Læknablaðið - 15.11.1996, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
769
3) Víða er skortur á stöðlun þar sem við á,
samráðsgreinargerðum (consensus guidelines)
og árangurskönnunum (outcome studies).
4) Lítið er um framskyggnar aðgerðir í gæða-
stjórnun þar sem settar eru lágmarkskröfur um
þjónustu og árangur (gæðatryggingu), eða að í
gangi séu ferli sívirkrar gæðastjórnunar (altæk
gæðastjórnun, sívirkar gæðaumbætur).
Tveir aðilar hafa nokkra sérstöðu þegar svör
eru skoðuð. Yfirstjórn Ríkisspítala hefur látið
gæðastjórnun til sín taka. Þar starfar gæðaráð
og er gœðasókn Ríkisspítala skipt í þrjá þætti;
umbótastarf í anda altækrar gæðastjórnunar,
gæðaeftirlit sem greinir og leiðréttir möguleg
mistök og gæðatryggingarstarf með notkun
staðla. Læknaráð Landspítalans tekur virkan
þátt í þessu starfi. Hafa Ríkisspítalar nýverið
fengið hvatningarverðlaun Gæðastjórnunarfé-
lags íslands vegna þessa framtaks.
Félag íslenskra heimilislækna hefur einnig
unnið að gæðastjórnun með gerð staðla um
aðbúnað á vinnustað, með hugbúnað fyrir
heilsugæslustöðvar, símenntun og leiðbeining-
um um samskipti við lyfjafyrirtæki. Er Félag
íslenskra heimilislækna komið lengst hér-
lendra læknafélaga í gæðastjórnunarmálum.
Auk þess sem fram kom í könnuninni er
markviss gæðastjórnun þekkt á öðrum sviðum
heilbrigðiskerfisins, til dæmis á vegum land-
læknisembættisins, Gæðastjórnunarfélags ís-
lands og meðal annarra heilbrigðisstétta, en
ekki verður fjallað nánar um það hér.
Umræða
Efniviður gaf ekki tilefni til tölfræðilegrar
úrvinnslu. Verður þess í stað leitast við að
draga upp mynd sem lýsir stöðu gæðastjórnun-
ar meðal lækna á íslandi.
Þó svo að svörun hafi verið fremur dræm ber
að taka tilliti til eftirfarandi þátta: Svör bárust
frá flestum stærri sjúkradeildum og stærstu sér-
greinafélögunum. í nokkrum tilvikum var um
skörun að ræða milli sérgreinafélags og skyldr-
ar starfsemi á sjúkrahúsi svo sem í svæfingum
og rannsóknum, þannig að sum svörin voru
fyrir sérgreinina í heild. Einnig eru í hópi sér-
greinafélaga inörg lítil undirgreinafélög sem
eiga samleið með stærri félögum í gæðastjórn-
unarmálum.
Af þessu má telja að könnunin gefi þokka-
lega vísbendingu um stöðu mála hérlendis.
Aðferðum gæðastjórnunar hefur verið beitt í
íslensku heilbrigðiskerfi um langt skeið, að
mestu á sjúkrahúsum. Voru læknar í farar-
broddi framan af. Um árabil hafa aðrar heil-
brigðisstéttir, til dæmis hjúkrunarfræðingar,
sýnt lofsvert frumkvæði á þessu sviði. Gæða-
stjórnun lækna hefur að mestu einkennst af
afturskyggnum aðferðum og fyrirbyggjandi að-
gerðum, eins og með gerð staðla og gátlista. Þó
eru til undantekningar frá þessu. Er gœðasókn
Ríkisspítala áhugavert dæmi um framskyggnar
aðgerðir (altæka gæðastjórnun). Utan sjúkra-
húsa hefur þróunin verið hægari og má segja að
Félag íslenskra heimilislækna sé eitt um það að
hafa unnið þar að gæðastjórnunarmálum á
skipulagðan hátt.
Framskyggn gæðastjórnun þarf að vera hluti
af hverju vinnukerfi, frá grasrót til æðstu
stjórnenda, án lagaskyldu (13). Jafnframt ber
að virða klínískt sjálfstæði lækna um leið og
tryggt er, að þeir haldi áfram að vera mótandi
afl í stjórnun og þróun. Halda þarf áfram að
þróa uppbyggingu framhaldsmenntunar, end-
urskoða reglugerð um sérfræðiviðurkenningu
með tilliti til innihalds og krafna um færni og
halda áfram uppbyggingu símenntunar. Efla
þarf umræðu um siðfræði, veita leiðbeiningar
og setja viðurlög, til dæmis varðandi meðferð
sem er stöðugt undir lágmarksstaðli. Hvetja
þarf til og aðstoða við að koma á framskyggnri
innri gæðastjórnun á heilbrigðisstofnunum,
ennfremur að koma á framskyggnri ytri gæða-
stjórnun, til dæmis með samanburði milli
stofnana á meðferðarárangri, kostnaði og
stuðningi við starfsfólk. Styðja ber sérgreinafé-
lög í að semja samráðsgreinargerðir og þróa
áfram gæðastjórnun utan sjúkrahúsa. Síðast en
ekki síst ber að stuðla að þróun rannsókna á
sviði gæðamála.
Löngu er orðið tímabært að læknar og aðrar
heilbrigðisstéttir vinni með heilbrigðisyfirvöld-
um að mótun stefnu um gæðastjórnun á Is-
landi. Vega þarf og meta kosti og galla aðferða
í viðmiðunarlöndum okkar, meðal annars
hversu ntikil miðstýring sé æskileg, að hve
miklu leyti eigi að treysta á frumkvæði lækna
og annarra heilbrigðisstarfsmanna, stofnana
þeirra og félaga og hversu brýnt sé að byggja
upp ráðgjafarþjónustu um gæðastjórnun fyrir
heilbrigðisstarfsfólk.
Gæðastjórnunarnefnd LÍ, sem hefur hvetj-
andi hlutverk en ekki stjórnandi, hefur tekið
upp samvinnu við sérgreinafélög lækna til að
móta næstu skref og hafa nokkur sérgreinafé-
lög nú þegar hafið skipulega vinnu að einstök-