík sýkingartilfelli
eru samt sem áður fátíð (43). Einnig hefur
verið greint frá sýkingu frá móður til bams
(44). Virðist því smithætta af lifrarbólgu C
vera lítil og er það í samræmi við lága tíðni
mótefna meðal blóðgjafa. Aðrar smitleiðir, svo
sem skordýrabit koma einnig til álita. I því
sambandi má minna á skyldleika lifrarbólgu C
veirunnar og veira, sem skordýr bera milli
manna.
MEÐFERÐ
Gerðar hafa verið meðferðartilraunir með
alfa interferon á sjúklingum með þráláta
lifrarbólgu C sýkingu (45,46). Alfa interferon
verkar á margar veirutegundir og virðist verka
hemjandi á veiruumritun. Niðurstöður benda
til að alfa interferon minnki sjúkdómsvirkni.
Bæði lækkuðu lifrarensím og meinafræðileg
mynd á lifrarsýnum varð eðlilegri við
meðferð. Hins vegar virtust þessar mælistikur
fara aftur í sama horf nokkru eftir að meðferð
var hætt. Ekki var því um endanlega lækningu
að ræða og veirunni virtist ekki vera útrýmt.
Aukaverkanir af lyfjagjöfinni voru vægar.
VARNARAÐGERÐIR
Aðal fyrirbyggjandi aðferð gegn sýkingu er
skimun í blóðbönkum á blóði og blóðhlutum
fyrir mótefnum gegn lifrarbólgu C.
Það er ljóst að skimun með núverandi
aðferðum, þ.e. leit að mótefnum gegn
C100-3 hvítusameindinni með ELISA
aðferð mun lækka tíðni lifrarbólgu C við
blóðgjafir verulega, en hins vegar ekki útrýma
sjúkdómnum, einkum vegna hins langa tíma,
sem oft tekur fyrir mótefnin að myndast. Þarf
því að þróa næmari mælingatækni bæði fyrir
mótefnum, þá gegn fleiri hlutum veirunnar
og svo fyrir veirunni sjálfri, þannig að hægt
sé að sýna fram á hana beint. Þegar hefur
verið lýst erfðatækniaðferðum við að finna
kjamsýrur veirunnar (47-49). Sennilega mun
samt nokkur tími líða þar til hægt verður
að beita slíkum aðferðum við skimun t.d. í
blóðbönkum. Einnig verður vafalítið hægt að
framleiða bóluefni með erfðatækniaðferðum
líkt og gert hefur verið gegn lifrarbólgu B. Þá
þarf að finna þær amínósýruraðir, sem hvetja
myndun vemdandi mótefna. Um smitgát má
segja, að sömu reglur ættu að gilda í varkárni
með líkamsvessa og umgengni við sjúklinga
og fyrir lifrarbólgu B.