Læknablaðið - 15.11.1996, Blaðsíða 73

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
813
Vistun geðsjúkra sakhæfra fanga
Úr nefndaráliti um skipulag heilbrigðisþjónustu fanga
Um langan tíma hefur reynst
erfitt á fá eðlilega þjónustu fyrir
fanga á geðdeildum. Einungis
ein geðdeild landsins hefur
sinnt þessu máli.
I áliti nefndar sem í voru full-
trúar Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins, landlæknis-
embættisins og Fangelsismála-
stofnunar ríkisins er
heilbrigðisráðherra skipaði ný-
lega um skipulag heilbrigðis-
þjónustu við fanga, kemur eftir-
farandi fram:
Nefndin telur að gera þurfi
grundvallarbreytingar á geð-
heilbrigðisþjónustu. Nefndin
telur óviðunandi að fangar skuli
ekki njóta sömu geðheilbrigðis-
þjónustu og aðrir landsmenn.
Nefndin getur ekki fallist á að
önnur rök gildi um geðheil-
brigðismeðferð á sjúkrahúsum
en aðra sjúkdóms- og/eða
áfengismeðferð, en eins og fram
kemur hafa afplánunarfangar
notið slíkrar þjónustu. Nefndin
telur að varanlega lausn þurfi að
fá fyrir þá einstaklinga er vistast
í fangelsum og þarfnast geð-
læknisaðstoðar og þá gæslu-
varðhaldsfanga er sæta þurfa
geðrannsókn.
Nefndarmenn voru einhuga
um að tryggja beri föngum sam-
bærilega heilbrigðisþjónustu og
aðrir þegnar þjóðfélagsins
njóta. Talsverð umræða varð
um hvort réttar væri að fangels-
ismálastofnun eða heilbrigðis-
yfirvöld hefðu yfirstjórn þessara
mál með höndum. Ekki var um
það deilt að landlæknir og Heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neyti færu með faglega yfir-
stjórn. Nefndarmenn komust
að þeirri niðurstöðu að eðli-
legra væri að heilbrigðisþjón-
usta við fanga heyrði, eins og
önnur heilbrigðisþjónusta, und-
ir Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneyti. Sú ákvörðun
byggist meðal annars á tilmæl-
um Evrópunefndar um varnir
gegn pvntingum og ómannúð-
legri eða vanvirðandi meðferð
eða refsingu (CPT) sem skilaði
ríkisstjórn íslands skýrslu í kjöl-
far heimsóknar hingað til lands í
júlí 1993. I skýrslunni var gerð
athugasemd við það að heil-
brigðisstarfsfólk væri á launum í
fangelsum þar sem það skapaði
hættu á að hagsmunir fangelsa
væru settir ofar hagsmunum
fanga. Pað er mat nefndarinnar
að sjálfstæði heilbrigðisstarfs-
manna gagnvart fangelsismála-
stofnun yrði tryggt með því að
þeir verði ekki starfsmenn
stofnunarinnar og stofnunin
hefði þar af leiðandi ekki áhrif á
fagleg störf þeirra.
Fram kom það sjónarmið að
eðlilegast væri að fangar væru
sjúkratryggðir og féllu undir al-
mennar reglur almannatrygg-
inga. í 51. gr. laga nr. 117/1993,
um almannatryggingar, segir að
ef bótaþegi samkvæmt lögunum
sé dæmdur til fangelsisvistar
falli niður allar bætur til hans
meðan á dvöl stendur. Trygg-
ingastofnun ríkisins hefur sem
fyrr segir túlkað ákvæðið með
vísan til 1. mgr. 43. gr. sömu
laga en þar segir að bætur sam-
kvæmt lögunum teljist bætur
greiddar í peningum og hjálp til
sjúkra og slasaðra sem veitt er á
annan hátt. Það sjónarmið að
fangar skuli vera sjúkratryggðir
samkvæmt almennum reglum
byggir meðal annars á því að
tiltekin mismunun felist í því að
gera að þessu leyti greinarmun á
föngum annars vegar og al-
mennum borgurum hins vegar.
Jafnframt að einfaldara hljóti
að vera að fangar falli að þessu
leyti undir hið almenna kerfi.
Nefndarmenn sem voru á önd-
verðum meiði bentu meðal ann-
ars á að fyrirkomulag varðandi
aldraða sem dvelja á stofnunum
sé með svipuðum hætti, það er
þeir eru utan hins almenna
sjúkratryggingakerfis, en njóta
heilbrigðisþjónustu á vegum
viðkomandi öldrunarstofnunar.
Nefndarmenn voru ekki á einu
rnáli um þetta atriði.
Ólafur Ólafsson landlæknir