Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1997, Síða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83/FYLGIRIT 35
13
lag öldrunarþjónustu og hlutverk framkvæmda-
sjóðs aldraðra. Samkvæmt lögunum má engan
vista til langdvalar á stofnun fyrir aldraða nema
að undangengnu vistunarmati. Aldraðir einstak-
lingar á stofnunum taka verulegan þátt í kostnaði
við dvöl sína í þjónustu- og hjúkrunarrými svo og
á sjúkrahúsum eftir 90 daga dvöl (13).
í lyfjalögum nr. 93/1994 eru ýmis ákvæði um
stjórnkerfi og skipulag lyfjamála á Islandi.
Sá hluti heilbrigðisþjónustunnar sem fæst laga-
ákvæði eru um, eru störf sjálfstætt starfandi sér-
fræðilækna og einkarekin utanspítalaþjónusta.
Ýmis ákvæði í lögunum um heilbrigðisþjónustu
hafa ekki komist til framkvæmda (14).
íslensk heilbrigðisáætlun var samþykkt á Al-
þingi 19. mars 1991, þar segir í inngangi: „Alþingi
ályktarað stefna íheilbrigðismálum á íslandifram
til ársins 2000 skuli taka mið af heilbrigðisáœtlun
þeirri sem hér er settfram í 32 liðum og hefur það
að markmiði að bœta heilsufar þjóðarinnar".
Einnig segir þar um almenna stefnu í heilbrigð-
ismálum: “Tilgangur heilbrigðisþjónustunnar er
að skapa jafnrétti í heilbrigðisþjónustu, að bœta
árum við lífið, heilbrigði við lífið og lífi við árin.
Til þess að svo megi verða þarfað takafullt tillit til
heilbrigðissjónarmiða í þjóðfélaginu. Ákvarðanir
stjórnvalda verða ekki síður byggðar á vitneskju
um heilsufarslegar afleiðingar ákvarðana en um
efnahagsleg og menningarleg áhrif. Gefa þarfsér-
stakan gaum að þörfum þeirra sem verst eru settir
og þjóðfélagshópa sem ekki njóta fyllsta jafnréttis
til að öðlast heilbrigði og njóta heilbrigðisþjón-
ustu. íþessu sambandi er rétt að nefna sérstaklega
aldraða, þá sem þjást af langvinnum sjúkdómum
sem valda verulegri fötlun og þá sem fatlaðir eru
frá fæðingu".
Síðar í áætluninni segir: „Stefnt skal að því að
saman fari í heilbrigðisþjónustunni ábyrgð á fjár-
mögnun og rekstri. Heimilt verði að gera samn-
inga við einstaklinga, félög og samtök um að ann-
ast afmarkaða rekstrarþœtti í heilbrigðisþjónustu
eftirþvísem hagkvœmast er talið". I áætluninni er
sérstök áhersla lögð á gildi heilsugæslunnar, það
er heilsuverndarstarf og allt lækningastarf utan
sjúkrahúsa.
Um þróun heilbrigðiskerfisins segir í íslenskri
heilbrigðisáætlun: „/ þróun heilbrigðisþjónustu
skal markvisst dregið úrþeim mismunsem enn erá
möguleikum fólks til heilbrigðisþjónustu eftir bú-
setu. Fjöldi starfsliðs t heilbrigðisþjónustu skal
taka mið af verkefnum sem kunna að aukast vegna
aukinnar áherslu á forvarnir og fjölgunar í eldri
aldurshópum". í kaflanum um þróun heilbrigðis-
kerfisins er einnig talað um að stefnt skuli að því
að gera heilbrigðisþjónustuna persónulegri, þjálli
og samfelldari.
2. Skipulag heilbrigðisþjónustunnar
a. Starfsfólk. Um 30 heilbrigðisstéttir hafa lög-
vernduð starfsréttindi. Um hverja stétt gilda sér-
stök lög eða reglugerðir sem sett eru samkvæmt
lögum nr. 24/1985 (15). Læknalög eru ítarlegustu
lög um heilbrigðisstétt á íslandi, einkum kaflinn
um skyldur. Auk læknalaga gilda mörg önnur lög
og reglugerðir um lækna og störf þeirra.
Heildarfjöldi lækna á Islandi er um þessar
mundir talinn nægur, þótt enn vanti lækna með
sérmenntun á ákveðnum sviðum. Endurnýjun er
nauðsynleg og ef ekki verður aukin nýliðun lækna
má búast við læknaskorti á Islandi í byrjun nýrrar
aldar (16). Skortur hefur verið á hjúkrunarfræð-
ingum til starfa á seinni árum og einnig sjúkra-
þjálfurum til skamms tíma. Ekki hefur farið fram
inat á framboði og þörf á mannafla í öðrum heil-
brigðisstéttum en meðal lækna.
b. Heilsugæsla. Heilsugæslulæknar og sjálfstætt
starfandi heimilislæknar eru alls urn 190. Landinu
er skipt í 48 heilsugæslusvæði. Heilsugæslustöðv-
ar eru 54, á 18 þeirra starfar einn læknir (H1
stöðvar) og á 36 stöðvum starfa tveir eða fleiri
læknar (H2 stöðvar). Á öðrum heilsugæslusvæð-
um eru svokallaðar H stöðvar, alls 27. Þar er
aðstaða fyrir reglubundna móttöku læknis sem er
starfandi á annarri stöð. Reykjavík er skipt í fjög-
ur heilsugæsluumdæmi þar sem starfræktar eru
níu heilsugæslustöðvar. I Reykjavík eru einnig
sjálfstætt starfandi heimilislæknar.
c. Sérfræðiþjónusta. Sérfræðiþjónusta, önnur
en þjónusta heimilislækna, er veitt á sjúkrahúsum
og á læknastofum sérfræðilækna. Fjölbreytt sér-
fræðiþjónusta er veitt á höfuðborgarsvæðinu, Ak-
ureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhluta
landsins. Annars staðar á landinu er sérfræði-
þjónusta að hluta til veitt með heimsóknum sér-
fræðilækna. Árið 1995 voru um 400 sérfræðilækn-
ar með samning við Tryggingastofnun ríkisins,
þar af störfuðu um 50 eingöngu á eigin lækna-
stofu. Auk þess voru fáeinir læknar starfandi án
samnings við Tryggingastofnun ríkisins.
d. Sjúkrahúsþjónusta. í Reykjavík eru starf-
rækt tvö háskólasjúkrahús sem veita fjölþætta
þjónustu, Ríkisspítalar og Sjúkrahús Reykjavík-
ur. Deildaskipt sjúkrahús eru einnig á Akranesi
og Akureyri. Árið 1995 voru rúm á þessum
sjúkrahúsum samtals 1394 og hefur farið fækkandi
á undanförnum árum. Fjöldi rúma og skipting
þeirra á milli sjúkrahúsanna, kemur fram í töflu I.