Búskapur hins opinbera 1993-1994 - 01.03.1995, Síða 23

opinbera í velferðarmálum varð um 1,7 milljarðar króna á árinu 1994. Þar af var
fjárfesting sveitarfélaga um þrír fjórðu hlutar hennar, en þar taka dagvistunarheimili
barna og heimili aldraðra stærsta hlutann. Fjárfesting eða Qármagnstilfærslur ríkisins
fara að mestu til stofnana fatlaðra, en aðstaða aldraðra fær einnig sinn skerf.
I töflu 6.3 í töfluviðauka er að finna fleiri upplýsingar um útgjöld til almanna-
trygginga og velferðarmála. Þar má meðal annars lesa að útgjöld hins opinbera til
þessa málaflokks voru um 144 þúsund krónur (verðlag 1994) á mann árið 1994, og
höfðu aukist jafnt og þétt frá fyrri árunum. Kostnaður vegna elli-, örorku- og
ekkjulífeyris var um 57 þúsund krónur á mann á því ári, vegna barna, vaxta- og
húsnæðisbóta um 28 þúsund krónur og vegna atvinnuleysisbóta 13-14 þúsund krónur
á mann.
6. Skuldir og lánastarfsemi hins opinbera
Hið opinbera er umsvifamikill lántakandi og lánveitandi, sömuleiðis ábyrgist það í
ríkum mæli lán ýmissa aðila. Það getur því með lánastefnu sinni haft margþætt áhrif á
þróun efnahagsmála, ekki síst vegna áhrifanna á vexti og sparnað. Einnig skiptir
auðvitað máli hvemig fénu er varið. Því er mikilvægt að gera sér grein fyrir umfangi
þessa þáttar. Á árinu 1994 var hrein lánsfjárþörf hins opinbera rúmlega 211/2
milljarður króna eða um 5% af landsframleiðslu og kröfu- og hlutafjáraukningin 41/2
milljarður króna eða um 1% af VLF. Hér er um nettóstærðir að ræða þannig að umsvif
hins opinbera á lánamarkaðnum eru umtalsverð.
Tafla 6.1 Lánastarfsemi hins opinbera 1992-1994
í milljónum króna Brt. Hlutfall af tekjum Hlutfall af VLF
1992 1993 1994 1992 1993 1994 1992 1993 1994
Tekjuafgangur/halli -11.221 -18.439 -17.082 -7,47 -12,50 -11,06 -2,82 -4,48 -3,97
Kröfu- og hlutafjárútgjöld -1.425 -1.894 4.478 -0,95 -1,28 2,90 -0,36 -0,46 1,04
Hrein lánsfjárhörf 9.796 16.545 21.560 6.22 11-22 13.96 2.46 4.02 5J21
Á mynd 6.18 kemur fram að heildarskuldir hins opinbera hafa vaxið hröðum
skrefum síðustu árin. í árslok 1994 er talið að þær hafi numið rúmlega 230 milljörðum
króna eða 53,6% af landsframleiðslu og eru þá hvorki lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs
né sveitarfélaga taldar með, en lífeyrisskuldbindingar A-hluta ríkissjóðs náum rúmlega
60 milljörðum króna í árslok 1993. Af skuldum hins opinbera eru ríflega 53% hjá
erlendum aðilum. Þá kemur fram á myndinni að útistandandi kröfur hins opinbera hafa
staðið í stað eða minnkað á liðnum árum. I árslok 1994 voru þær um 20% af
landsframleiðslu. Hreinar skuldir hins opinbera hafa því margfaldast síðustu árin, en
árið 1982 voru þær litlar sem engar ef tekið er tilliti til útistandandi skattakrafna. í
árslok 1994 mældust hreinar skuldir aftur á móti um 331/2% af lands-framleiðslu.
8 Sjá einnig töflu 7.1 í töfluviðauka.
21