Læknablaðið - 15.11.1996, Page 56

800
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Hver á að gera við?
Vangaveltur um hlutverk lækna og
læknasamtaka í lækningamálum
Líklega hafa fleiri en ég
hrokkið svolítið við þegar for-
maður Hjúkrunarfélags Islands
lét þá skoðun í ljós í Tímariti
Hjúkrunarfélagsins og lýsti því
síðan yfir frammi fyrir alþjóð að
nú væri kominn tími til að hjúkr-
unarfræðingar færu að taka að
sér ýmis störf í heilbrigðisþjón-
ustunni, sem hingað til hafa
verið talin læknisstörf, svo sem
að gefa út lyfseðla. Formaður
heilsugæslulækna svaraði kyn-
systur sinni af bragði og minnti
hana á hin fornu sannindi um
skósmiðinn og leistann. Síðan
hefur þessi umræða legið í lág-
inni í fjölmiðlum, enda úr ýmsu
að moða.
Þar með er ekki sagt að sókn-
in að læknastéttinni, sem felst í
því að aðrar heilbrigðisstéttir
eru stöðugt að reyna að helga
sér störf, sem læknar hafa hing-
að til sinnt, hafi stöðvast. Sótt er
að læknisstarfinu á tveimur víg-
stöðvum og á báðum þessum
vígstöðvum eru herforingjarnir
úr liði hjúkrunarfræðinga, þó
sumir óbreyttir liðsmenn séu úr
öðrum heilbrigðisstéttum.
Sóknin beinist annars vegar að
stjórnunarhlutverki lækna og
hins vegar að umönnunarhlut-
verki læknisins við einstaka
sjúklinga. Leynt og ljóst er gefið
í skyn að hjúkrunarfræðingar
séu jafnfærir, ef ekki betur fær-
ir, til að stjórna heilbrigðis-
stofnunum og heilbrigðismálum
þjóðarinnar en læknar. Sömu-
leiðis er því haldið fram að hin
stöðuga nærvera hjúkrunar-
fræðinganna við sjúklingana
geri þá betur færa um að stjórna
meðferð einstakra sjúklinga en
læknana, sem umgangast þá
skemur og sjaldnar.
Ritari þessa pistils benti fyrir
mörgum árum á hvert stefndi og
talaði eins og oft endranær fyrir
daufum eyrum. Nú virðist sem
læknar, allavega sumir, séu
farnir að átta sig á því að nauð-
synlegt er að stéttin losi sig upp-
úr hjólförum sjálfbirgingsháttar
og vana. Ella verði hún undir-
stétt, sem stjórnað verður af
öðrum lækningastéttum og/eða
stjórnmálamönnum, sem þess
vegna geta verið komnir úr ein-
hverri þessara stétta.
En er þetta ekki eðlileg þróun
sem allir aðilar verða að sætta
sig við? Þær lækningastéttir sem
til þessa hafa verið skoðaðar
sem hjálparstéttir lækna eru
orðnar svo vel menntaðar, að
eðlilegt er að þær taki smátt og
smátt að sér hlutverk þeirra. í
stað þess að vera undir stjórn
lækna verði þær sérfræðinga-
stéttir, sem stjórna sjálfstætt
þeim þátturn heilbrigðisþjón-
ustunnar sem undir þær heyra.
Hvernig breytist þá hlutverk
læknisins? í stað þess að stjórna
lækningu einstakra sjúklinga
eða sjúklingahópa á sjúkra-
deildum, eða heilum sjúkra-
stofnunum, verður hann með-
limur í teymi jafnrétthárra sér-
fræðinga þar sem stjórnandinn
getur verið hver sem er úr teym-
inu. Hann getur hugsanlega
verið kosinn af teyminu sjálfu.
eða valinn af yfirstjórn viðkom-
andi deildar eða sjúkrastofnun-
ar, sem aftur er saman sett af
stjórnmálamönnum, eða póli-
tískt skipuðum sérfræðingum.
Skipan sem þessi kann að
hljóma nokkuð vel, ekki síst í
eyrum forystumanna hjúkrun-
arfræðinga og hugsanlega
sumra stjórnmálamanna, sem
hafa sett sér það markmið að
hnekkja veldi læknastéttarinn-
ar. Þetta er mátulegt á læknana í
smákóngríkjunum sínum.
Það er aðeins einn hængur á
þessari skipan, og hængurinn er
sjúklingurinn.
Frá upphafi vega hefur lækn-
ing byggst á beinum samskipt-
um læknis og sjúklings. Þrátt
fyrir stórstígar framfarir í
læknavísindum og þrátt fyrir
tæknivæðingu, sem við vitum
ekki enn hvert leiðir okkur, hef-
ur þessi frumeind lækninga ekki
breyst.
Til hvers í teyminu á sjúkling-
urinn að snúa sér? Á hann að
fylla út eyðublað sem sett verð-
ur inn í tölvu sem ákveður hjá
hverjum í teyminu hann lendir?
Eða verður útfyllt eyðublaðið
lagt fyrir fund í teyminu? Eða
verður sjúklingurinn skoðaður
á fundi í teyminu sem svo
ákveður meðferð, til að mynda
með atkvæðagreiðslu? Allt eru
þetta hugsanlegir valkostir en
ekki er víst að sjúklingarnir
kysu þá, fremur en bein tengsl
við lækni að eigin vali. Sjúk-
dómar eru oftast einkamál sem
sjúklingur vill eiga fyrir sig og
sína. Því vill hann geta leitað
með þá til aðila sem er bundinn
trúnaði við hann.