Læknablaðið - 15.11.1991, Qupperneq 28

352
LÆKNABLAÐIÐ
ósoni í nokkra daga og þar á eftir eggjahvítu.
Mótefnasvörun fyrir eggjahvítu var meiri hjá
naggrísum, sem fyrst önduðu að sér þessum
lofttegundum en hjá viðmiðunarhópum. Auk
þess var mótefnasvörunin þeim mun sterkari
sem þéttni lofttegundanna var meiri, og við
blöndun tveggja lofttegunda komu fram
margfeldisáhrif á mótefnasvörunina (36).
Allar rannsóknir á áhrifum loftmengunar
á astma sýna að mengun gerir astma verri
(37,38). Þar sem tekist hefur að draga úr
loftmengun hefur astmatilfellum einnig
fækkað (39).
ER TÍÐNI ASTMA OG OFNÆMIS AÐ
AUKAST ?
Til þess að fá svar við þeirri spumingu þarf
að bera saman tíðni þessara sjúkdóma á
mismunandi tímum. Hins vegar hafa fáar
rannsóknir verið gerðar þar sem slíkur
samanburður er raunhæfur. Áberg bar saman
tíðni astma og ofnæmiskvefs hjá nýliðum í
sænska hemum 1971 og 1981. Upplýsingar
voru fengnar úr tölvuskráningu og voru
þær sambærilegar milli ára. Á þessu 10 ára
tímabili jókst tíðni astma úr 1.9% í 2.8% og
tíðni ofnæmiskvefs úr 4.4% í 8.4% (40).
í Finnlandi eru 98% allra 19 ára karlmanna
skoðaðir af læknum við herkvaðningu. Á
ámnum 1926 til 1961 höfðu innan við einn
af þúsundi astma. Frá 1961 hefur tíðni astma
verið að aukast jafnt og þétt og var 1.79%
árið 1989 (41).
I Taipai á Taiwan voru gerðar tvær
sambærilegar kannanir á tíðni astma meðal
skólabama á aldrinum 7-15 ára, árin 1974 og
1985. I fyrri könnuninni voru 23.678 böm en í
hinni síðari 147.373. Á þessum 11 árum jókst
tíðni astma úr 1.3% í 5.07% (42).
I áðumefndri rannsókn frá Japan var þess
getið að ofnæmið fyrir sedrusviði hefur aukist
úr 3.8% 1974 í 9.4% 1981 og virðist ennþá
fara ört vaxandi, sérstaklega á þeim svæðum
þar sem mengun er mikil (35).
I nýlegri grein veltir Anderson því fyrir sér
hvort tíðni astma fari vaxandi í Bretlandi
(43). Hann bendir á erfiðleika sem því eru
samfara að bera saman rannsóknir gerðar
með mismunandi aðferðum. Hann vitnar til
14 rannsókna á tíðni astma hjá bömum og
unglingum í Bretlandi á árunum 1964 til 1986
og telur þær ekki sýna greinilega aukningu
á astma. í nýbirtri könnun Bumey og félaga
greinir frá tíðni astma og berkjubólgu hjá
15.000 drengjum og 14.156 stúlkum á
aldrinum fimm til 12 ára. Tíðni þessara
sjúkdóma var könnuð hjá hverjum árgangi.
Hjá drengjum jókst tíðni astma um 6.9% á ári
en 12.8% hjá stúlkum. Til mótvægis við þetta
dró nokkuð úr tíðni berkjubólgu (44).
Kannanir á 300 þúsund manna úrtaki vítt og
breitt um England og Wales 1955-56 sýndu
að 8.5 af hverjum 1000 íbúum leituðu til
heimilislæknis vegna astma og 5.1 af þúsund
íbúum vegna frjónæmis. Árið 1970-71 voru
þessar tölur 10.2 af þúsundi vegna astma og
10.6 af þúsundi vegna frjónæmis. Árið 1980-
81 voru tölumar 17.8 af þúsundi vegna astma
og 19.7 af þúsundi vegna frjónæmis (45).
Þessar tölur segja að vísu ekki til um tíðni
þessara sjúkdóma, heldur fjölda heimsókna til
heimilislækna vegna þeirra. Á 25 árum hafði
fjöldi heimsókna tvöfaldast vegna astma og
þrefaldast vegna frjónæmis. Ekki er trúlegt
að hér sé einungis um að ræða aukna ásókn í
læknisþjónustu.
Innlögnum á bresk sjúkrahús vegna astma
fjölgar stöðugt. Árið 1975 voru 7 af 10.000
körlum og 6.8 af 10.000 konum lögð á
sjúkrahús vegna astma, en 1981 lögðust 12.3
af 10 þúsund körlunt og 10.3 af 10 þúsund
konum á sjúkrahús vegna astma. Á sama
tíma hefur neysla á astmalyfjum einnig verið
að aukast (45). Sömu sögu er að segja frá
Sviþjóð. Árið 1979 var sala astmalyfja þar
22.9 dagskammtar á 1000 íbúa, en 1988 hafði
neyslan aukist í 55.5 dagskammta á 1000
íbúa. Aukningin er 242% (46). Svipaða sögu
er að segja frá Islandi, og verður vikið að því
síðar.
Á árunum 1960-65 fjölgaði dauðsföllum
verulega af völdum astma í Bretlandi, en
síðan fækkaði þeim um skeið. Frá 1970
virðist dauðsföllum aftur hafa fjölgað (45).
Þróunin hefur orðið svipuð í mörgum öðrum
löndum. Þannig hefur dauðsföllum fjölgað í
Noregi, Danmörku, Þýskalandi, Frakklandi,
Bandaríkjunum, Kanada og Ástralíu. Hvergi
hefur dauðsföllum þó fjölgað jafnmikið og
á Nýja-Sjálandi (46,47). Engin viðhlýtandi
skýring hefur fundist á þessari óheillaþróun.