Sagnir - 01.04.1988, Síða 31

Innlifunarkenning Collingwoods
Þessar ivcer myndir sem ég birti til gamans eru einstaklega skýrar og góðar. Lesendur geta reynt að setja sig í spor fólksins sem er á myndunum
°g ímyndað sér, eða lifað sig inní líf þeirra, hvernig var að vera sjómaður eða verkamaður á íslandi fyrir stríð? Hvernig uar að taka þátt í lífs-
fyarabyltingunni íslensku, þegar landinn flutti á mölina eftir um þúsund ára búsetu í sveitum landsins.
Fyrsta atriðið sem þarf að átta sig
á er tvískipting Collingwoods, ann-
ars vegar er innhverfa atburða eða
sögunnar og hins vegar úthverfa. Út-
hverfan er eins konar lýsing á inn-
hverfunni eins og kápan er bókinni,
innhverfan er síðan allt það sem
bókin segir: merkingin, hugsunin
°g tilgangurinn svo eitthvað sé
nefnt. Á sama hátt og lítið er á því
græðandi að gaumgæfa kápu bókar,
þá er fátt sem úthverfan getur sagt
okkur um það hvaða þýðingu tiltek-
inn atburður hefur í sögunni. Dæmi
um úthverfu væri: „íslendingar
ganga Noregskonungi á hönd árið
1262“, en innhverfan væri frásögn
sagnfræðingsins af því hvaða merk-
mgu atburðurinn hafði fyrir sögu
þessa lands og í hvaða sögulegu
samhengi hann átti sér stað.
Innhverfan er þannig það sem
gerir söguna skiljanlega og ekki
hara söguna heldur allar mannlegar
athafnir; við verðum að sjá einhverja
merkingu, tilgang eða hugsun í at-
höfninni eða atburðinum til þess
hreinlega að geta rætt um hann með
einhverjum hætti.
Collingwood dregur þá
ályktun að innhverfan
sé meginviðfangsefni
sagnfræðinnar
Sagnfræðingurinn getur einungis
komist að innhverfunni með því að
lifa sig inní hana og því verður hann
að lifa sig inní fortíðina.
Hér verður Collingwood að setja
markalínu milli sagnfræðinnar og
skáldskapar. Hann gerir það með
því að staðhæfa að eina viðfangs-
efni sagnfræðinnar sé það sem ekki
felur í sér tilfinningar eða upplifun
augnabliksins. Þetta leiðir Colling-
wood að þeirri niðurstöðu að sagan
sé einungis saga hugsunar og í raun
einungis hugsunar sem beitir ein-
hverskonar íhugun eða skynsemi.
Eða með öðrum orðum þá hugsun
sem sagnfræðingur getur endur-
hugsað eins og hann væri sjálfur
orðinn sögupersónan.1’
Nú reynir Collingwood að útskýra
hvernig fært er að hugsa hugsanir
annars manns og vera jafnframt viss
um að það séu raunverulega hugs-
anir þess manns, en ekki það sem
SAGNIR 27