Kjarninn - 29.05.2014, Side 95

10/10 Kína
Deng Xiaoping (1904-1997): Æðsti leiðtogi Kína
á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Hann var
ekki eins ótvíræður „æðsti leiðtogi“ og Maó hafði
verið; fremur æðstur meðal hóps 5-10 leiðtoga af
sömu kynslóð og hann sjálfur. Framan af ferlinum
var Deng náinn samstarfsmaður Maós. Snemma á 7.
áratugnum snerist hann hins vegar til pragmatískra
viðhorfa í anda kapítalisma. Deng var mjög áfram um
markaðsvæðingu og opnun kínverska hagkerfisins en
síður hrifinn af lýðræðislegum úrbótum. Hann studdi
árás hersins á stúdenta á Torgi hins himneska friðar
vorið 1989.
Harðlínumenn: Íhaldssamir leiðtogar innan
Kommúnista flokksins (einkum á níunda og tíunda ára-
tugnum). Töluðu gjarnan um „fuglinn í búrinu“. Með
því áttu þeir við að „fuglinn“ (markaðurinn) ætti að
vera frjáls inni innan þeirra takmarkanna sem „búrið“
setti honum (áætlunarbúskapurinn). Þeir líta á frjáls-
lynda hugmyndafræði sem „menningarlega mengun“.
Í þessum hópi voru menn eins og Chen Yun (höfundur
fuglabúrskenningarinnar), Li Xiannian og Li Peng.
frjálslyndir umbótasinnar: Frjálslyndir leiðtogar
innan Kommúnistaflokksins (einkum á níunda og tí-
unda áratugnum). Vildu ganga mun lengra í markaðs-
væðingu en harðlínumennirnir. Sáu fyrir sér að
markaðurinn myndi smám saman vaxa út úr ramma
plansins eins og raunin hefur orðið. Enn fremur töldu
þeir nauðsynlegt að undirbyggja efnahagsþróun með
lýðræðislegri þátttöku almennings. Til þessa hóps
töldust Hu Yaobang, Zhao Ziyang og Wan Li (sonur
hans, Wan Jifei núverandi formaður útflutningsráðs
Kína CCPIT, er mörgum Íslendingum kunnur).
Liu Xiaobo (1955- ): Hlaut friðarverðlaun Nóbels
2010 sem viðurkenningu fyrir friðsamlega baráttu til
margra ára fyrir grundvallarmannréttindum í Kína. Liu
er með doktorsgráðu í bókmenntum og var prófessor
við Kennaraháskólann í Peking á níunda áratugnum. Á
þeim árum varð hann þekktur fyrir beinskeytta gagn-
rýni á hefðbundna kínverska menningu og hrifningu
(sumir segja barnalega) á vestrænu þjóðskipulagi.
Þegar árás hersins á lýðræðissinna hófst hinn 3.
júní 1989 reyndi Liu, ásamt þremur öðrum mennta-
mönnum, að afstýra enn meira manntjóni en orðið var
með því að ganga á milli hers og námsmanna. Eftir
þessa atburði hefur Liu mikið til mátt dúsa í fangelsi
vegna skoðana sinna. Árið 2008 átti hann þátt í að
semja Dagskrá 08, þar sem m.a. var farið fram á
afnám eins flokks kerfis. Í framhaldi af því var hann
handtekinn og árið eftir dæmdur í 11 ára fangelsi.