Búskapur hins opinbera 1993-1994 - 01.03.1995, Qupperneq 13

staðreynd segir með öðrum orðum að hið opinbera hefur sótt til annarra aðila
hagkerfísins um 133 milljarða króna síðasta áratuginn á verðlagi ársins 1994. Ljóst er
að þessi þráláti hallarekstur á að hluta rætur að rekja til skipulagsvanda í opinbera
búskapnum. Tekjuöflun hins opinbera hefur einfaldlega ekki nægt fyrir útgjöldurn við
eðlilegar aðstæður í þjóðarbúskapnum. En orsakanna er einnig að leita í erfiðum
þjóðhagslegum skilyrðum allra síðustu árin. Þjóðartekjur hafa dregist saman og
atvinnuleysið aukist. Áætla má að skipulagshallinn sé nálægt 2^/2% af landsfram-
leiðslu hér á Iandi eða um 10-11 milljarðar króna. Hallinn í fyrra vegna hagsveiflunnar
hefur því verið um 6-7 milljarðar króna.
Tekjuafgangur/halli að viðbættri kröfu- og hlutaíjáraukningu sýnirhreina lánsfjár-
þörf. Hún mælir hversu mikið fé hið opinbera þarf að taka að láni frá öðrum aðilum
hagkerfisins til að geta staðið straum af öllum útgjöldum sínum, þar með talinni
aukningu kröfu- og hlutafjár, eða m.ö.o. hina hreinu eftirspum hins opinbera eftir
lánsfé. Á árinu 1993 var hrein lánsfjárþörf hins opinbera hátt í 16V2 milljarður króna
eða 4% af landsframleiðslu og hefur þá vaxið tölvert frá árinu áður er hún mældist
2V2% af landsframleiðslu. Á síðasta ári er áætlað að lánsQárþörfin hafi verið um 5% af
landsframleiðslu. Uppsöfnuð lánsfjárþörf síðasta áratugar mælist um 165 milljarðar
króna á verðlagi ársins 1994.
3. Umfang hins opinbera
Við athugun á umfangi hins opinbera þarf fyrst að afmarka eða skilgreina hið
opinbera, þ.e. hvað er opinber starfsemi og hvað ekki. Hin hefðbundna skilgreining á
hinu opinbera samkvæmt SNA1 afmarkar hið opinbera við þá starfsemi sem tekna er
aflað til með álagningu skatta en ekki með sölu á vöru og þjónustu á almennum
markaði. Undir þetta heyra m.a. opinber stjómsýsla, fræðslumál, heilbrigðismál og
almannatryggingar. Hér er því um tiltölulega þrönga skilgreiningu að ræða og
1 Þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna eða SNA (A System of National Accounts).
11